Jump to content

សង្គ្រាមហ្កាហ្សា

ពីវិគីភីឌា
សង្គ្រាមហ្កាហ្សា
ផ្នែកនៃជម្លោះហ្កាហ្សា–អ៊ីស្រាអែល ជម្លោះប៉ាឡេស្ទីន–អ៊ីស្រាអែល និងវិបត្តិមជ្ឈិមបូព៌ា (២០២៣–បច្ចុប្បន្ន)

ផែនទីហ្កាហ្សា គិតត្រឹមថ្ងៃទី១៨ ខែតុលា ២០២៥

     ដែនជ្រោយហ្កាហ្សាក្រោមការកាន់កាប់ប៉ាឡេស្ទីន
     ដែនជ្រោយហ្កាហ្សាក្រោមការត្រួតត្រាអ៊ីស្រាអែល
     ដែនដែលអ៊ីស្រាអែល​រុញចូលជ្រៅបំផុតនៅ​តំបន់​ហ្កាហ្សា
     តំបន់ដែលជម្លៀសក្នុងប្រទេសអ៊ីស្រាអែល
                     គល់ដែននៃការវាយប្រហារថ្ងៃ ៧ តុលា
                     តំបន់ក្នុងហ្កាហ្សាដែលស្ថិតក្រោមបញ្ជាជម្លៀសដោយអ៊ីស្រាអែល
កាលបរិច្ឆេទ ៧ តុលា ២០២៣ – បច្ចុប្បន្ន
ទីតាំង ដែនជ្រោយហ្កាហ្សា និងអ៊ីស្រាអែល
Status បទឈប់បាញ់បានចូលជាធរមានតាំងពីថ្ងៃទី១០ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២៥ ក្រោមដំណាក់កាលទីមួយនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាព
ការប្រែប្រួល
ទឹកដី
ទឹកដីហ្កាហ្សាប្រមាណ​ ៥៣% កំពុងស្ថិតក្រោមការត្រួតត្រារបស់កងកម្លាំងយោធាអ៊ីស្រាអែល បើគិតត្រឹមថ្ងៃទី១០ ខែតុលា​ ឆ្នាំ២០២៥[]
ភាគីសង្គ្រាម
 ហាម៉ាស់
 អ៊ីស្រាអែល[ស ១]
មេបញ្ជាការ និង មេដឹកនាំ
អង្គភាពពាក់ព័ន្ធ
កម្លាំង
ហាម៉ាស់ ២០,០០០–៤០,០០០[ស ៥] អ៊ីស្រាអែល ៥២៩,៥០០[ស ៦]
សហេតុភាព និង ការខាងបង់
ដែនជ្រោយហ្កាហ្សា៖
  • ៧៩,០៣៥+ នាក់ត្រូវបានស្លាប់ ដោយ៖
    • ៦៤,៨០៣ នាក់បានស្លាប់[១៤]
    • ១៤,២២២ នាក់បានបាត់ខ្លួន និងសន្មត់ថាស្លាប់[១៥][ស ៧]
  • អ្នកសកម្មប្រយុទ្ធប្រមាណ ៨,៩០០ នាក់បានស្លាប់ ដូចដែលបានបញ្ជាក់ក្នុងចំនួនសរុបខាងលើ[ស ៨]
  • ចំនួនស្លាប់ដោយ "ប្រយោល" អាចមានច្រើនជាងចំនួនខាងលើពីពីរទៅបីដង[២៨][ស ៩]
  • ១៦៤,២៦៤+ នាក់រងរបួស[១៨]
  • ១២,០០០+ នាក់បានចាប់ខ្លួនឃុំឃាំង[៣១]

វ៉េសប៊ែង៖

  • ៩៩៣+ នាក់បានស្លាប់[៣២]
  • ៧,៣៧០+ នាក់បានរងបួស[១៩]

អ៊ីស្រាអែល៖

  • ជនសកម្មប្រយុទ្ធប៉ាឡេស្ទីនចំនួន ១,៦០៩ នាក់បានស្លាប់[៣៣] និង ២០០+ នាក់បានចាប់ខ្លួន[៣៤] នៅក្នុងទឹកដីអ៊ីស្រាអែល[ស ១០]


ចំនួនអ្នកស្លាប់សរុប ៨៧,៤៦៣+ នាក់[ស ១១]

សរុប៖

  • ជនស៊ីវិលចំនួន ១,០០២ នាក់បានស្លាប់[ស ១២]
  • កងកម្លាំងសន្តិសុខចំនួន ១,០៦៨ នាក់បានស្លាប់[ស ១៣]
  • របួសជនស៊ីវិល និងទាហានប្រមាណ ១៣,៥០០+ នាក់[ស ១៤]
  • ២៤១ នាក់ត្រូវបានចាប់ខ្លួន (ក្នុងនោះ ៨៣ នាក់បានស្លាប់)[៤៤]

ចំនួនអ្នកស្លាប់សរុប ២,០៧០ នាក់

សង្គ្រាមហ្កាហ្សា[ស ១៥] គឺជាជម្លោះប្រដាប់អាវុធនៅក្នុងដែនជ្រោយហ្កាហ្សារបស់ប្រទេសប៉ាឡេស្ទីន និងនៅប្រទេសអ៊ីស្រាអែល ដែលបានផ្ទុះឡើងនៅថ្ងៃទី៧ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២៣​។ សង្គ្រាមមួយនេះគឺជាលទ្ធផលនៃជម្លោះប៉ាឡេស្ទីន–អ៊ីស្រាអែល និងជម្លោះហ្កាហ្សា–អ៊ីស្រាអែលដែលកើតឡើងដំបូងតាំងពីសតវត្សរ៍ទី២០ មកម៉្លេះ ហើយមកទល់បច្ចុប្បន្នគឺនៅតែមិនទាន់បានដោះស្រាយរួច។ នៅថ្ងៃទី៧ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២៣ នោះ ក្រុមហាម៉ាស់ និងក្រុមសកម្មប្រយុទ្ធប៉ាឡេស្ទីនផ្សេងទៀតបានបើកការវាយប្រហារដ៏គួរឱ្យភ្ញាក់ផ្អើលមួយទៅលើប្រទេសអ៊ីស្រាអែល ដោយជាលទ្ធផល ជនជាតិអ៊ីស្រាអែលនិងជនបរទេសសរុបចំនួន ១,១៩៥ នាក់ (ក្នុងនោះមានជនស៊ីវិលចំនួន ៨១៥ នាក់) ត្រូវបានហាម៉ាស់សម្លាប់ផ្ដាច់ជីវិត ហើយមនុស្សចំនួន ២៥១ នាក់ទៀតត្រូវបានចាប់ធ្វើជាចំណាប់ខ្មាំង ខណៈហាម៉ាស់បានបញ្ជាក់ទាមទារឱ្យអ៊ីស្រាអែលដោះលែងអ្នកទោសប៉ាឡេស្ទីនជាថ្នូរនឹងសេរីភាពចំណាប់ខ្មាំងដែលពួកគេបានចាប់។ ចាប់តាំងពីអ៊ីស្រាអែលបានបើកការវាយលុកតបតវិញមក ប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីននៅហ្កាហ្សាជាង ៦៤,០០០ នាក់ត្រូវបានបាត់បង់ជីវិត[ស ១៦] ដោយស្ទើរជាងពាក់កណ្ដាលនៃប្រជាជនស្លាប់ទាំងនោះគឺជាស្ត្រីនិងកុមារ ហើយប្រជាជនបន្ថែមជាង ១៦៤,០០០ នាក់ទៀតបានទទួលរងរបួស។[៦៣][១៨] យោងតាមការសិក្សាពី The Lancet បានបង្ហាញថា អ្នកស្លាប់ចំនួន ៦៤,២៦០ នាក់គឺបណ្ដាលមកពីការរងរបួសធ្ងន់ធ្ងរគិតត្រឹមខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៤ ហើយបានកត់សម្គាល់ទៀតថា តួលេខអ្នកស្លាប់អាចមានចំនួនខ្ពស់ជាងនេះច្រើនដងប្រសិនបើរាប់បញ្ចូលទាំងករណីស្លាប់ដោយ "ប្រយោល"។[១៧] [៦៤] គិតមកត្រឹមខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៤ តួលេខចំនួនអ្នកស្លាប់ដោយរបួសធ្ងន់ធ្ងរអាចឈានដល់ ៩៣,០០០​ នាក់។[៦៥]

សង្គ្រាមហ្កាហ្សានេះគឺជាជម្លោះបន្តពីការប៉ះទង្គិចគ្នាកាលឆ្នាំ២០០៨–២០០៩ ឆ្នាំ២០១២ ឆ្នាំ២០១៤ និងចុងក្រោយបង្អស់ក្នុងឆ្នាំ២០២១។ បន្ទាប់ពីវាយបណ្ដេញពួកក្រុមសកម្មប្រយុទ្ធប៉ាឡេស្ទីនចេញពីទឹកដីរបស់ខ្លួនអស់ អ៊ីស្រាអែលក៏ចាប់ផ្តើមបើកយុទ្ធនាការទម្លាក់គ្រាប់បែក រួចបានវាយចូលឈ្លានពានតំបន់ហ្កាហ្សាតែម្តងនៅថ្ងៃទី២៧ ខែតុលា ក្នុងគោលបំណងកម្ទេចក្រុមហាម៉ាស់ និងរំដោះចំណាប់ខ្មាំង។ ក្នុងដំណើរឈ្លានពាននេះ កងកម្លាំងអ៊ីស្រាអែលបានបើកយុទ្ធនាការជាច្រើនបន្ថែមដូចជា ការវាយលុកទីក្រុងរ៉ាហ្វាដែលបានចាប់ផ្ដើមតាំងពីខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៤ មក ក៏ដូចជាការបន្ទុះនូវសមរភូមិបីធំៗនៅជុំវិញទីក្រុងខាន់យូនីស និងការឡោមព័ទ្ធហ្កាហ្សាខាងជើងចាប់ពីខែតុលា ឆ្នាំ២០២៤។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ កងកម្លាំងអ៊ីស្រាអែលក៏ថែមទាំងបានធ្វើឃាតក្រុមមេដឹកនាំហាម៉ាស់ទាំងក្នុង និងនៅក្រៅតំបន់ហ្កាហ្សាផងដែរ។ បទឈប់បាញ់បណ្តោះអាសន្នដំបូងត្រូវបានធ្វើឡើងនៅខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៣ ប៉ុន្តែត្រូវបានដួលរលំភ្លាមៗ ហើយចំណែកឯបទឈប់បាញ់លើកទីពីរក្នុងខែមករា ឆ្នាំ២០២៥ ត្រូវបានបញ្ចប់មុនកាលកំណត់ដោយការប្រទូសរ៉ាយថ្មីគួរឱ្យភ្ញាក់ផ្អើលពីសំណាក់ភាគីអ៊ីស្រាអែលនៅខែក្នុងមីនា ឆ្នាំ២០២៥។ នៅកំឡុងខែសីហា ឆ្នាំ២០២៥ អ៊ីស្រាអែលបានចាប់ផ្តើមប្រតិបត្តិការវាយដណ្តើមកាន់កាប់ទីក្រុងហ្កាហ្សានៅឯភាគខាងជើងតំបន់។

សង្គ្រាម​នេះបានបង្កឱ្យ​មាន​វិបត្តិ​មនុស្សធម៌​យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរនៅ​ដែនជ្រោយហ្កាហ្សា។ ការបិទផ្លូវគមនាគមន៍ចេញចូលហ្កាហ្សាដោយអ៊ីស្រាអែលបានកាត់ផ្តាច់នូវប្រព័ន្ធពាណិជ្ជកម្មនិងជំនួញផ្សេងៗ បង្កបង្កើតវិបត្តិអត់ឃ្លានយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ក៏ដូចជាកង្វះអាហារូបត្ថម្ភ និងខ្វះតែមួយជំហានតូចទៀតប៉ុណ្ណោះមុនឈានដល់កើតគ្រោះទុរ្ភិក្ស បើគិតត្រឹមនៅខែសីហា ឆ្នាំ២០២៥។[៦៦][៦៧][៦៨][៦៩] មកដល់ដើមឆ្នាំ២០២៥ អ៊ីស្រាអែលបានបង្កការបំផ្លិចបំផ្លាញយ៉ាងចាស់ដៃមិនធ្លាប់មានពីមុនមកនៅក្នុងតំបន់ហ្កាហ្សា ដោយក្នុងនោះ មួយផ្នែកធំនៃតំបន់នេះបានក្លាយជាទីកន្លែងមិនអាចរស់នៅបាន[៧០] ទីក្រុងទាំងមូលត្រូវអន្តរាយ[៧១] ហើយមន្ទីរពេទ្យជាច្រើនបានរងការខូចខាតខ្ទេចខ្ទីជាបន្តបន្ទាប់ (រួមទាំងមន្ទីរពេទ្យកុមារផងដែរ) និងរួមទាំងទីកន្លែងសំខាន់ៗផ្សេងទៀតដូចជា ទីគោរពសាសនានិងវប្បធម៌[៧២] កន្លែងអប់រំដូចសាលារៀន[៧៣][៧៤] ដីកសិកម្មធ្វើស្រែចម្ការ[៧៥] និងទីបញ្ចុះសពជាដើម។[៧៦] អ្នកសារព័ត៌មាន[៧៧] បុគ្គលិកសុខាភិបាល[៧៨] អ្នកសម្រួលជំនួយមនុស្សធម៌ និងសមាជិកដទៃនៃអង្គការសង្គមស៊ីវិលផ្សេងៗនៅហ្កាហ្សាត្រូវបានអ៊ីស្រាអែលចាប់ឃុំខ្លួន ធ្វើទារុណកម្ម ឬត្រូវសម្លាប់ចោលតែម្តង។[៧៩] ប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីន ២.៣ លាននាក់ស្ទើរតែទាំងអស់នៅហ្កាហ្សាត្រូវបង្ខំចិត្តរត់ចេញពីទីលំនៅរបស់ពួកគេដោយភាគច្រើនបានធ្លាក់ខ្លួនមករស់នៅតាមជំរុំភៀសខ្លួននៅទូទាំងទឹកដីហ្កាហ្សា។[៨០][៨១] ប្រជាជនអ៊ីស្រាអែលជាង ១០០,០០០ នាក់ក៏ត្រូវផ្លាស់ប្ដូរទីលំនៅដោយបង្ខំផងដែរ ពិសេសអ្នករស់នៅតាមទឹកដីជុំវិញ ឬក្បែរតំបន់ហ្កាហ្សានោះឯង។[៨២] ថ្ងៃដំបូងនៃជម្លោះនេះបានផ្ដាច់ជីវិតប្រជាជនអ៊ីស្រាអែលអស់ច្រើនបំផុតចាប់តាំងពីរដ្ឋអ៊ីស្រាអែលបានបង្កើតឡើងមក ហើយជម្លោះសង្រ្គាមនេះទាំងមូលបានសម្លាប់ប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីនអស់ជាច្រើននាក់ផងដែរបើប្រៀបទៅនឹងជម្លោះមុនៗ។[៨៣]

