Шветлосц (часопис)

Шветлосц
Шветлосц з 1952. року
Тип	Часопис за науку, литературу, културу и уметносц
Формат	Б5
Видаватель	Новинско-видавательна установа Руске слово
Редакция
Главни редактор	др Борис Варґа
Основани	1952.
Язик	Руски
Шедзиско	Нови Сад
ISSN	ISSN 0488-7557 е- ISSN 2683-3468 (електронске виданє)
Вебсайт	Вебсайт Руске слово, Новинско-видавательна установа Руске слово

Перши период часопису

Новини Руске слово почали виходзиц 15. юния 1945 року, Руски народни календар вишол 1946. року, Пионирска заградка почала виходзиц 1947. року и вони задовольовали потреби пасмох читачох хторим були наменєни. У тим чаше нарастали у рамикох рускей народносци значни литературни потенцияли, литературни твори руских писательох були обявйовани почасово у новинох, у Пионрскей заградки и у календарох алє то бул цесни простор, нєдостаточно же би ше твори рускей литератури указали войводянскей явносци и, ширше, югославянскей. При интелектуалним пасме Руснацох дозревала свидомосц же потребни єден часопис хтори би бул пошвецени литератури, култури, науки и дружтвеним питаньом. На утемелєню такого часопису руски институциї упарто робели и конєчни резултат бул же ше на початку 1952. року зявело перше число часопису за литературу и културу хтори наволани Шветлосц. Часопис дал ширши простор обявйованю литературних дїлох и темох зоз култури. Пополнєл з тим єдну нєжадану празнїну и дал монєйши порив творчосци поетох старшей ґенерациї на чолє зоз Михайлом Ковачом, Янком Фейсом, Гавриїлом Надьом, Митром Надьом, Яшом Баковом алє бул значна одскочна деска и за теди младих поетох Миколу Скубана, Мирона Колошняя, Миколу Кочиша, Мирона Будинския, Любку Будински, Василя Мудрого, Гелену Гафич.

Прозни вираз, пестовани зоз литературну творчосцу Йовґена Кочиша, Йовґена Планчака, Оскара Кочиша, Янка Сабадоша, Владу Костелника, Миколи Кочиша, Дюру Латяка, Михала Папа, Олени Ковач, Дюри Бильнї и Штефана Чакана, як и драмски твори, написи з обласци историї Руснацох, з їх културней дїялносци, уметнїцки прилоги наших найпознатших уметнїкох вєдно зоз студиями и приказами нашого литераурного и музичного живота (замерковане место представяли роботи Онуфрия Тимка, Дюри Варґи, Михала Горняка, Штефана Чакана и Яши Бакова) подуперали прешвеченє о оправданосци єдней такей литературно-културней трибини и були ясни доказ о квантитетним и квалитетним литературним розмаху югославянских Руснацох.

Нажаль, тот полєт и початкови ентузиязем нє потирвали длуго. Часопис Шветлосц виходзел лєм три роки. Остатнє число вишло за штварти квартал (октобер-децембер) 1954. року. Бул то час кед настали вельки проблеми коло финансованя видавательней дїялносци на руским язику, нєодлуга були утаргнути бешедни емисиї на руским язику на Радио Новим Садзе. Причини хтори приведли до того нїґда ясно нє ошвицени алє мож предпоставиї же, окрем евентуалних финансийних проблемох, и тедишня политика тому досц допринєсла.

Нєт сумнїву, литературна творчосц Руснацох од 1955. року страцела єдине средство прейґ хторого була доступна широкому кругу читачох. Новини Руске слово з часу на час обявели прилоги з литератури, алє и сами новини у тим периодзе барз кобурели зоз финансиями и простором.

Часопис Шветлосц зоз 1969. року

Обновени период

Слабучке шветло хторе будзело надїю же ше даяк загашени часопис обнови ше зявло кед 1957. року ознова почал виходзиц Календар под скрацену назву Народни календар. Писателє у нїм достали одредзени простор за їх литературни дїла медзитим вельо того цо було квалитетне нє могло буц обявене.

После 1960. року економске положенє видавательней хижи Руске слово ше почало злєпшовац цо оможлївело же би ше звекшал обсяг новином, Пионирскей заградки и Народному календару. И з тим ше зявела и перша надїя же ше одпочнє зоз обновйованьом ширшей видавательней дїялносци, а у єй рамикох и литературного часопису.

