Паўло Артэмюк

Паўло Артэмюк (епіскап Платон)
Паўло Артэмюк (епіскап Платон)
	Павло Артем'юк
Асабістыя звесткі
Дата нараджэння	18 снежня 1891
Дата смерці	5 жніўня 1951 (59 гадоў)
Месца смерці	Таронта, Антарыа, Канада;
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	грамадскі дзеяч і асветнік, епіскап Украінскай аўтакефальнай праваслаўнай царквы, дырэктар прыватнай украінскай школы імя Алексы Старажэнкі ў Брэсце

Паўло Артэмюк (епіскап Платон), укр. Павло Артем'юк (18 чэрвеня 1891, Бяла Падляска— 5 жніўня 1951, Таронта) — грамадскі дзеяч і асветнік, епіскап Украінскай аўтакефальнай праваслаўнай царквы, дырэктар прыватнай украінскай школы імя Алексы Старажэнкі ў Брэсце.

Біяграфія

Скончыў Бяла-Падляскую настаўніцкую семінарыю ў 1910 годзе, Настаўніцкі інстытут у Вільні ў 1916 годзе (дыплом атрымаў у бежанстве ў Самары), падчас Першай сусветнай вайны прызваны ў расійскую армію. Пасля заканчэння вайны ў 1918 годзе ён аднавіў выкладчыцкую дзейнасць.

Па вяртанні з Расіі выкладаў у Дэрманскай настаўніцкай семінарыі (Валынь), якая пры яго ўдзеле перайшла на ўкраінскую мову навучання і рыхтавала настаўнікаў для працы ва ўкраінскіх вясковых школах. Пазней выкладаў у Астрожскай жаночай гімназіі (былой школе графа Блудава), дзе ў навучальны працэс былі ўведзены ўкраіназнаўчыя дысцыпліны.

З пачатку 1920-х працаваў у Брэсце. Жыў у раёне вуліцы Кірава, 79 (за польскім часам Кобрынская, 81)^[1].

Становіцца актывістам мясцовай «Просвіты», арганізатарам Шаўчэнкаўскіх акадэмій, выкладае. Арганізуе і пазней узначальвае адзіную на Палессі пачатковую сямігадовую школу з украінскай мовай навучання — прыватную ўкраінскую школу імя Алексы Старажэнкі. Быў знешне падобны да ўкраінскіх класікаў – Шаўчэнкі і Старажэнкі, таму іх ролі ў школьных спектаклях заўжды даставаліся яму^[2].

Пры школе арганізавалі трохмесячныя курсы для дарослых, большасць курсантаў былі сяляне 15-30 гадоў з навакольных вёсак. Артэмюк казаў журналістам, што здзіўляецца іх захапленнем украінскай мовай і культурай — нават большым, чым на Валыні, дзе ён раней працаваў.

У 1927, 1930 годзе ўзначальваў берасцейскую «Просвіту».

Балатаваўся на выбарах у польскі Сейм у 1928 годзе ад Украінскага нацыянальна-дэмакратычнага аб’яднання, найбуйнейшай украінскай партыі Польшчы^[3].

У 1927 годзе стаў членам Украінскага царкоўнага камітэта ад Палескага ваяводства, затым намеснікам старшыні. Браў удзел ва ўкраінскім царкоўным з’ездзе 1927 года, чытаў даклад пра выкладанне Закона Божага ў пачатковай школе, вывучэнне асноўных малітваў і біблейскіх тэкстаў па-ўкраінску. Быў сярод арганізатараў Украінскага царкоўна-народнага з’езда ў Берасці 15 студзеня 1928 года, на які сабраліся сотні дэлегатаў з Берасцейшчыны.

У 1934 годзе школа імя Алексы Старажэнкі была зачынена, а яе дырэктар апынуўся ў лагеры для палітычных зняволеных у Бярозе-Картузскай.