អង្គការសិទ្ធិមនុស្ស និងបណ្ឌិតបញ្ញវន្តជាច្រើនរូបដែលមានជំនាញសិក្សាអំពីអំពើប្រល័យពូជសាសន៍និងច្បាប់អន្តរជាតិ រួមទាំងគណៈកម្មាការឯករាជ្យផ្សេងៗនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ សុទ្ធតែបានបោះសម្ដីគ្នាថ្លែងថា អ៊ីស្រាអែលកំពុងតែប្រព្រឹត្តអំពើប្រល័យពូជសាសន៍នៅក្នុងតំបន់ហ្កាហ្សា ប៉ុន្តែទោះជាយ៉ាងណានៅតែមានភាគីខ្លះបានច្រានចោលរឿងប្រល័យពូជសាសន៍នេះ។[៨៤][៨៥][៨៦][៨៧][៨៨] អ្នក​ជំនាញ​ និង​អង្គការ​សិទ្ធិ​មនុស្ស​ទាំងនោះក៏​បាន​បញ្ជាក់បន្ថែម​ដែរ​ថា ទាំងអ៊ីស្រាអែលនិង​​ហាម៉ាស់​សុទ្ធតែបាន​ប្រព្រឹត្ត​ឧក្រិដ្ឋកម្ម​សង្រ្គាមរៀងៗខ្លួន។ ករណីចោទប្រកាន់អ៊ីស្រាអែលពីបទប្រល័យពូជសាសន៍នៅតំបន់ហ្កាហ្សាកំពុងតែត្រូវបានពិនិត្យដោយតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ ខណៈតុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិបានចេញដីកាចាប់ខ្លួនលោកប៊ីនយ៉ាមីន ណេតាន់យ៉ាហ៊ូ, យ៉ូអាហ្វ ហ្កាឡង់ត៍ និងម៉ូហាម៉េដ ដេហ្វ ប៉ុន្តែដេហ្វត្រូវបានដកឈ្មោះចេញវិញបន្ទាប់ពីរូបលោកត្រូវបានអ៊ីស្រាអែលធ្វើឃាតសម្លាប់ចោល។[៨៩] ករណីធ្វើទារុណកម្ម និងអំពើហិង្សាផ្លូវភេទត្រូវបានគេសង្កេតឃើញថាបានអនុវត្តជារឿយៗដោយក្រុមសកម្មប្រយុទ្ធប៉ាឡេស្ទីន និងដោយកងកម្លាំងអ៊ីស្រាអែល។[៩០]

ចាប់តាំងពីសង្គ្រាមហ្កាហ្សាបានផ្ទុះឡើងមក ប្រទេសអ៊ីស្រាអែលបានទទួលការគាំទ្រទាំងផ្នែកយោធា និងការទូតពីសហរដ្ឋអាមេរិក ហើយមហាអំណាចមួយនេះហើយដែលជារដ្ឋតែងបោះឆ្នោតវេតូប្រឆាំងនឹងដំណោះស្រាយគាំទ្របទឈប់បាញ់ជាច្រើនលើករបស់ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ[៩១] សង្រ្គាមមួយនេះក៏បានបំផុសនូវវិបត្តិ និងបង្កើនអស្ថិរភាពកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរនៅក្នុងតំបន់មជ្ឈិមបូព៌ាផងដែរ ដោយក្រុមសម្ព័ន្ធអ័ក្សធន់តស៊ូនៅតាមបណ្ដាប្រទេសអារ៉ាប់មួយចំនួននិងរួមទាំងអ៊ីរ៉ង់បានប្រឈមមុខប៉ះទង្គិចគ្នាជាមួយនឹងសហរដ្ឋអាមេរិកនិងអ៊ីស្រាអែល បង្កឱ្យផ្ទុះសង្រ្គាមអ៊ីរ៉ង់–អ៊ីស្រាអែលឡើងដែលបានអូសបន្លាយរយៈពេល ១២ ថ្ងៃ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ បន្ទាប់ពីការបាញ់ប្រហារតបតគ្នាអស់រយៈពេលជាងមួយឆ្នាំរវាងអ៊ីស្រាអែលនិងក្រុមហេស្បុលឡា អ៊ីស្រាអែលក៏បានសម្រេចចិត្តវាយចូលឈ្លានពានប្រទេសលីបង់នៅក្នុងឆ្នាំ២០២៤ ហើយជាបន្តបន្ទាប់ក៏បានផ្ដើមប្រតិបត្តិការយោធាចូលក្នុងប្រទេសស៊ីរី ដែលជាកត្តាមួយរួមចំណែកដល់ការដួលរលំនៃរបបអាសាដ។ ក្រៅពីនេះ សង្រ្គាមហ្កាហ្សាបានជះឥទ្ធិពល និងផលប៉ះពាល់យ៉ាងធំសម្បើមទាំងក្នុងនិងក្រៅតំបន់ ពោលបានបង្កឱ្យផ្ទុះបាតុកម្មតវ៉ាមហាជននៅទូទាំងពិភពលោកដែលអំពាវនាវឱ្យមានបទឈប់បាញ់ ក៏ដូចជាកំណើននៃការប្រឆាំងសាសន៍យូដា និងប៉ាឡេស្ទីន

ឈ្មោះ

[កែប្រែ]

សង្គ្រាមហ្កាហ្សាត្រូវគេបានហៅទៅតាមឈ្មោះផ្សេងៗគ្នា។ នៅអ៊ីស្រាអែល គេនិយមហៅសង្គ្រាមនេះថា "សង្រ្គាមដាវដែក" (ភាសាហេប្រឺ៖ מלחמת הרבות ברזל)។[៩២] ប្រជាជនអ៊ីស្រាអែលខ្លះទៀតបានហៅវាថា "សង្គ្រាមស៊ីមហាត់តូរ៉ា" ព្រោះវាបានផ្ទុះឡើងនៅចំថ្ងៃពិធីបុណ្យជ្វីហ្វស៊ីមហាត់តូរ៉ា[៩៣] ក្រុមសកម្មប្រយុទ្ធប៉ាឡេស្ទីនបានសម្ដៅលើសង្គ្រាមនេះថា "សមរភូមិរលកអាល់អាក់សា" (ភាសាអារ៉ាប់៖ معركة طوفان الأقصى) ដោយយោងទៅតាមប្រតិបត្តិការរលកអាល់អាក់សា[៩៤][៩៥] ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសារព័ត៌មានលោកខាងលិចក៏បានសម្ដៅលើសង្គ្រាមនេះខុសៗគ្នាដែរដោយខ្លះបានហៅវាថា "សង្រ្គាមហាម៉ាស់–អ៊ីស្រាអែល"[៩៦] ហើយខ្លះទៀតបានប្រើ "សង្រ្គាមលើហ្កាហ្សា"។[៩៧] សារព័ត៌មានមួយចំនួនផ្សេងទៀតបានប្រើពាក្យ "សង្គ្រាម ៧ តុលា",[៩៨][៩៩] "ការប្រល័យពូជសាសន៍ហ្កាហ្សា",[៧០][១០០] ណាក់បាលើកទីពីរ[១០១] ឬណាក់បាឆ្នាំ២០២៣។[១០២][១០៣]


ផ្ទៃរឿង

[កែប្រែ]
ចំនួនប្រៀបធៀបមរណភាពជនជាតិអ៊ីស្រាអែល (ខៀវ) និងប៉ាឡេស្ទីន (ទឹកក្រូច) ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០៨ រហូតដល់ឆ្នាំ២០២៣ មុនហាម៉ាស់ផ្ដើមការវាយលុកចូលអ៊ីស្រាអែលបន្តិច[៤៨][១០៤]

សង្គ្រាមហ្កាហ្សាមួយនេះគឺគ្រាន់តែជាផ្នែកតូចមួយនៃជម្លោះប៉ាឡេស្ទីន–អ៊ីស្រាអែលប៉ុណ្ណោះ ដែលមានឬសគល់ដើមកំណើតកើតចេញពីកំណើននៃលទ្ធិហ្ស៊ីយ៉ងនិយមនៅដើមសតវត្សរ៍ទី២០ (លទ្ធិគាំទ្រការបង្កើតរដ្ឋ​និងសិទ្ធិអត្ថិភាពនៃរដ្ឋសាសន៍យូដា) និងការធ្វើចំណាកស្រុកដោយជនជាតិជ្វីហ្វរាប់ពាន់រាប់លាននាក់មកតាំងទីលំនៅបង្កើតរដ្ឋរបស់ពួកគេនៅប៉ាឡេស្ទីន[១០៥][១០៦] នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៤៧ អង្គការសហប្រជាជាតិបានប្រកាសចេញនូវផែនការបំបែកទឹកដីប៉ាឡេស្ទីនទៅជាបីផ្នែកដោយមានក្រុងយេរូសាឡឹមស្ថិតក្រោមអង្គអន្តរជាតិ។ នៅក្នុងសង្រ្គាមប៉ាឡេស្ទីនឆ្នាំ១៩៤៨ ប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីនជាង ៧០០,០០០ នាក់បានបង្ខំចិត្តរត់ភៀសខ្លួន ឬត្រូវបានបណ្តេញចេញពីទឹកដីកំណើតរបស់ពួកគេ ហើយជាលទ្ធផល រដ្ឋអ៊ីស្រាអែលក៏ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅលើទឹកដីនោះ (ពេលនោះត្រូវបានគេស្គាល់ថា ម៉ាន់ដាតប៉ាឡេស្ទីន) លើកលែងតែទឹកដីចំនួនពីរដាច់ដោយឡែកផ្សេងទៀតដែលគេស្គាល់ថា វ៉េសប៊ែងនិងដែនជ្រោយហ្កាហ្សា ដែលកាលនុះកំពុងស្ថិតនៅក្រោមការកាន់កាប់របស់ហ្សកដានី និងអេហ្ស៊ីបរៀងគ្នា។[១០៧] បន្ទាប់ពីសង្គ្រាមប្រាំមួយថ្ងៃនៃឆ្នាំ១៩៦៧ បានបញ្ចប់ អ៊ីស្រាអែលក៏បានកាន់កាប់ទឹកដីប៉ាឡេស្ទីននៃវ៉េសប៊ែង និងដែនជ្រោយហ្កាហ្សាជាផ្លូវការ។[១០៨] បន្ទាប់មក ចលនាបាតុកម្មបះបោរចំនួនពីរធំៗប្រឆាំងនឹងការកាន់កាប់របស់អ៊ីស្រាអែលនៅប៉ាឡេស្ទីនក៏បានផ្ទុះឡើង ពោលគឺអ៊ីនធីហ្វាដាលើកទីមួយក្នុងឆ្នាំ១៩៨៧ និងអ៊ីនធីហ្វាដាលើកទីពីរនៅក្នុងឆ្នាំ២០០០[១០៩] ហើយអ៊ីនធីហ្វាដចុងក្រោយនេះហើយដែលបានជំរុញឱ្យអ៊ីស្រាអែលដកខ្លួនដោយឯកតោភាគីចេញពីតំបន់ហ្កាហ្សានៅក្នុងឆ្នាំ២០០៥។[១១០][១១១]

ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០៧ មក​ តំបន់ដែនជ្រោយហ្កាហ្សាគឺត្រូវស្ថិតនៅក្រោមគ្រប់គ្រងដោយក្រុមហាម៉ាស់ ដែលជាក្រុមសកម្មប្រយុទ្ធឥស្លាមនិយមមួយ ខណៈតំបន់វ៉េសប៊ែងវិញនៅបន្តស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់អាជ្ញាធរប៉ាឡេស្ទីនដឹកនាំដោយហ្វាតាដដែរ។ បន្ទាប់​ពីហាម៉ាស់បានកាន់កាប់​ហ្កាហ្សាហើយ ប្រទេសអ៊ីស្រាអែល​ក៏បានប្រកាសបិទ​ច្រកចេញចូលផ្សេងៗទៅ​ក្នុងតំបន់ហ្កាហ្សា[១១២][១១៣] ដែលជាហេតុបង្កផលប៉ះពាល់អវិជ្ជមានយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរទៅដល់សេដ្ឋកិច្ចនៃកូនតំបន់មួយនេះ។[១១៤] អ៊ីស្រាអែល​បាន​ការពារទង្វើរបស់ខ្លួនដោយ​លើក​ឡើង​ពី​ការ​ព្រួយ​បារម្ភ​ផ្នែក​សន្តិសុខ[១១៥] ប៉ុន្តែ​ក្រុមសម្ព័ន្ធ​សិទ្ធិ​មនុស្ស​អន្តរជាតិផ្សេងៗ​បាន​ចាត់​ទុក​វាថា​ជា​ទម្រង់​​ទណ្ឌកម្ម​សមូហភាព ពោលគឺជាទង្វើដែលប៉ះពាល់ដល់ជនស៊ីវិលស្លូតត្រង់មិនដឹងអ្វី។[១១៦][១១៧][១១៨] នៅឆ្នាំ២០២៣ ទីភ្នាក់ងារជំនួយ និងការងារនៃអង្គការសហប្រជាជាតិសម្រាប់ជនភៀសខ្លួនប៉ាឡេស្ទីននៅដើមបូព៌ា (UNRWA) បានរាយការណ៍ថា ប្រជាជនហ្កាហ្សាប្រមាណ ៨១% កំពុងតែរស់នៅក្រោមកម្រិតនៃភាពក្រីក្រ ដោយ ៦៣% ខ្វះសន្តិសុខស្បៀងអាហារ និងពឹងផ្អែកលើជំនួយអន្តរជាតិស្ទើរទាំងស្រុង។[១០៤][១១៩]

ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០៧ មក អ៊ីស្រាអែលនិងក្រុមហាម៉ាស់ក៏ដូចជាក្រុមសកម្មប្រយុទ្ធប៉ាឡេស្ទីនផ្សេងៗទៀតដែលមានមូលដ្ឋាននៅហ្កាហ្សា បានរួមប្រឡូកចូលក្នុងជម្លោះប្រឆាំងគ្នាឥតឈប់ឈរ[១១៥][១១៣][១២០] ដោយក្នុងនោះរួមមានសង្រ្គាមចំនួនបួនគឺ សង្គ្រាមហ្កាហ្សាឆ្នាំ២០០៨–២០០៩, ២០១២, ២០១៤ និង ឆ្នាំ២០២១[១២១][១២២][១២៣] បើបូកបញ្ចូលគ្នា ជម្លោះធំៗទាំងបួននោះបានសម្លាប់ជនជាតិប៉ាឡេស្ទីនប្រមាណ ៦,៤០០ នាក់ និងជនជាតិអ៊ីស្រាអែលប្រមាណ ៣០០ នាក់។[១២៤][៤៨][១០៤] នៅរវាងឆ្នាំ២០១៨ និងឆ្នាំ២០១៩ បាតុកម្មទ្រង់ទ្រាយធំបានកើតឡើងជារៀងរាល់សប្តាហ៍នៅក្បែរព្រំដែនហ្កាហ្សា–អ៊ីស្រាអែល ដែលក្នុងនោះ បាតុករបានទាមទារសិទ្ធិវិលត្រឡប់ចូលមាតុភូមិគេវិញ តែយ៉ាងណា កងកម្លាំងការពារអ៊ីស្រាអែលបានបង្ក្រាបបាតុកម្មតវ៉ាទាំងនោះដោយប្រើអំពើហិង្សាគ្មានប្រណី ហើយជាលទ្ធផល ប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីនរាប់រយនាក់បានស្លាប់ និងរបួសរាប់ពាន់នាក់ទៀតក្រោមថ្វីដៃកងកម្លាំងអ៊ីស្រាអែល។[១២៥][១២៦] ភ្លាមៗបន្ទាប់ពីផ្ទុះជម្លោះដ៏ខ្លីមួយនៅក្នុងឆ្នាំ២០២១ ស្លាបយោធារបស់ក្រុមហាម៉ាស់គឺ កងពលតូចអាល់កាសាំ បានចាប់ផ្តើមរៀបចំផែនការប្រតិបត្តិការយោធាប្រឆាំងនឹងអ៊ីស្រាអែល ពោលជាផែនការវាយប្រហារថ្ងៃទី៧ ខែតុលា នោះឯង។[១២៧][១២៨]

យោងទៅតាមមន្ត្រីក្រុមហាម៉ាស់ មូលហេតុដែលពួកគេបានផ្ដើមការវាយប្រហារនោះគឺដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងការកាន់កាប់របស់អ៊ីស្រាអែលលើទឹកដីប៉ាឡេស្ទីន ការបិទច្រកចេញចូលតំបន់ហ្កាហ្សា អំពើប្រមាថមហាវិហារឥស្លាមអាល់អាក់សា អំពើហិង្សារបស់អ្នកតាំងលំនៅអ៊ីស្រាអែលចំពោះម្ចាស់ទឹកដីប៉ាឡេស្ទីន ការរឹតបន្តឹងដំណើរចេញចូលរបស់ជនជាតិប៉ាឡេស្ទីន និងការចាប់ជនជាតិប៉ាឡេស្ទីនរាប់ពាន់នាក់ដាក់ពន្ធនាគារ ហើយដោយចាប់ប្រជាជនអ៊ីស្រាអែលធ្វើជាចំណាប់ខ្មាំងនេះហើយ ក្រុមហាម៉ាស់សង្ឃឹមថានឹងអាចយកជាថ្នូរដោះដូរនឹងសេរីភាពអ្នកទោសប៉ាឡេស្ទីនទាំងនោះ។[១២៩][១៣០][១៣១] អ្នកជំនាញវិភាគ និងអត្ថាធិប្បាយជាច្រើនបានកំណត់ការកាន់កាប់របស់អ៊ីស្រាអែលថាជាមូលហេតុដែលនាំឱ្យសង្រ្គាមនេះផ្ទុះឡើង។[១៣២][១៣៣][១៣៤] សារព័ត៌មាន Associated Press បានសរសេរថា ប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីនកំពុងតែ "ស្ថិតក្នុងសភាពអស់សង្ឃឹម ចំពោះការកាន់កាប់មិនចេះចប់មិនចេះហើយនៅក្នុងតំបន់វ៉េសប៊ែងដោយអ៊ីស្រាអែល និងការបិទច្រកផ្លូវផ្សេងៗពីហ្កាហ្សា"។[១៣៥] អង្គការសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិមួយចំនួនដូចជា អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិ[១៣៦] បេត្សាលែម[១៣៧] និងអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស[១៣៨] បាន​ប្រដូច​ការ​កាន់កាប់​របស់​អ៊ីស្រាអែល​ទៅ​នឹង​ការ​ប្រកាន់​វែកញែកពូជសាសន៍ ថ្វីបើមានការជំទាស់ពីអ្នក​គាំទ្រ​អ៊ីស្រាអែល​ក្ដី។[១៣៩][១៤០] ប៉ុន្តែទោះជាយ៉ាងណា មតិយោបល់របស់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិដែលបានផ្សព្វផ្សាយកាលពីខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៤ បានអះអាងថា ការកាន់កាប់របស់អ៊ីស្រាអែលគឺជាទង្វើខុសនឹងច្បាប់ ហើយបានបន្ថែមទៀតថា វាបានរំលោភលើមាត្រា ៣ នៃអនុសញ្ញាអន្តរជាតិស្តីពីការលុបបំបាត់រាល់ទម្រង់នៃការរើសអើងពូជសាសន៍ ដែលហាមប្រាមការរើសអើងពូជសាសន៍ និងការប្រកាន់ពូជសាសន៍។[១៤១]

ដំណើរសង្គ្រាម

[កែប្រែ]

ព្រឹត្តិការណ៍វាយប្រហារ ៧ តុលា

[កែប្រែ]
មើលពីលើចុះក្រោមតាមទ្រនិចនាឡិកា
  • ស្ថានការណ៍ទឹកដីនៅជុំវិញដែនជ្រោយហ្កាហ្សានៅថ្ងៃទី៧–៨ ខែតុលា
  • ឥដ្ឋប្រឡាក់ឈាមក្រោយការវាយប្រហារណាហាល់អូហ្សដោយហាម៉ាស់
  • បន្ទប់សម្ភពនៃមជ្ឈមណ្ឌលវេជ្ជសាស្ត្របាហ្ស៊ីឡៃក្រោយរងគ្រាប់រ៉ុក្កែតពីក្រុមហាម៉ាស់
  • ទិដ្ឋភាព​ផ្កាយរណប​បង្ហាញពីភ្លើង​ឆេះ​រាលដាល​ក្នុង​ទឹកដីអ៊ីស្រាអែល​ជុំវិញ​ដែនជ្រោយហ្កាហ្សា
  • វីដេអូ​ឃ្លីបពីទាហាន​អ៊ីស្រាអែលកំពុងធ្វើសកម្មភាពរំដោះ​ទីតាំងនៃមហោស្រពប្រគំតន្ត្រីណូវ៉ាបន្ទាប់​ពីទាហានហាម៉ាស់បានចូលទៅ​បាញ់សម្លាប់​រង្គាលអ្នកចូលរួមកម្សាន្តក្នុងកម្មវិធីនោះ

នៅព្រឹកថ្ងៃទី៧ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២៣[១៤២] ដែលត្រូវនឹងថ្ងៃពិធីបុណ្យឆាបាត់នៃស៊ីមហាត់តូរ៉ា និងឆ្មីនីអាត់ហ្សឺរ៉ែត[១៤៣] ហាម៉ាស់បានប្រកាសពីដំណើរចាប់ផ្តើមនៃ "ប្រតិបត្តិការរលកអាល់អាក់សា" ដោយបានបាញ់គ្រាប់រ៉ុក្កែតប្រមាណពី ៣,០០០ ទៅ ៥,០០០ គ្រាប់ចេញពីដែនជ្រោយហ្កាហ្សាសម្ដៅចូលទៅក្នុងទឹកដីនៃប្រទេសអ៊ីស្រាអែលដោយប្រើរយៈពេលតែ ២០ នាទីប៉ុណ្ណោះ ហើយបានសម្លាប់មនុស្សយ៉ាងតិចចំនួ​ន ៥ នាក់។[១៤៤][១៤៥] នៅ​ពេល​ល្ងាចនៃថ្ងៃដដែរនោះ ក្រុម​ហាម៉ាស់​បាន​បាញ់​រ៉ុក្កែតបន្ថែមចំនួន ​១៥០ ​គ្រាប់​ទៀតចូល​ប្រទេស​អ៊ីស្រាអែល។[១៤៤] ដំណាលគ្នានោះដែរ ក្រុមសកម្មប្រយុទ្ធហាម៉ាស់ប្រមាណ ៣,០០០ នាក់[៣៤] បានឆ្លងចូលក្នុងទឹកដីអ៊ីស្រាអែលពីតំបន់ហ្កាហ្សាដោយប្រើរថយន្ត ម៉ូតូ គ្រឿងចក្រឈូសឆាយ ទូកល្បឿនលឿន និងឆ័ត្រយោងជាដើម។[១៣៥][១៤២][១៤៦]

ក្រុមសកម្មប្រយុទ្ធទាំងនោះបានសម្លាប់ជនស៊ីវិលនៅក្នុងភូមិនិងក្រុងតូចៗនៅក្បែរព្រំដែនហ្កាហ្សា[១៤៧][១៤៨] ហើយជនស៊ីវិលជាច្រើននាក់ទៀតត្រូវបានចាប់ធ្វើជាចំណាប់ខ្មាំង។[១៤៩] ហាម៉ាស់ក៏បានវាតទីចូលទៅទីតាំងមហោស្រពតន្ត្រីមួយនៅក្បែរនោះផងដែរ ដោយបានបើកការបាញ់ប្រហារសម្លាប់មនុស្សមិនរើសមុខ ដោយនាំឱ្យមានអ្នកស្លាប់យ៉ាងហោចចំនួន ៣២៥ នាក់ និងមនុស្សជាច្រើននាក់ទៀតត្រូវរងរបួសធ្ងន់ស្រាល ឬត្រូវហាម៉ាស់ចាប់ជាចំណាប់ខ្មាំង។[១៥០][១៥១] សរុបមកមានមនុស្សចំនួន ២៥១ នាក់ដែលហាម៉ាស់បានចាប់ជំរិតជាចំណាប់ខ្មាំង[១៥២] ដោយក្នុងនោះមានទាំងកុមារ​ មនុស្សចាស់ជរា និងទាហានអ៊ីស្រាអែលមួយចំនួនទៀតផង។[១៥៣] មិនតែប៉ុណ្ណោះ មានគេរាយការណ៍ផងដែរថា ពួកសកម្មប្រយុទ្ធហាម៉ាសបានប្រព្រឹត្តិអំពើកាយវិកលកម្ម ធ្វើទារុណកម្ម និងប្រព្រឹត្តិអំពើហិង្សាផ្លូវភេទផ្សេងៗជាច្រើនទៀត។[១៥៤]

