Кырым татарлары
| Кырым татарлары | |
| Үз аталышы |
qırımtatarlar, qırımlar |
|---|---|
| гомуми сан | |
| яшәү җире | |
| Теле | |
| Дине | |
| Бүтән халыкка керүе | |
| Кардәш халыклары: | |
 Кырым татарлары Викиҗыентыкта | |
Кырым татарлары (кырымтат. qırımtatarlar, бер. сан qırımtatar) — татар халкының көньяк-көнбатыш этнотерриториаль төркеме, тарихи яктан Кырым ярымутравында яшәгән төрки халык. Кырымтатар телендә сөйләшәләр. Кырым татарларның күпчелеге мөселманнар.
Кырым татарларының таралышы
[үзгәртү | вики-текстны үзгәрт]Кырым татарлары нигездә Кырымда яши (якынча 235–280 мең кеше), шулай ук Рәсәй (2,4 мең, нигездә Краснодар краенда) һәм Украинаның күрше төбәкләрендә (2,9 мең, нигездә Херсон өлкәсендә). Моннан тыш, Төркиядә, Румыниядә (24 мең, нигездә Констанца жудецында), Үзбәкстанда (90 мең, бәяләүләр буенча 10 меңнән 150 меңгә кадәр), һәм Болгарстанда (3 мең) да кырымтатар диаспоралары бар.
XVIII гасыр ахырыннан XX гасыр башына кадәр булган төрле күченешләр нәтиҗәсендә бүген Төркиядә Кырымнан күчеп килгәннәрнең варислары булган 5–6 миллион кеше яши. Шуңа күрә Төркиядәге кырымтатар иҗтимагый оешмалары илдә берничә миллион кырым татары яши дип белдерә. Әмма кырымтатар эмигрантларының шактый өлеше вакыт узу белән ассимиляцияләнде һәм үзләрен төрекләр дип саный башлады.
Төркиядә кырым татарларының чын саны билгеле түгел, чөнки илдә халыкның этник составы турында рәсми мәгълүматлар күрсәтелми.
Субэтник төркемнәре
[үзгәртү | вики-текстны үзгәрт]Кырымтатар халкы составында Кырым даласында, ярымутрауның тау-тау алды өлешендә һәм Кырымның көньяк ярында формалашкан өч субэтник төркемне аерып күрсәтәләр:
Тат кырым татарлары
Ялы бойлу (көньяк яр буе) кырым татарлары
Сөрген
[үзгәртү | вики-текстны үзгәрт]- Төп мәкалә: Кырым татарлары депортациясе
1944 елның 18 мае тарихка Кырымтатарларының сөргене көне буларак керде. Фәкать 1989 елда гына СССР Югары Шурасы тарафыннан канунсыз дип танылды.
Сылтамалар
[үзгәртү | вики-текстны үзгәрт]- Кырым һәм Кырым татарлары 2016 елның 6 май көнендә архивланган (рус.)