Пасля зняволення яму забаранілі працаваць у школе. Аддаецца царкоўнаму жыццю, заканчвае тэалагічныя курсы ў Варшаве і прымае духоўны сан. Высвечаны ў святары Валынска-Крамянецкай епархіі Праваслаўнай аўтакефальнай царквы ў Польшчы, атрымаў прыход у сяле Навастаўцы (цяпер у Гошчанскім раёне Ровенскай вобласці). Прыход пераходзіць на ўкраінскую мову набажэнстваў, царкоўных дакументаў і школьнага выкладання асноў праваслаўя.

У 1939 годзе ад псіхалагічных узрушэнняў, выкліканых стаўленнем савецкай улады, памірае яго жонка. Айцец Павел пастрыгаецца ў манаства і становіцца архімандрытам.

У часе Другой сусветнай вайны, 2 жніўня 1942 года, у Кіеве ў Андрэеўскай царкве высвечаны ў епіскапа Заслаўскага пад іменем Платон. Хіратанізаваны ў епіскапа Ровенскага, вікарыя Ровенскай епархіі Украінскай Аўтакефальнай Праваслаўнай Царквы, мітрапалітам Палікарпам (Сікорскім).

У Ровенскай епархіі УАПЦ арганізаваў нелегальныя курсы вайсковых святароў — для таго, каб апошнія знаходзіліся ў атрадах украінскіх партызан УПА. З гэтай прычыны меў нацягнутыя адносіны з нямецкімі акупацыйнымі ўладамі, яго пасланні забаранілі друкаваць у мясцовай прэсе, не прымала да ведама яго хадайніцтвы за зняволеных святароў^[4].

Каб абараніць святароў, айцец Платон абвясціў акупацыйнай адміністрацыі, што ні епіскап, ні духавенства не маюць уплыву на паўстанцкі рух — яго спараджае сама нямецкая адміністрацыя сваімі жорсткімі акцыямі.

З 1944 года ў эміграцыі. Абраны сакратаром Сінода УАПЦ. Быў епіскапам Украінскай канадскай царквы. На момант абрання мітрапаліта Іларыёна (Агіенка) кіраўніком УГКЦ у Канадзе, якое адбылося 8 жніўня 1951 года, ён быў вылучаны кандыдатам на пасаду кіруючага епіскапа, але памёр за некалькі дзён да пазачарговага сабору.

Сям’я

Жонка Таісія (у дзявоцтве Букавец), выкладала нямецкую мову ў прыватнай украінскай школе імя Алексы Старажэнкі. Памерла ў 1939 годзе.

Пара мела тры дачкі.

Зноскі

↑ Дырэктар украінскай школы, будучы епіскап: месца, дзе жыў Павел Артэмюк (англ.). IZI Travel. Праверана 6 лістапада 2025.
↑ Дырэктар украінскай школы, будучы епіскап: месца, дзе жыў Павел Артэмюк (англ.). IZI Travel. Праверана 6 лістапада 2025.
↑ Віктор Місіюк ПРОСВІТА НА ПОЛІССІ (1923–1938 РР.).
↑ Просвітницька праця єпископа Платона розпочиналася в Дермані й Острозі (укр.). Острозький замок (%2). Праверана 6 лістапада 2025.

[1] Дырэктар украінскай школы, будучы епіскап: месца, дзе жыў Павел Артэмюк (англ.). IZI Travel. Праверана 6 лістапада 2025.

[2] Дырэктар украінскай школы, будучы епіскап: месца, дзе жыў Павел Артэмюк (англ.). IZI Travel. Праверана 6 лістапада 2025.

[3] Віктор Місіюк ПРОСВІТА НА ПОЛІССІ (1923–1938 РР.).

[4] Просвітницька праця єпископа Платона розпочиналася в Дермані й Острозі (укр.). Острозький замок (%2). Праверана 6 лістапада 2025.

[1]

[2]

[3]

[4]