សេចក្ដីសង្ខេបរបស់សារព័ត៌មាន The Economist បានកត់សម្គាល់ថា "ប្រតិបត្តិការវាយប្រហារដោយហាម៉ាស់នេះគឺបានសម្លាប់ជនស៊ីវិលអ៊ីស្រាអែលអស់ច្រើនជាងព្រឹត្តិការណ៍ជម្លោះមុនៗទៅទៀត" ហើយបានបន្ថែមទៀតថា "មុនព្រឹត្តិការណ៍ថ្ងៃទី៧ ខែតុលានេះ ថ្ងៃចុងក្រោយបង្អស់ដែលជនជាតិជ្វីហ្វជាច្រើននាក់ត្រូវបានសម្លាប់ក្នុងថ្ងៃតែមួយបែបនេះគឺកាលនៅកំឡុងមហាហាយនភាពក្នុងសង្គ្រាមលោកលើកទី២"។[១៤៨] យោងតាមទាំងមន្ត្រីក្រុមហាម៉ាស់ និងអ្នកសង្កេតការណ៍ខាងក្រៅ ប្រតិបត្តិការវាយប្រហារនេះគឺជាកិច្ចប្រឹងប្រែងដែលបានគណនាមុនដើម្បីបង្កើតស្ថានការណ៍សង្គ្រាម "អចិន្ត្រៃយ៍" ប្រឆាំងនឹងអ៊ីស្រាអែល និងបំផុសបុព្វហេតុជាតិប៉ាឡេស្ទីនឡើងវិញ។[១៥៥][១៥៦]

ប្រតិបត្តិការវាយបកដំបូងរបស់អ៊ីស្រាអែល (តុលា ២០២៣)

[កែប្រែ]
មើលពីលើចុះក្រោមតាមទ្រនិចនាឡិកា
  • កូនទារក​ប៉ាឡេស្ទីនកំពុង​ទទួល​ការ​ព្យាបាល​បន្ទាប់​ពី​រងការវាយ​ប្រហារ​តាម​អាកាស​ពី​អ៊ីស្រាអែល​នៅ​ក្នុង​ក្រុងឌែរអែលបាឡានៃដែនជ្រោយហ្កាហ្សា
  • បុរសប៉ាឡេស្ទីនចំណាស់ម្នាក់កំពុងលើកចៅរបស់គាត់ដែលបានរងរបួសពេលអ៊ីស្រាអែលបានទម្លាក់គ្រាប់បែកលើជំរុំជនភៀសខ្លួននូសីរ៉ាត
  • វីដេអូឃ្លីបបង្ហាញពីសំណង់អគារនៅហ្កាហ្សាកំពុងត្រូវរងគ្រាប់មីស៊ីលពីអ៊ីស្រាអែល
  • លទ្ធផលខូចខាតនៅក្នុងតំបន់អែលរ៉េម៉ាលក្រោយត្រូវរងគ្រាប់អ៊ីស្រាអែលកំឡុងខែតុលា ឆ្នាំ២០២៣
  • កុមារប៉ាឡេស្ទីនទទួលការព្យាបាលនៅមន្ទីរពេទ្យអាល់អាក់សាបន្ទាប់ពីបានរងរបួសកំឡុងអ៊ីស្រាអែលទម្លាក់គ្រាប់បែកលើជំរុំនូសីរ៉ាត

អ៊ីស្រាអែលបានចាប់ផ្ដើមយុទ្ធនាការវាយបកវិញនៅប៉ុន្មានម៉ោងប៉ុណ្ណោះក្រោយការវាយលុកដំបូងរបស់ហាម៉ាស់។[១៥៧] ឧទ្ធម្ភាគចក្រ​ដំបូង​ដែលត្រូវ​បាន​បញ្ជូន​ទៅ​ជួយ​យោធា​បានហោះឆ្លងចូលតំបន់​អ៊ីស្រាអែលនៅ​ជុំវិញ​ដែនជ្រោយហ្កាហ្សានៅមួយម៉ោង​ក្រោយបានផ្ទុះអាវុធ។[១៥០] ក្រុមយានិកនៅលើឧទ្ធម្ភាគចក្រនោះបានបញ្ជាក់ថាពួកគេបានជួបបញ្ហាក្នុងការកំណត់ទីកន្លែងដែលកំពុងកាន់កាប់ដោយពួកសកម្មប្រយុទ្ធឈ្លានពាន និងការបែងចែករវាងជនស៊ីវិលអ៊ីស្រាអែល ទាហានអ៊ីស្រាអែល និងពួកសកម្មប្រយុទ្ធប៉ាឡេស្ទីននៅលើផ្ទៃដី។[១៥០] របាយការណ៍ អសប ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៤[១៥៨][១៥៩] និងការស៊ើបអង្កេតដោយសារព័ត៌មាន Haaretz ក្នុងខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៤ បានបង្ហាញថា កងកម្លាំងការពារអ៊ីស្រាអែល (ក.ក.អ.) បានបញ្ជាឱ្យកម្លាំងខ្លួនអនុវត្តក្រមបង្គាប់ហាន្នីបាល ពោលបានបើកផ្លូវឱ្យមានការបាញ់សម្លាប់មនុស្សមិនរើសមុខនៅតំបន់សង្ស័យមានវត្តមានក្រុមសកម្មប្រយុទ្ធ មិនថាជាជនស៊ីវិល ឬទាហានគ្នាឯង។[១៦០]

នៅលើកញ្ចក់ទូរទស្សន៍អ៊ីស្រាអែល នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី​អ៊ីស្រាអែល លោកប៊ីនយ៉ាមីន ណេតាន់យ៉ាហ៊ូ​បានចេញសេចក្ដី​ប្រកាស​ថា នាពេលនេះប្រទេស​ជាតិ​កំពុង​តែប្រឈមនឹង​សង្រ្គាម។[១៤៦] លោក​បាន​គំរាមថា "កងកម្លាំងអ៊ីស្រាអែលនឹងបំលែងកន្លែង​ប្រតិបត្តិការនិងកន្លែងលាក់ខ្លួនរបស់​​ហាម៉ាស់ទាំងអស់ឱ្យក្លាយជា​ផេះ" និងបានហៅ​ហ្កាហ្សា​ថាជា "ទីក្រុង​អាក្រក់" ហើយ​បាន​ជំរុញ​ឱ្យអ្នក​រស់នៅក្នុងហ្កាហ្សាទាំងអស់ចាកចេញពីទីនោះ។[១៦១][១២៩] នៅយប់ក្រោយថ្ងៃវាយប្រហារនោះ សាជីវកម្មអគ្គិសនីអ៊ីស្រាអែលដែលជាប្រភពផ្គត់ផ្គង់អគ្គិសនីប្រមាណ ៨០% ទៅឱ្យដែនជ្រោយហ្កាហ្សា បានសម្រេចកាត់ផ្តាច់ចរន្តអគ្គិសនីទៅដល់តំបន់នោះ។[១៦២] កងកម្លាំងការពារអ៊ីស្រាអែលបានប្រកាសថាខ្លួនកំពុងស្ថិតក្នុង "សភាពការណ៍ត្រៀមខ្លួនសម្រាប់សង្គ្រាម"[១៤៤] ហើយក៏បានចាប់ផ្ដើមកោះហៅទាហានបម្រុងរាប់ម៉ឺននាក់បន្ថែម[១៤២][១៦២] និងបានប្រកាសភាពអាសន្នចំពោះតំបន់ទឹកដីដែលស្ថិតក្នុងចម្ងាយ ៨០ គីឡូម៉ែត្រពីហ្កាហ្សា។[១៦៣] អង្គភាពប្រឆាំងភេរវកម្ម យ៉ាម៉ាំ ត្រូវបានបញ្ជូនចូលក្នុងតំបន់គ្រោះថ្នាក់នៅក្បែរហ្កាហ្សានោះ[១៦៤] រួមជាមួយកងពលថ្មីៗចំនួនបួនទៀត ដែលនាំឱ្យកងវរសេនាតូចប្រចាំការកើនឡើងដល់ ៣១ ពល។[១៣៥] ចំណែកឯកម្លាំងបម្រុងវិញត្រូវបានគេរាយការណ៍ថាបានត្រូវបញ្ជូនទៅហ្កាហ្សា តំបន់វ៉េសប៊ែង និងតាមបណ្តោយព្រំដែនជាមួយប្រទេសលីបង់ និងស៊ីរី។[១៦៥] ប្រជាជនដែលមានវត្តមាននៅជិតតំបន់ហ្កាហ្សាត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលអ៊ីស្រាអែលស្នើឱ្យសម្ងំក្នុងអគារឬគេហដ្ឋាន ខណៈដែលជនស៊ីវិលនៅភាគខាងត្បូង និងតំបន់កណ្តាលអ៊ីស្រាអែលបានត្រូវ "តម្រូវឱ្យស្ថិតនៅក្បែរជម្រកជ្រកកោនណាមួយ"។[១៦២] នៅថ្ងៃទី៩ ឬទី១០ ខែតុលា ក្រុមហាម៉ាស់បានស្នើថាខ្លួននឹងដោះលែងចំណាប់ខ្មាំងស៊ីវិលទាំងអស់នៅហ្កាហ្សា ប្រសិនបើអ៊ីស្រាអែលលុបចោលគម្រោងឈ្លានពានហ្កាហ្សារបស់ពួកគេ ប៉ុន្តែសំណើនោះត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលអ៊ីស្រាអែលបដិសេដច្រានចោល។[១៦៦]

ការបិទផ្លូវ ការទម្លាក់គ្រាប់បែក និងការជម្លៀសប្រជាជនចេញពីហ្កាហ្សាភាគខាងជើង

[កែប្រែ]
មើលពីលើចុះក្រោមតាមទ្រនិចនាឡិកា
  • ក្រុមគ្រូពេទ្យកំពុង​ព្យាបាល​ជនជាតិ​ប៉ាឡេស្ទីន​ម្នាក់​ដែល​រង​របួស​ពី​ការ​វាយ​ប្រហារ​តាម​អាកាស​របស់​អ៊ីស្រាអែល​នៅ​ក្រុងឌែរអែលបាឡាក្នុងដែនជ្រោយហ្កាហ្សា
  • កុមារប៉ាឡេស្ទីនដែលរងរបួសកំពុងទទួលការព្យាបាល
  • ទារកទើបនឹងកើតបានស្លាប់ ដោយសារការវាយប្រហារតាមអាកាសរបស់អ៊ីស្រាអែល
  • មនុស្ស​ម្នា​កំពុងរត់​គេច​ខ្លួន​បន្ទាប់​ពី​មានការ​វាយ​ប្រហារ​ពី​អាកាស​ដោយអ៊ីស្រាអែលមក​លើ​ផ្ទះ​មួយ​ខ្នងនៅ​ក្នុង​ក្រុងឌែរអែលបាឡានៃដែនជ្រោយហ្កាហ្សា
  • បទសម្ភាសន៍ជាវីដេអូធ្វើឡើងជាមួយអ្នកដែលបានរស់រានមានជីវិតពីការវាយប្រហារតាមអាកាសរបស់អ៊ីស្រាអែលក្នុងខែតុលា ឆ្នាំ២០២៣

បន្ទាប់​ពី​ព្រឹត្តិការណ៍ ៧ តុលា កង​ទ័ព​អាកាស​អ៊ីស្រាអែល​បាន​ចាប់ផ្ដើមធ្វើ​ការ​វាយ​ប្រហារ​តាមអាកាសទៅលើ​គោល​ដៅ​ដែលគេអះអាងថាមានវត្តមាន​ហាម៉ាស់។[១៤៤][១៦៣] សកម្មភាពវាយប្រហារតាមអាកាសរបស់អ៊ីស្រាអែលនោះបានសម្លាប់មនុស្សជាមធ្យម ៣៥០ នាក់ក្នុងមួយថ្ងៃ ហើយបានប្រើពេល ២០ ថ្ងៃ ដោយសរុបបានបង្កឱ្យមានមនុស្សស្លាប់ជាង ៧,០០០ នាក់។[១៦៧] ក្រោយបានជួយរំដោះចំណាប់ខ្មាំងខ្លួនចំនួនពីរនាក់ អ៊ីស្រាអែលបានប្រកាសសង្រ្គាមជាលើកដំបូងក្នុងរយៈពេលជាងប្រាំទសវត្សរ៍ពោលគឺចាប់តាំងពីសង្រ្គាមយមគីបពួរក្នុងឆ្នាំ១៩៧៣​ មក។[១៦៨][១៦៩] នៅថ្ងៃទី៩ ខែតុលា រដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិអ៊ីស្រាអែល លោកហ្កាឡង់ត៍បានប្រកាសថា កងកម្លាំងអ៊ីស្រាអែលបានឡោមព័ទ្ធដែនជ្រោយហ្កាហ្សាបានទាំងស្រុង ដោយបានកាត់ផ្តាច់ចរន្តអគ្គិសនី និងបានបិទលំហូរនាំចូលស្បៀងអាហារនិងប្រេងឥន្ធនៈ។[១៧០] សកម្មភាពឡោមព័ទ្ធហ្កាហ្សាដោយអ៊ីស្រាអែលបានទាក់ទាញការរិះគន់ជាគំហុក ពិសេសពីអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស ដែលបានចាត់ទុកវាជា "ទង្វើគួរឱ្យស្អប់ខ្ពើម" និងជា "ការអំពាវនាវឱ្យមានឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាម"។[១៧១] ហ្កាឡង់ត៍បានបន្ថយប្រតិបត្តិការឡោមព័ទ្ធរបស់អ៊ីស្រាអែលវិញបន្ទាប់ពីត្រូវរង​សម្ពាធ​ពី​ប្រធានាធិបតី​អាមេរិក លោកចូ បៃដិន ហើយ​កិច្ច​ព្រម​ព្រៀង​មួយ​ត្រូវ​បាន​ធ្វើ​ឡើង​នៅដប់​ថ្ងៃ​ក្រោយ​មក ដើម្បី​អនុញ្ញាត​ឱ្យ​មាន​ជំនួយ​ចូល​ក្នុង​ហ្កាហ្សា។[១៧២]