У цеку 1963. року при НВРО Руске слово бул формовани инициятивни одбор хтори мал задачу порушац орґанизовану акцию на пририхтованю видаваня нового часопису. Перши менши, алє значни крочай, бул кед у маю 1964. року почал виходзиц у новинох Руске слово додаток наменєни литературним твором под назву Литературне слово. Перши його редактор постал Дюра Папгаргаї. Додаток виходзел раз на мешац и бул, спрам шицкого, остатня ґарадича ґу початку виходзеня нового часопису. За два и пол рока на бокох Литературного слова обявени вецей як 700 ориґинални роботи (писнї, приповедки, прикази, уметнїцки прилоги, композициї) вецей як 100 авторе указали на оправданосц того литературного додатку у новинох. Теди на литературну сцену ступела нова ґенерация поетох и писательох медзи хторима були замерковани Ангела Прокоп, Гелена Гафич Стойков, Янко Грубеня, Мирослав Стрибер, Ганча Папандриш, Владимир Кирад, Ирина Гарди, Орест Власов, Иван Терлюк, Юлин Каменїцки, Амала Балоґ, Мария Джуня, Микола Каменїцки, Мария Гарди, Владо Бесерминї, Венямин Бульчик и други.

У половки 1966. року достата согласносц за початок видаваня литературного часопусу на руским язику. Инициятивни одбор, на основи ширшей анкети, предложел стару назву часописа Шветлосц алє и нову концепцию, односно, же би то бул часопис за литературу, културу и дружтвени питаня. За главного и одвичательного редактора бул меновани Дюра Папгаргаї.

Шветлосц з 2003 року

По дванацрочней павзи ше, у октобре 1966. року, Шветлосц зявела зоз першим числом на други завод алє на нукашнїм боку було назначене же то 4. рок виходзеня зоз чим указане же нови часопис превжал традицию свойого предходнїка.

Од теди часопис Шветлосц виходзи континуовано.

Общи характеристики и програмни цилї Шветлосци

По 1977. рок Шветлосц виходзела штири раз до рока, спочатку на 80 бокох (пейц друкарски табаки) же би єй обсяг нароснул за вецей як двараз (на 10-11 друкарски табаки, або 160 до 176 боки).

Од 1977. року Шветлосц виходзела шейсц раз до рока т. є. кажди два мешаци, у обсягу 8-10 друкарских табакох. Жридло финансованя видаваня часопису ше у тим периодзе стабилизовало и нєшка вон ма исти дружтвени третман як и шицки подобни часописи у Войводини.

Од 1993. року часопис ознова виходзи квартално, кажди три мешаци, у обсягу од 8-10 табаки по єдним чишлє.

Роками Шветлосц зоз литературнима конкурсами на одредзени способ стимуловала литературних творительох и унапрамовала их же би ше опредзельовали и на творенє литературних творох тих файтох хтори дефицитарни у рускей литератури.

Часопис Шветлосц єден з найзначнєйших порушовачох литературного, уметнїцкого, та и наукового живота при Руснацох, цо му императивно наклада нє лєм затримац континуитет виходзеня, алє и надалєй буц активно присутни у културним и науковим живоце Руснацох на тих просторох як и до тераз. Часопис обявює замерковане число прилогох младих, нєафирмованих авторох, а главни печац даваю роботи з русинистики (линґвистика, наука о литератури, история, етнолоґия), котри на ориґинални способ спатраю актуални питаня вязани за начишлєни обласци. Тоти прилоги представяю ориґиналне доприношенє нє лєм нашей русинистики, алє и шветовей русинистики.

Без огляду на релативно мале число творительох писаного и литературного слова на руским язику, Редакция розвила интерактивне одношенє з авторами, та на продуктивни способ доприношу богатству и рижнородносци литературней и фаховей продукциї при Руснацох як у нас так и у швеце. Шветлосц децениями обвює найзначнєйши преклади зоз сербскей и шветовей уметнїцкей литератури. У каждим чишлє виходзи Упутство за пририхтованє рукописох за друкованє, з котрим Редакция поволує на сотруднїцтво з часописом през писанє ориґиналних наукових и фахових роботох з обласци филолоґийних, линґвистичних и дружтвених наукох. У Упутству ше, медзи иншим, гвари же роботи маю буц пририхтани у складзе зоз медзинароднима стандардами, а публикую ше на шицких славянских и на главних шветових язикох.

Дотерашнї Одвичательни редакторе / Главни и одвичательни редакторе / Редакторе
Дюра Варґа (1952-1954)
Дюра Папгаргаї (1966-1993)
Микола М. Цап (1994-1998)
Редакцийни колеґиюм (1999-2000)
Микола М. Цап (2001-2023)
др Борис Варґа (2023- )

Ґалерия

• 
  Шветлосц з 2025. року

Литература

• Дюра Латяк, "Шветлосц", НВРО Руске слово, Руске слово 1945-1985, Нови Сад, 1985, б. 102.

Вонкашнї вязи

• Шветлосц, основни податки о часопису. Вебсайт НВУ Руске слово, ruskeslovo.com.

• Шветлосц, часопис за литературу и културу, Видавательне и друкарске предприяце Руске слово Руски Керестур. 1952, ч. 1. (диґитализовани файл)

• Архива видатих числох Шветлосци.