នៅថ្ងៃទី១៣ ខែតុលា ក.ក.អ. បានបញ្ជាឱ្យជនស៊ីវិលទាំងអស់នៅក្នុងទីក្រុងហ្កាហ្សាជម្លៀសខ្លួនទៅកាន់តំបន់ភាគខាងត្បូងនៃវ៉ាឌីហ្កាហ្សា ក្នុងរយៈពេល ២៤ ម៉ោង។[១៧៣] នៅថ្ងៃទី១៣ ខែតុលា ក.ក.អ. បានប្រកាសផ្សព្វផ្សាយពីច្រកផ្លូវនានាដែលប្រជាជនហ្កាហ្សាភាគខាងជើងអាចធ្វើដំណើរតាមបានដើម្បីទៅរកទីទួលសុវត្ថិភាពនៅភាគខាងត្បូង[១៧៤] ហើយនៅថ្ងៃដដែរមានករណីផ្ទុះ​មួយបានកើតឡើង​នៅ​លើកំណាត់​ផ្លូវ​សុវត្ថិភាព​មួយដែលណែនាំដោយអ៊ីស្រាអែលនោះ ជាហេតុបង្កឱ្យមានមនុស្សស្លាប់ប្រមាណ ៧០ នាក់​។ អ៊ីស្រាអែល និងក្រុមហាម៉ាស់បានចោទប្រកាន់គ្នាទៅវិញទៅមកចំពោះករណីផ្ទុះលើផ្លូវមួយនោះ។[១៧៥] មន្ត្រីអ៊ីស្រាអែល រដ្ឋាភិបាលបរទេស និងអង្គការអន្តររដ្ឋាភិបាលជាច្រើនបានថ្កោលទោសក្រុមហាម៉ាស់ជុំវិញការប្រើប្រាស់មន្ទីរពេទ្យ និងជនស៊ីវិលជាខែលការពារពីការវាយប្រហារផ្សេងៗ ប៉ុន្តែការចោទប្រកាន់ទាំងនេះត្រូវបានជំទាស់ដោយអង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិ[១៧៦] ក៏ដូចជាហាម៉ាស់ខ្លួនឯងផ្ទាល់។[១៧៧] ទាំងទាហាន​អ៊ីស្រាអែលនិង​ប៉ាឡេស្ទីន ព្រម​ទាំង​ក្រុម​សិទ្ធិ​មនុស្ស​ដទៃទៀតក៏​បាន​ចោទ​ប្រកាន់ ក.ក.អ. ថា​បាន​ប្រើ​ប្រាស់ជនស៊ីវិលធ្វើជាខែលការពារ​ដូច​គ្នា​។[១៧៨][១៧៩][១៨០]

នៅថ្ងៃទី១៧ ខែតុលា អ៊ីស្រាអែលបានចាប់ផ្ដើមទម្លាក់គ្រាប់បែកនៅភាគខាងត្បូងតំបន់ហ្កាហ្សា​[១៨១] ហើយនៅល្ងាចនៃថ្ងៃដដែរនោះ ចំណតរថយន្តនៅមន្ទីរពេទ្យអារ៉ាប់អាល់អាលីនៃកណ្ដាលក្រុងហ្កាហ្សា បានរងគ្រាប់ផ្ទុះឆាបឆេះស្លាប់មនុស្សអស់រាប់រយនាក់។[១៨២] សេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់ប៉ាឡេស្ទីនដែលថាវាជាលទ្ធផលនៃការវាយប្រហារតាមអាកាសរបស់អ៊ីស្រាអែលត្រូវបានបដិសេធដោយ ក.ក.អ. ដែលសាមីខ្លួនបានបញ្ជាក់ថាហេតុការណ៍ផ្ទុះនោះគឺបណ្តាលមកពីគ្រាប់រ៉ុក្កែតបាញ់ខុសបច្ចេកទេសដោយក្រុមជីហាដឥស្លាមប៉ាឡេស្ទីន[១៨៣] ខណៈក្រុមនេះបានបដិសេធការប្រឡូកចូលពាក់ព័ន្ធក្នុងការវាយប្រហារនោះ។[១៨៤]

ការឈ្លានពានដំបូង និងបទឈប់បាញ់ដំបូង (តុលា–វិច្ឆិកា ២០២៣)

[កែប្រែ]
កងយោធា​អ៊ីស្រាអែលកំឡុង​ប្រតិបត្តិការ​ថ្មើរជើង​នៅ​ហ្កាហ្សា

នៅថ្ងៃទី២៧ ខែតុលា បន្ទាប់ពីប្រមូលផ្ដុំកម្លាំងទាហានបានជាង ១០០,០០០ នាក់ កងកម្លាំងការពារអ៊ីស្រាអែលក៏បានបើកការឈ្លានពានទ្រង់ទ្រាយធំចូលទៅក្នុងទឹកដីហ្កាហ្សាភាគខាងជើង។[១៨៥][១៨៦] នៅថ្ងៃបន្ទាប់ អ៊ីស្រាអែលបានបាញ់មីស៊ីលចូលក្នុងជំរុំជនភៀសខ្លួនចាបាលីយ៉ាដោយបានសម្លាប់មនុស្សប្រមាណ ៥០ នាក់ និងរបួស ១៥០ នាក់។ អ៊ីស្រាអែលបានអះអាងថាការវាយប្រហារលើជំរុំនោះគឺមានគោលដៅលើអគ្គមេបញ្ជាការហាម៉ាស់ម្នាក់ និងក្រុមសកម្មប្រយុទ្ធប៉ុន្មានទៀត ខណៈហាម៉ាស់វិញបានច្រានចោលពីវត្តមានសមាជិកខ្លួននៅក្នុងជំរុំនោះ។[១៨៧][១៨៨]

នៅថ្ងៃទី៣១ ខែតុលា អ៊ីស្រាអែលបានធ្វើការវាយប្រហារតាមអាកាសសម្ដៅលើអគារប្រាំមួយជាន់មួយកន្លែង ដែលជាហេតុនាំឱ្យជនស៊ីវិលយ៉ាងតិច ១០៦ នាក់បាត់បង់ជីវិត ដោយក្នុងនោះមានកុមារចំនួន ៥៤ នាក់។ អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សបានសម្ដៅលើការវាយប្រហារនោះថាជា "ឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាមស្ដែងៗ"។[១៨៩] នៅថ្ងៃទី១ ខែវិច្ឆិកា ក្រុមមនុស្សដែលត្រូវជម្លៀសដំបូងបានឆ្លងចេញពីហ្កាហ្សាចូលក្នុងប្រទេសអេហ្ស៊ីប។ ប្រជាជនដែលត្រូវជម្លៀសចំនួនប្រាំរយនាក់ទៀត រួមមានអ្នករងរបួសធ្ងន់ធ្ងរនិងជនបរទេស ត្រូវបានជម្លៀសតាមព្រំដែនប្រទេសអេហ្ស៊ីបនៅក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានថ្ងៃបន្ទាប់។[១៩០] នៅថ្ងៃទី១៨ ខែវិច្ឆិកា អ៊ីស្រាអែលបានធ្វើការវាយប្រហារលើក្បួនរថយន្តរបស់អង្គការគ្រូពេទ្យគ្មានព្រំដែន ដោយបានសម្លាប់បុគ្គលិកអង្គការនោះចំនួនពីរនាក់។[១៩១] មកដល់ថ្ងៃទី២២ ខែវិច្ឆិកា អ៊ីស្រាអែល និងក្រុមហាម៉ាស់ក៏បានឈានដល់កិច្ចព្រមព្រៀងឈប់បាញ់បណ្តោះអាសន្នមួយ ដោយមានការផ្អាកអរិភាពរយៈពេល ៤ ថ្ងៃ[១៩២] ដើម្បីបើកផ្លូវឱ្យមានដំណើរដោះលែងចំណាប់ខ្មាំង ៥០ នាក់ដែលត្រូវបានឃុំខ្លួននៅហ្កាហ្សា។[១៩២][១៩៣] កិច្ច​ព្រម​ព្រៀងនោះក៏បានតម្រូវឱ្យអ៊ីស្រាអែល​ដោះ​លែង​ស្ត្រី​និង​កុមារ​ប៉ាឡេស្ទីន​ប្រមាណ​ ១៥០ ​នាក់​ដែល​ខ្លួនបានកំពុង​ឃុំ​ឃាំងដែរ។[១៩៣]

ចំណាប់ខ្មាំងអ៊ីស្រាអែលអាយុ ១៣ ឆ្នាំម្នាក់ក្រោយហាម៉ាស់បានដោះលែងកំឡុងបទឈប់បាញ់, ២៦ វិច្ឆិកា ២០២៣

បន្ទាប់ពីបទឈប់បាញ់ដែលមានប្រទេសកាតាជាអ្នកសម្របសម្រួលបានចូលជាធរមាននៅថ្ងៃទី២៤ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៣ សកម្មភាពវាយប្រយុទ្ធគ្នាទាំងឡាយនៅដែនជ្រោយហ្កាហ្សាក៏បានឈប់ផ្អាកទាំងស្រុង។ កំឡុងបទឈប់បាញ់នោះ ក្រុមហាម៉ាស់បានដោះដូរចំណាប់ខ្មាំងមួយចំនួនរបស់ខ្លួនជាមួយនឹងអ្នកទោសប៉ាឡេស្ទីនដែលអ៊ីស្រាអែលចាប់ឃុំ[១៩៤] រីឯអ៊ីស្រាអែល​វិញនៅតែបន្ត​ចាប់​ខ្លួន​ប្រជាជន​ប៉ាឡេស្ទីន​ផ្សេងទៀតដែលស្ទើរ​តែ​មានចំនួនស្មើនឹងអ្នកទោសដែលសាមីខ្លួន​បាន​ដោះលែងនោះទៅហើយ។[១៩៥] ដំណើរការដោះដូរអ្នកទោសនោះបានអូសបន្លាយរហូតដល់ថ្ងៃទី២៨ ខែវិច្ឆិកា នៅពេលដែលភាគីទាំងសងខាងបានចោទប្រកាន់គ្នាទៅវិញទៅមកអំពីការរំលោភលើបទឈប់បាញ់។[១៩៦][១៩៧] នៅថ្ងៃទី៣០ ខែវិច្ឆិកា នៅក្នុង "កិច្ចព្រមព្រៀងនាទីចុងក្រោយ" ហាម៉ាស់បានដោះលែងចំណាប់ខ្មាំងចំនួនប្រាំបីនាក់ជាថ្នូរនឹងសេរីភាពជនជាតិប៉ាឡេស្ទីនចំនួន ៣០ នាក់ដែលកំពុងជាប់ក្នុងពន្ធនាគារអ៊ីស្រាអែល និងរួមទាំងការពន្យារបទឈប់បាញ់បន្ថែមមួយថ្ងៃទៀត។[១៩៨] ទោះជាយ៉ាងណា បទឈប់បាញ់នៅតែផុតកំណត់នៅថ្ងៃទី១ ខែធ្នូ ខណៈដែលអ៊ីស្រាអែលនិងហាម៉ាស់បានចោទគ្នាទៅវិញទៅមកចំពោះការបដិសេដលើការពន្យារបទឈប់បាញ់។[១៩៩]

ការបន្តប្រយុទ្ធគ្នា (ធ្នូ ២០២៣ – មេសា ២០២៤)

[កែប្រែ]

ក្រោយពីសង្គ្រាមបានរើបន្តឡើងវិញ អ៊ីស្រាអែលបានប្រកាសនូវផែនទីជម្លៀសជនស៊ីវិលនៅហ្កាហ្សា ប៉ុន្តែផែនទីនោះបានទទួលការរិះគន់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ព្រោះថាអ៊ីស្រាអែលទើបតែបានកាត់ផ្ដាច់ប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិតនិងអគ្គិសនីប្រើប្រាស់ថ្មីៗនៅហ្កាហ្សា ជាហេតុបណ្ដាលឱ្យប្រជាជនហ្កាហ្សាមិនអាចមើលឬភ្ជាប់នឹងផែនទីជម្លៀសនោះបាន។ ម្យ៉ាងទៀត លំណែនាំក្នុងផែនទីនោះគឺខ្វះសេចក្ដីពន្យល់លម្អិត[២០០][២០១] ហើយជួនកាល ផ្លូវជម្លៀសក្នុងផែនទីនោះត្រូវទទួលរងការវាយប្រហារផ្សេងៗពីអ៊ីស្រាអែលដោយគ្មានហេតុផលភស្តុតាងច្បាស់លាស់។[២០២][២០៣] អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិមិនបានរកឃើញភស្តុតាងអ្វីដែលបញ្ជាក់ពីវត្តមានសមាជិកក្រុមហាម៉ាស់នៅតាមទីកន្លែងមួយចំនួនដែលអ៊ីស្រាអែលបានវាយប្រហារនោះទេ ហើយបានស្នើឱ្យមានការស៊ើបអង្កេតពីសក្តានុភាពនៃឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាម។[២០៤]

រូបថតពីអាកាសបង្ហាញពីហ្វូងប្រជាជនស៊ីវិលប៉ាឡេស្ទីននៅនូសីរ៉ាតខាងជើង កំពុងរង់ចាំការត្រឡប់ទៅផ្ទះរបស់ពួកគេវិញ

គិតមកត្រឹមខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២៣ ក.ក.អ. បានវាយចូលដល់ទីកណ្ដាលទីក្រុងខាន់យូនីស ចាបាលីយ៉ា និងឈូចាអ៊ីយ៉ា[២០៥] ខណៈកំណើនចំនួនគ្រាប់បែកទម្លាក់ដោយអ៊ីស្រាអែលក្នុងតំបន់ទាំងនោះបានបង្ខំឱ្យប្រជាជនស៊ីវិលរត់ទៅភាគខាងត្បូងតំបន់ហ្កាហ្សាសម្ដៅទៅទីក្រុងរ៉ាហ្វា។[២០៦] មកដល់ថ្ងៃទី១៥ ខែមករា រដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិអ៊ីស្រាអែល លោកយ៉ូអាហ្វ ហ្កាឡង់ត៍បានមានប្រសាសន៍ថា ប្រតិបត្តិការប្រយុទ្ធកម្រិតខ្លាំងនៅភាគខាងជើងដែនជ្រោយហ្កាហ្សាបានបិទបញ្ចប់ហើយ ចំណែកឯដំណាក់កាលថ្មីនៃប្រតិបត្តិការប្រយុទ្ធក្នុងកម្រិតទាបកំពុងតែនឹងត្រៀមចាប់ផ្តើម។[២០៧] ថ្វីបើសាមីខ្លួនធ្លាប់បានអះអាងបញ្ជាក់ថាកម្លាំងហាម៉ាស់នៅភាគខាងជើងហ្កាហ្សាត្រូវបានវិនាសអស់ក្ដី ប៉ុន្តែមកដល់ថ្ងៃទី១៨ ខែមករា ក.ក.អ. បានចេញសេចក្ដីរាយការណ៍មួយទៀតថា ហាម៉ាស់បានកំពុងរៀបចំកម្លាំងប្រយុទ្ធឡើងវិញនៅតំបន់ហ្កាហ្សាខាងជើង។[២០៨]

នៅថ្ងៃទី២២ ខែមករា ទាហាន ក.ក.អ. ចំនួន ២៤ រូបបានស្លាប់បាត់បង់ជីវិត ដោយនេះត្រូវជាចំនួនស្លាប់ទាហានអ៊ីស្រាអែលច្រើនបំផុតក្នុងមួយថ្ងៃចាប់តាំងពីអ៊ីស្រាអែលបានបើកការឈ្លានពានចូលដែនជ្រោយហ្កាហ្សាមក។ នៅក្នុងនោះ ទាហានចំនួន ២១ នាក់បានក្ស័យជីវិត នៅពេលដែលពួកសកម្មប្រយុទ្ធប៉ាឡេស្ទីនបានបាញ់គ្រាប់រ៉ុក្កែតដៃសម្ដៅទៅលើរថក្រោះអ៊ីស្រាអែល និងបានបង្កឱ្យអគារដែលនៅជុំវិញដួលរលំពីលើ។[២០៩][២១០] នៅថ្ងៃទី២៩ ខែមករា កងកម្លាំងអ៊ីស្រាអែលបានសម្លាប់ហ៊ីន រ៉ាចាប ដែលជាក្មេងស្រីប៉ាឡេស្ទីនអាយុ ៥ ឆ្នាំម្នាក់ រួមជាមួយសមាជិកគ្រួសាររបស់នាងចំនួន ៦ នាក់ទៀត នៅពេលដែលរថយន្តពួកគេកំពុងបើកបរត្រូវបានរងគ្រាប់ប្រហារដោយរថក្រោះ និងកាំភ្លើងយន្តរបស់អ៊ីស្រាអែល។[២១១] បុគ្គលិក​សង្គ្រោះ​បន្ទាន់ចំនួនពីរ​នាក់​ទៀតដែលព្យាយាមទៅជួយរ៉ាចាបក៏​ត្រូវ​បាន​អ៊ីស្រាអែលបាញ់សម្លាប់​ដែរ។ ក្រោយមក អង្គការអឌ្ឍចន្ទក្រហមបានបញ្ចេញសំឡេងហៅទូរស័ព្ទដ៏អភព្វពន់ពេករបស់រ៉ាចាបជាមួយនឹងអ្នកសង្គ្រោះបន្ទាន់ ដែលជាហេតុធ្វើឱ្យសហគមន៍អន្តរជាតិមានប្រតិកម្មខឹងកម្រើកយ៉ាងខ្លាំងចំពោះមរណភាពរបស់នាង និងសកម្មភាពសម្លាប់មនុស្សដោយគ្មានប្រណីរបស់អ៊ីស្រាអែល។[២១២]

រូបថតពីអាកាសបង្ហាញពីវិនាសកម្មទីក្រុងរ៉ាហ្វា ក្រោយពីអ៊ីស្រាអែលបានដកកម្លាំងចេញ
រូបភាពពីដ្រូនអ៊ីស្រាអែលថតជាប់ការសម្លាប់រង្គាលជនស៊ីវិលប៉ាឡេស្ទីនខណៈពួកគេកំពុងទទួលជំនួយមនុស្សធម៌, កុម្ភៈ ២០២៤

អ៊ីស្រាអែលបានចាប់ផ្តើមយុទ្ធនាការទម្លាក់គ្រាប់បែកលើទីក្រុងរ៉ាហ្វានៅថ្ងៃទី១២ ខែកុម្ភៈ។[២១៣] ដំណាលគ្នានេះ ការផ្គត់ផ្គង់ស្បៀងអាហារបានក្លាយជាបញ្ហាកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរជាងមុន ពិសេសនៅក្នុងថ្ងៃទី៥ ខែកុម្ភៈ នៅពេលដែលកូននាវាចម្បាំងអ៊ីស្រាអែលមួយគ្រឿងបានបើកការបាញ់ផ្លោងទៅលើក្បួនរថយន្តជំនួយ UNRWA ដែលជាហេតុបង្ខំឱ្យ UNRWA ផ្អាកប្រតិបត្តិការរបស់ខ្លួនរយៈពេលជិត ៣ សប្តាហ៍ និងជាលទ្ធផលបានប៉ះពាល់ដល់មនុស្សត្រូវការស្បៀងប្រមាណ ២០០,០០០ នាក់។[១៩១] មកដល់ថ្ងៃទី២៩ ខែកុម្ភៈ កងកម្លាំងអ៊ីស្រាអែលបានបើកការបាញ់ប្រហារទៅលើប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីនដែលកំពុងរង់ចាំជំនួយស្បៀងអាហារនៅភាគនិរតីនៃទីក្រុងហ្កាហ្សា ដោយបានសម្លាប់មនុស្ស ១០០ នាក់ និងបង្ករបួសដល់មនុស្ស ៧៥០ នាក់ផ្សេងទៀត។[២១៤] នៅថ្ងៃទី១ ខែមីនា ថ្វីបើអាមេរិកបានប្រកាសថាចាប់ផ្តើមប្រតិបត្តិការទម្លាក់ជំនួយស្បៀងអាហារពីលើអាកាសចូលក្នុងតំបន់ហ្កាហ្សាក្ដី ប៉ុន្តែអ្នក​ជំនាញ​មួយចំនួន​បាន​សម្ដៅលើ​កិច្ច​ផ្ដួចផ្ដើម​របស់អាមេរិកនោះ​ថា​គ្រាន់តែជា​ឆាកល្ខោនសម្ដែងកិច្ចការមនុស្សធម៌ប៉ុណ្ណោះ ដោយបាន​និយាយ​បញ្ជាក់ទៀតថា​វា​នឹង​មិន​បានជួយ​សម្រាលអ្វីដល់​ស្ថានភាព​ស្បៀងនៅហ្កាហ្សា​នោះ​ទេ។[២១៥]

មន្ទីរពេទ្យអាល់ឈីហ្វាដែលធ្លាប់ត្រូវបានកងកម្លាំងអ៊ីស្រាអែលឡោមព័ទ្ធកាលពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៣ ត្រូវបានអ៊ីស្រាអែលបញ្ជូនទាហានវាយលុកចូលនៅចន្លោះថ្ងៃទី១៨ ខែមីនា រហូតដល់ថ្ងៃទី១ ខែមេសា។[២១៦] នៅក្នុងយុទ្ធនាការនេះ កងកម្លាំងអ៊ីស្រាអែលបានអះអាងថាខ្លួនបានសម្លាប់មន្ត្រីហាម៉ាស់មួយចំនួន និងរួមទាំងមនុស្សប្រមាណ​ ២០០​ នាក់បន្ថែមទៀត។[២១៧] អ្នកដែលបានរួចផុតជីវិតចេញពីយុទ្ធនាការនោះបានបដិសេធថាគ្មានក្រុមសកម្មប្រយុទ្ធណាបានរៀបចំមូលដ្ឋានពួកគេនៅក្នុងមន្ទីរពេទ្យនោះទេ។[២១៨] បន្ថែមពីលើនេះ កងកម្លាំងអ៊ីស្រាអែលត្រូវបានគេចោទប្រកាន់ថាបានបំផ្លាញមន្ទីរពេទ្យនោះនៅសល់ត្រឹម "ផេះ" ហើយបានសម្លាប់ប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីនជ្រកកោននៅទីនោះចំនួន ៤០០ នាក់។[២១៩][២២០]

សេចក្តីសម្រេចរបស់ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិនៅថ្ងៃទី២៥ ខែមីនា ដែលអំពាវនាវឱ្យមានបទឈប់បាញ់ជាបន្ទាន់នៅហ្កាហ្សាសម្រាប់ខែរ៉ាម៉ាដាន[២២១] ត្រូវបាន ក.ក.អ. មិនអើពើអនុវត្តតាមឡើយ។[២២២] នៅថ្ងៃទី១ ខែមេសា បុគ្គលិកជំនួយអន្តរជាតិចំនួន ៧ នាក់របស់អង្គការផ្ទះបាយមជ្ឈិមសកល (WCK) ត្រូវបានស្លាប់បាត់បង់ជីវិតនៅក្នុងការវាយប្រហារតាមអាកាសពីអ៊ីស្រាអែលនៅភាគខាងត្បូងនៃក្រុងឌែរអែលបាឡា[២២៣][២២៤] WCK បានរាយការណ៍ថារថយន្តរបស់ខ្លួនគឺមានស្លាកសញ្ញាសម្គាល់អង្គការជំនួយច្បាស់លាស់ ហើយថែមទាំងបានប្រាប់បង្ហាញទីតាំងរបស់ពួកគេទៅអ៊ីស្រាអែលទៀតផង។ ក្រោយមក WCK ក៏បានសម្រេចចិត្តដកខ្លួនចេញពីប្រតិបត្តិការផ្ដល់ជំនួយនៅហ្កាហ្សារួមជាមួយអង្គការមួយចំនួនផ្សេងទៀតដូចជា អាណេរ៉ា និងប្រូជិចត៍ហូប្ប៍[២២៤][២២៥]

នៅថ្ងៃទី៦ ខែមីនា អ៊ីស្រាអែលបានបញ្ចប់ការសាងសង់ផ្លូវថ្មីពីភាគខាងកើតទៅលិចក្នុងតំបន់ហ្កាហ្សាដើម្បីសម្រួលដល់ប្រព័ន្ធភស្តុភារតភ្ជាប់ទីតាំងឈរជើងនានារបស់ ក.ក.អ. នៅលើវិថីអាល់រ៉ាឈីដ និងសាឡាអាល់ឌីន ហើយជាខ្សែរារាំងប្រជាជននៅភាគខាងត្បូងហ្កាហ្សាមិនឱ្យត្រឡប់ទៅប៉ែកខាងជើងវិញ។[២២៦] មិនយូរប៉ុន្មាន អ៊ីស្រាអែលក៏បានចាប់ផ្ដើមរៀបចំគម្រោងវាយលុកចូលទីក្រុងរ៉ាហ្វាដោយជ្រើសរើសយកពាក់កណ្តាលខែមេសាជាពេលបរិច្ឆេទចាប់ផ្ដើម ប៉ុន្តែអ៊ីស្រាអែលត្រូវបង្ខំពន្យារគម្រោងនោះវិញបន្ទាប់ពីអ៊ីរ៉ង់បានធ្វើការបាញ់មីស៊ីលជាច្រើនគ្រាប់ចូលក្នុងទឹកដីរបស់ខ្លួន។[២២៧] ចូលមកដល់ថ្ងៃទី២៥ ខែមេសា អ៊ីស្រាអែលបានបង្កើនការបាញ់ប្រហារផ្សេងៗលើក្រុងរ៉ាហ្វាមុនពេលចាប់ផ្ដើមដំណើរលុកលុថ្មើរជើង។[២២៨][២២៩]

ប្រតិបត្តិការវាយក្រុងរ៉ាហ្វា (ឧសភា–កញ្ញា ២០២៤)

[កែប្រែ]
ទិដ្ឋភាពនៅតំបន់អាល់ម៉ាវ៉ាស៊ីដែលកំពុងផ្ទុកជនភៀសសឹកប៉ាឡេស្ទីនរាប់ពាន់រាប់ម៉ឹននាក់, ហ្កាហ្សាខាងត្បូង

នៅថ្ងៃទី៦​ ខែឧសភា ក.ក.អ. បានបញ្ជាឱ្យប្រជាជស៊ីវិលប្រមាណ ១០០,០០០ នាក់នៅរ៉ាហ្វាភាគខាងលិចជម្លៀសខ្លួនទៅតំបន់អាល់ម៉ាវ៉ាស៊ីនៅភាគខាងលិចនៃក្រុងខាន់យូនីស។[២៣០] នៅចុងថ្ងៃដដែរនោះ ហាម៉ាស់បានប្រកាសថាខ្លួនបានយល់ស្របទទួលយកលក្ខខណ្ឌក្នុងបទឈប់បាញ់ដែលមានការសម្របសម្រួលពីប្រទេសអេហ្ស៊ីប និងកាតា[២៣១] ប៉ុន្តែទោះយ៉ាងណា អ៊ីស្រាអែលបានបដិសេដមិនយល់ស្របលើបទឈប់បាញ់នោះទេ[២៣២] ដោយបានអះអាងថាសាមីខ្លួននឹងនៅបន្តកិច្ចចរចា ខណៈដែលប្រតិបត្តិការយោធានៅរ៉ាហ្វានៅដំណើរការឡើងដដែរដើម្បីបន្ត "ដាក់សម្ពាធយោធាលើក្រុមហាម៉ាស់"។[២៣៣] នៅថ្ងៃទី៦ ខែឧសភាដដែរ ក.ក.អ. បានវាយចូលតំបន់ជាងក្រុងរ៉ាហ្វា[២៣៤] ហើយបានគ្រប់គ្រងលើច្រកឆ្លងដែនរ៉ាហ្វាទល់នឹងប្រទេសអេហ្ស៊ីបនៅថ្ងៃបន្ទាប់។[២៣៥] គិតត្រឹមថ្ងៃទី១៥ ខែឧសភា មនុស្សប្រមាណ ៦០០,០០០ នាក់បានរត់ភៀសខ្លួនចេញពីទីក្រុងរ៉ាហ្វា និង ១០០,០០០ នាក់បន្ថែមទៀតពីតំបន់ភាគខាងជើង នេះបើយោងតាមអង្គការសហប្រជាជាតិ។[២៣៦]

រថក្រោះអ៊ីស្រាអែលនៅច្រកឆ្លងដែនរ៉ាហ្វា

នៅថ្ងៃទី២៤ ខែឧសភា អង្គការសហប្រជាជាតិបាននិយាយថា រថយន្តដឹកជំនួយតែចំនួន ៩០៦ ប៉ុណ្ណោះដែលបានចូលក្នុងហ្កាហ្សាចាប់តាំងពីប្រតិបត្តិការវាយទីក្រុងរ៉ាហ្វាដោយអ៊ីស្រាអែលបានចាប់ផ្តើមមក។[២៣៧] នៅពីរថ្ងៃក្រោយគឺនៅថ្ងៃទី២៦ ខែឧសភា អ៊ីស្រាអែលបានទម្លាក់គ្រាប់បែកលើជំរុំភៀសខ្លួនតែលអាល់ស៊ុលតាននៅក្នុងទីក្រុងរ៉ាហ្វា ដោយបានសម្លាប់មនុស្សយ៉ាងហោចណាស់ ៤៥ នាក់ ខណៈខាងភាគីអ៊ីស្រាអែលបានអះអាងថាខ្លួនបានផ្ដាច់ជីវិតមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ហាម៉ាស់ចំនួនពីរនាក់នៅក្នុងការវាយប្រហារនោះ។[២៣៨][២៣៩] ក្រោម ៤៨ ម៉ោងក្រោយមក តំបន់ជម្លៀសមួយទៀតគឺ ជំរុំជនភៀសខ្លួនអាល់ម៉ាវ៉ាស៊ីត្រូវបានរងគ្រាប់រថក្រោះពីចម្ងាយ ដែលបណ្ដាលឱ្យមនុស្សយ៉ាងតិច ២១ នាក់បានស្លាប់[២៣៨][២៤០] ប៉ុន្តែលើកនេះ ក.ក.អ. បានបដិសេធការជាប់ពាក់ព័ន្ធរបស់ខ្លួនក្នុងឧប្បត្តិហេតុវាយប្រហារមួយនេះ។[២៤១]

នៅថ្ងៃទី៦ ខែមិថុនា អ៊ីស្រាអែលបានទម្លាក់គ្រាប់បែកលើសាលារៀនមួយកន្លែងក្នុងជំរុំជនភៀសខ្លួននូសីរ៉ាត ដោយបានសម្លាប់មនុស្សជាច្រើនរាប់សិបនាក់។ រយៈពេលពីរថ្ងៃក្រោយមក អ៊ីស្រាអែលបានធ្វើការវាយប្រហារលើជំរុំជនភៀសខ្លួននូសីរ៉ាតផ្ទាល់ ដោយបានជួយរំដោះចំណាប់ខ្មាំងអ៊ីស្រាអែលបួននាក់[២៤២] ប៉ុន្តែប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីនចំនួន ២៧៤ នាក់ត្រូវស្លាប់ជាលទ្ធផលនៃប្រតិបត្តិការរំដោះចំណាប់ខ្មាំងនោះ។[២៤៣] យោងតាម​អ្នកឃ្លាំមើលមជ្ឈិមបូព៌ា និងអង្គការ ReliefWeb នៅរវាងពីថ្ងៃទី៤ ខែកក្កដា ដល់ថ្ងៃទី១០ ខែសីហា អ៊ីស្រាអែលបានធ្វើការវាយប្រហារលើសាលារៀនចំនួន ២១ កន្លែងនៅហ្កាហ្សា ដោយបានសម្លាប់មនុស្សសរុប ២៧៤ នាក់។[២៤៤]

ទិន្នន័យវិភាគរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិលើប្រជាជនស៊ីវិលប៉ាឡេស្ទីនដែលត្រូវបានសម្លាប់នៅចន្លោះខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៣ ដល់ខែមេសា ឆ្នាំ២០២៤។[២៤៥][២៤៦]

  កុមារ (44%)
  ស្ត្រី (26%)
  បុរស (30%)

នៅថ្ងៃទី២២ ខែកក្កដា ក.ក.អ. បានចាប់ផ្តើមបើកការលុកលុយជាលើកទីពីរទៅលើទីក្រុងខាន់យូនីស[២៤៧] ក្នុងនោះ អ៊ីស្រាអែលបានបញ្ជាឱ្យប្រជាជនស៊ីវិលជម្លៀសខ្លួនចេញពីតំបន់ប៉ែកខាងកើតនៃទីក្រុងខាន់យូនីស[២៤៨] ខណៈមនុស្សចំនួន ៧៣ នាក់បានបាត់បង់ជីវិតនៅក្នុងថ្ងៃដំបូងនៃការលុកលុយរបស់អ៊ីស្រាអែល។[២៤៧][២៤៩] ការលុកលុយលើកទីបីដែលមានយៈពេលមួយខែបានបញ្ចប់នៅថ្ងៃទី៣០ ខែសីហា នៅពេលដែល ក.ក.អ​​​​​​​. បានដកកងវរសេនាតូចទី ៩៨ របស់ខ្លួនចេញពីក្រុងខាន់យូនីស និងឌែរអែលបាឡា ដោយអះអាងថាខ្លួនបានសម្លាប់ពួកសកម្មប្រយុទ្ធប៉ាឡេស្ទីនជាង ២៥០ នាក់។[២៥០]

ត្រឡប់មកថ្ងៃទី១៣ ខែកក្កដាវិញ មនុស្សប្រមាណ​ ៩០ នាក់បានបាត់បង់ជីវិត និង ៣០០ នាក់ទៀតបានរងរបួសនៅក្នុងការវាយប្រហាររបស់អ៊ីស្រាអែលទៅលើជំរុំក្នុងតំបន់អាល់ម៉ាវ៉ាស៊ី ហើយមនុស្ស ២២ នាក់ផ្សេងទៀតត្រូវបានសម្លាប់ដោយអ៊ីស្រាអែលខណៈពេលដែលពួកគេកំពុងប្រមូលផ្តុំគ្នាបួងសួងនៅក្នុងជំរុំជនភៀសខ្លួនអាល់ឆាទី[២៥១][២៥២] រំលងមកដល់ថ្ងៃទី១០ ខែសីហា ប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីនប្រមាណ ៨០ នាក់ត្រូវបានសម្លាប់តាមរយៈការវាយប្រហារតាមអាកាសពីអ៊ីស្រាអែលសម្ដៅទៅលើសាលារៀនតាបាអ៊ីន។[២៥៣] នៅថ្ងៃទី១០ ខែកញ្ញា អ៊ីស្រាអែលបានវាយប្រហារលើជំរុំក្នុងតំបន់អាល់ម៉ាវ៉ាស៊ីម្តងទៀតដោយប្រើប្រាស់គ្រាប់មីស៊ីល ហើយបានសម្លាប់មនុស្សពី ១៩ ទៅ ៤០ នាក់។[២៥៤][២៥៥]

ប្រតិបត្តិការជាបន្តបន្ទាប់នៅជុំវិញហ្កាហ្សា (តុលា–ធ្នូ ២០២៤)

[កែប្រែ]

នៅក្នុងខែតុលា អ៊ីស្រាអែលបានបើកការវាយប្រហារតាមអាកាសទៅលើវិហារឥស្លាមឈូហាដាអាល់អាក់សានៅឯទីក្រុងឌែរអែលបាឡា និងសាលារៀនមួយកន្លែងនៅភាគកណ្តាលដែនជ្រោយហ្កាហ្សា ដែលនាំឱ្យមានមនុស្សស្លាប់ ២៦ នាក់ និងរបួសជាង ៩៣ នាក់។[២៥៦][២៥៧] រំលងប៉ុន្មានថ្ងៃបន្ទាប់ អ៊ីស្រាអែលបានធ្វើការវាយប្រហារមួយទៀតទៅលើសាលារៀនរូហ្វៃដា ដែលកាលនុះបានកំពុងបម្រើជាជម្រកជ្រកកោនដល់ជនភៀសសឹកនៅក្រុងឌែរអែលបាឡា ដោយបានសម្លាប់មនុស្សប្រមាណ ២៨ នាក់ និងបង្ករបួសដល់មនុស្ស ៥៤ នាក់បន្ថែមទៀត។[២៥៨][២៥៩] ប្រតិបត្តិការយោធាថ្មើរជើងនិងអាកាសនៅក្នុងក្រុងចាបាលីយ៉ាបានបន្តរហូតពេញមួយខែតុលា[២៦០] ហើយនៅចន្លោះពីខែតុលានោះរហូតដល់ខែវិច្ឆិកា សកម្មភាពទម្លាក់គ្រាប់បែកនិងបាញ់ប្រហារផ្សេងៗរបស់អ៊ីស្រាអែលបានផ្ដាច់ជីវិតប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីនរាប់រយនាក់។[២៦១]

នៅថ្ងៃទី១៦ ខែតុលា កងកម្លាំងថ្មើរជើងអ៊ីស្រាអែលបានសម្លាប់មេដឹកនាំហាម៉ាស់នាពេលនោះគឺលោកយ៉ាយ៉ា ស៊ីនវ៉ានៅក្នុងការបាញ់ប្រយុទ្ធគ្នាក្នុងជំរុំតែលអាសស៊ុលតាន[២៦២] កំឡុងពេលបាញ់ប្រយុទ្ធជាមួយស៊ីនវ៉ានោះដែរ ទាហានអ៊ីស្រាអែលមិនបានរកឃើញចំណាប់ខ្មាំងណានៅក្បែរនោះទេ[២៦៣] ហើយក៏គ្មានរបាយការណ៍អំពីការស្លាប់របួសជនស៊ីវិលផងដែរ។[២៦៤]

ការឡោមព័ទ្ធហ្កាហ្សាខាងជើង

[កែប្រែ]
ដងផ្លូវមួយនៅហ្កាហ្សាខាងជើងក្នុងកំឡុងបទឈប់បាញ់ក្នុងឆ្នាំ២០២៥ ពោលក្រោយប្រតិបត្តិការឡោមព័ទ្ធរបស់អ៊ីស្រាអែល

នៅថ្ងៃទី១៣ ខែតុលា មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ ក.ក.អ. បានប្រាប់សារព័ត៌មានហាអារ៉េតស៍ថា រដ្ឋាភិបាលអ៊ីស្រាអែលមិនមានបំណងចង់ចរចារំដោះចំណាប់ខ្មាំងទៀតឡើយ ហើយថ្នាក់ដឹកនាំនយោបាយកំពុងរកមធ្យោបាយកាត់យកដែនហ្កាហ្សាមួយផ្នែកបញ្ចូលជាទឹកដីអ៊ីស្រាអែល។[២៦៥] នៅសប្ដាហ៍ក្រោយៗនៃខែតុលា អ៊ីស្រាអែលបានបង្កើននិងរឹតបន្តឹងការឡោមព័ទ្ធរបស់ខ្លួននៅហ្កាហ្សាខាងជើង ហើយជំនួយមនុស្សធម៌ប្រចាំថ្ងៃក្នុងតំបន់នោះត្រូវបានកាត់បន្ថយស្ទើរគ្មានសល់អ្វី។ សកម្មភាពបាញ់គ្រាប់ផ្លោងទៅលើមន្ទីរពេទ្យ ការបំផ្លាញកម្ទេចជម្រកជ្រកកោននានា និងការចាប់ជំរឹតបុរសនិងក្មេងប្រុសដោយយោធាអ៊ីស្រាអែល បាននាំឱ្យមានការសន្មតថា អ៊ីស្រាអែលបានកំពុងបំផ្លែងតំបន់ហ្កាហ្សាខាងជើងទៅជាតំបន់យោធាបិទជិត និងប្រកាសរាល់បុគ្គលដែលបដិសេធមិនព្រមចាកចេញពីហ្កាហ្សាខាងជើងថាជាខ្មាំងសត្រូវប្រដាប់អាវុធ។[២៦៦] នៅថ្ងៃទី៥ ខែវិច្ឆិកា ឧត្តមសេនីយឯករបស់អ៊ីស្រាអែលម្នាក់គឺលោកកូហិន អ៊ីតហ្ស៊ីកបានប្រាប់អ្នកយកព័ត៌មានថា "ក.ក.អ. គ្មានគោលបំណងអនុញ្ញាតឱ្យប្រជាជនដែលធ្លាប់រស់នៅក្នុងហ្កាហ្សាខាងជើងត្រឡប់មកវិញទេ" ហើយបានបន្តប្រាប់ថា ជំនួយស្បៀងអាហារផ្សេងៗគឺមិនមានទៀតឡើយ ព្រោះតំបន់នេះ "អស់វត្តមានជនស៊ីវិល" ហើយ។[២៦៧]

ទន្ទឹមនឹងនេះ ក.ក.អ. បានបន្តប្រតិបត្តិការឡោមព័ទ្ធរបស់គេនៅជុំវិញទីក្រុងចាបាលីយ៉ាដោយបានបញ្ជូនរថក្រោះបន្ថែមចូលទៅកាន់តំបន់ជុំវិញ ហើយបានចេញបញ្ជាឱ្យប្រជាជនក្នុងតំបន់ជម្លៀសខ្លួនចេញឱ្យអស់។[២៦៨] នៅថ្ងៃទី២៥ ខែតុលា អង្គការសុខភាពពិភពលោកបាននិយាយថា ខ្លួនបានបាត់ទំនាក់ទំនងជាមួយមន្ទីរពេទ្យកាម៉ាលអាដវ៉ាន ខណៈប្រធានសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ លោកវ៉ុលគើ ធួកបានសម្ដៅលើស្ថានការណ៍វិវត្តថ្មីៗនៅហ្កាហ្សាខាងជើងថាជា "ពេលវេលាដ៏ខ្មៅងងឹតបំផុត" ចាប់តាំងពីសង្រ្គាមបានកើតឡើងមក។[២៦៩] អង្គការសហប្រជាជាតិបានព្រមានថាស្ថានការណ៍បច្ចុប្បន្នអាចនាំឱ្យហ្កាហ្សាខាងជើងធ្លាក់ទៅក្នុងរណ្ដៅ "អន្តរាយ" ហើយថា "ប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីនទាំងមូលនៅហ្កាហ្សាខាងជើងកំពុងប្រឈមនឹងហានិភ័យអាចបាត់បង់ជីវិតដោយសាររោគជំងឺ គ្រោះទុរ្ភិក្ស និងអំពើហិង្សាផ្សេងៗ"។[២៧០] នៅថ្ងៃទី២ ខែវិច្ឆិកា អង្គការយូនីសេហ្វបាននិយាយថា កុមារជាង ៥០ នាក់នៅទីក្រុងចាបាលីយ៉ាត្រូវបានសម្លាប់ក្រោមថ្វីដៃអ៊ីស្រាអែលក្នុងរយៈពេលពីរថ្ងៃកន្លងមក។[២៧១]

UNRWA បាននិយាយថា អ៊ីស្រាអែលបានច្រានចោលកិច្វខិតខំផ្ដល់ជំនួយចំនួនប្រាំបួនលើកទៅកាន់ហ្កាហ្សាខាងជើងនៅក្នុងខែវិច្ឆិកា ហើយបានរារាំងកិច្ចប្រឹងប្រែងបន្ថែមចំនួន ៨២​ លើកទៀត ចំណែកឯស្ថានការណ៍រស់នៅបើយោងតាមអង្គការដដែរនោះបានឱ្យដឹងថាកំពុងថយចុះ ពិសេសចំពោះជនស៊ីវិលពីប្រមាណ ៦០,០០០ ទៅ ៧០,០០០ នាក់ដែលកំពុងនៅមានវត្តមានក្នុងហ្កាហ្សាភាគខាងជើងនៅឡើយ។[២៧២]

បទឈប់បាញ់លើកទីពីរ និងការបន្តប្រយុទ្ធគ្នា (មករា–មេសា ២០២៥)

[កែប្រែ]
ប្រជាជនជម្លៀសកំពុងធ្វើដំណើរតាមវិថីអាល់រ៉ាស៊ីដទៅកាន់ទីកន្លែងដែលពួកគេធ្លាប់បានរស់នៅវិញបន្ទាប់ពីបទឈប់បាញ់ថ្មីត្រូវបានចុះ, មករា ២០២៥

នៅថ្ងៃទី១៥ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៥ កិច្ចព្រមព្រៀងមួយត្រូវបានប្រកាសរវាងអ៊ីស្រាអែលនិងក្រុមហាម៉ាស់តាមរយៈការសម្រុះសម្រួលពីប្រទេសកាតា ដែលក្នុងនោះក្រុមហាម៉ាស់បានយល់ព្រមដោះលែងចំណាប់ខ្មាំងអ៊ីស្រាអែលមួយចំនួនដែលត្រូវបានជាប់ឃុំខ្លួននៅដែនជ្រោយហ្កាហ្សា ជាថ្នូរនឹងការដោះលែងពួកសកម្មប្រយុទ្ធហាម៉ាស់ និងអ្នកទោសប៉ាឡេស្ទីនផ្សេងទៀតដែលបានកំពុងជាប់ឃុំនៅក្នុងពន្ធនាគារអ៊ីស្រាអែល។ ភាគីទាំងពីរក៏បានយល់ព្រមលើបទឈប់បាញ់ថ្មីផងដែរដោយវាបានចូលជាធរមាននៅព្រឹកថ្ងៃទី១៩ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៥។[២៧៣][២៧៤] ក្រុមហាម៉ាស់បានចោទប្រកាន់អ៊ីស្រាអែលពីការរំលោភលើលក្ខខណ្ឌនៃបទឈប់បាញ់ ហើយបានប្រកាសផ្អាកការដោះលែងចំណាប់ខ្មាំងអ៊ីស្រាអែលនៅក្នុងថ្ងៃទី១០ ខែកុម្ភៈ។[២៧៥] បន្ទាប់ពីលោកណេតាន់យ៉ាហ៊ូ និងត្រាំបានគំរាមបំផ្ទុះសង្គ្រាមឡើងវិញនៅហ្កាហ្សា[២៧៦] ក្រុមហាម៉ាស់ក៏បានផ្លាស់ប្ដូរជំហររបស់ខ្លួននៅថ្ងៃទី១៣ ខែកុម្ភៈ ដោយបានប្រកាសដោះលែងចំណាប់ខ្មាំងនៅរយៈពេលពីរថ្ងៃខាងមុខ។[២៧៧]

នៅថ្ងៃទី១ ខែមីនា ដែលត្រូវជាថ្ងៃបទឈប់បាញ់ដំណាក់កាលទីមួយបិទបញ្ចប់ ក្រុមចលនាហាម៉ាស់បានបដិសេដចំពោះសំណើរបស់អ៊ីស្រាអែលក្នុងការពន្យារដំណាក់កាលទីមួយបន្តដើម្បីដោះលែងចំណាប់ខ្មាំងបន្ថែម ដោយផ្ទុយមកវិញ ហាម៉ាស់បានអំពាវនាវឱ្យចាប់ផ្ដើមអនុវត្តបទឈប់បាញ់ដំណាក់កាលទីពីរភ្លាមៗ។[២៧៨] លក្ខខណ្ឌសំខាន់ៗនៅក្នុងដំណាក់កាលទីពីរនៃកិច្ចព្រមព្រៀងបទឈប់បាញ់នោះរួមមាន ការដោះលែងចំណាប់ខ្មាំងដែលនៅមានជីវិតទាំងប៉ុន្មាន និងការដកកងកម្លាំងយោធារបស់អ៊ីស្រាអែលទាំងអស់ចេញពីហ្កាហ្សាដើម្បីបញ្ចប់សង្គ្រាមជាអចិន្ត្រៃយ៍ ហើយកិច្ចចរចាដើម្បីបានអនុវត្តវាត្រូវបានកំណត់ចាប់ផ្ដើមនៅក្នុងខែកុម្ភៈ ពោលគឺ ១៦ ថ្ងៃក្រោយបទឈប់បាញ់បានចូលជាធរមានដំបូង ប៉ុន្តែកិច្ចចរចាដូចដែលបានព្រមព្រៀងគ្នាទុកមុននោះមិនដែលត្រូវបានចាប់ផ្ដើមអនុវត្តទេ។[២៧៩][២៨០] ការិយាល័យលោកណេតាន់យ៉ាហ៊ូបានថ្លែងថា អ៊ីស្រាអែលបានគាំទ្រនូវផែនការរបស់អាមេរិកក្នុងការពន្យារបទឈប់បាញ់ដំណាក់កាលទីមួយ ពិសេសសម្រាប់រដូវកាលរ៉ាម៉ាដាន និងបុណ្យរំលងនាពេលខាងមុខ។ ក្រោមផែនការនេះ ប្រមាណពាក់កណ្ដាលនៃចំណាប់ខ្មាំងទាំងនៅរស់និងស្លាប់នឹងត្រូវរំដោះលែងនៅថ្ងៃដំបូងនៃដំណាក់កាលពន្យារថ្មី ហើយចំណាប់ខ្មាំងដែលនៅសល់ទាំងប៉ុន្មាននឹងត្រូវដោះលែងនៅចុងដំណាក់កាលពន្យារនោះ ប្រសិនបើបទឈប់បាញ់អចិន្ត្រៃយ៍អាចត្រូវបានសម្រេចព្រមពៀង។ យោងតាមអំណះអំណាងពីប្រភពមួយចំនួនបានឱ្យដឹងថា កិច្ចព្រមព្រៀងគ្នាដំបូងៗនោះបានបើកដៃឱ្យអ៊ីស្រាអែលបន្តសង្គ្រាមឡើងវិញនៅពេលណាដែលគេចង់នៅក្រោយថ្ងៃទី១ ខែមីនា ប្រសិនបើកិច្ចចរចាជាប់គាំងមិនអាចទៅមុខរួច។ បន្ទាប់ពីហាម៉ាស់បានបដិសេដមិនយល់ស្របលើសំណើរបស់អាមេរិក[២៨១][២៨២] លោកណេតាន់យ៉ាហ៊ូក៏បានបញ្ជាឱ្យបិទផ្លូវបញ្ជូនជំនួយចូលហ្កាហ្សាភ្លាមៗ។[២៨៣][២៨៤]

ឈានមកដល់ថ្ងៃទី៩ ខែមីនា រដ្ឋមន្ត្រីថាមពលអ៊ីស្រាអែល លោកអេលី កូហេនបានបញ្ជាឱ្យផ្អាកការផ្គត់ផ្គង់អគ្គិសនីចូលទៅហ្កាហ្សា។[២៨៥] នៅថ្ងៃទី១៤​ ខែមីនា ក្រុមហាម៉ាស់បានប្រកាសយល់ស្របលើសំណើដោះលែងចំណាប់ខ្មាំងអ៊ីស្រាអែល-អាមេរិកាំងម្នាក់ និងរួមទាំងសាកសពនៃចំណាប់ខ្មាំងពីរសញ្ជាតិចំនួនបួនរូបទៀត[២៨៦] ប៉ុន្តែអាមេរិកនិងអ៊ីស្រាអែលបានបដិសេដ ព្រោះវាខុសមិនដូចការអំពាវនាវឱ្យដោះលែងចំណាប់ខ្មាំងនៅរស់ចំនួនបួននាក់របស់ពួកគេនៅថ្ងៃដំបូងនៃដំណាក់កាលពន្យារ។[២៨៧]

ជនស៊ីវិលប៉ាឡេស្ទីនកំពុងទទួលយកចំណីអាហារក្នុងកំឡុងខែរ៉ាម៉ាដាននៅទីក្រុងឌែរអែលបាឡា

នៅថ្ងៃទី១៨ ខែមីនា អ៊ីស្រាអែលបានបើកការវាយប្រហារដ៏គួរឱ្យភ្ញាក់ផ្អើលមួយ ដោយរួមមានការបាញ់មីស៊ីលនិងគ្រាប់ផ្លោងផ្សេងៗចូលទៅទូទាំងតំបន់ហ្កាហ្សា ដែលបានបណ្ដាលឱ្យមានមនុស្សស្លាប់ជាង ៤០០ នាក់ (យោងតាមមន្ត្រីហ្កាហ្សា) និងនាំឱ្យបទឈប់បាញ់បាត់សុពលភាពទាំងស្រុង។[២៨៨][២៨៩] ភាគីអ៊ីស្រាអែលបានអះអាងថា មូលហេតុដែលខ្លួនបានផ្ដើមការវាយប្រហារដូច្នោះគឺដោយសារតែក្រុមហាម៉ាស់បានបដិសេធពន្យារបទឈប់បាញ់ដំណាក់កាលទីមួយបន្តដើម្បីដោះលែងចំណាប់ខ្មាំងបន្ថែម និងការនៅបន្តរៀបចំពង្រីកនិងពង្រឹងកម្លាំងរបស់ពួកគេចាប់តាំងពីបទឈប់បាញ់ចូលជាធរមាន។[២៩០] ចំពោះក្រុមហាម៉ាស់វិញ គេបាននិយាយអះអាងថាខ្លួនបានប្រកាន់ខ្ជាប់នូវកិច្ចព្រមព្រៀងឈប់បាញ់យ៉ាងម៉ឹងម៉ាត់និងជាក់លាក់ ហើយអ៊ីស្រាអែលគឺជាអ្នកបង្កអរិភាពឈ្លានពានឡើងវិញ។ ក្នុងកែវភ្នែកអន្តរជាតិ ការវាយប្រហាររបស់អ៊ីស្រាអែលគឺជាទង្វើបង្ខាំងកុំឱ្យមានបទឈប់បាញ់ដ៏យូរអង្វែង។[២៩១]

សមាជិកជាន់ខ្ពស់នៃរដ្ឋាភិបាលហ្កាហ្សាជាច្រើននាក់ និងរួមទាំងសមាជិកនៃការិយាល័យនយោបាយហាម៉ាស់ផងដែរត្រូវបានសម្លាប់អស់ជីវិតនៅកំឡុងយុទ្ធនាការវាយប្រហារដោយអ៊ីស្រាអែលលើកនេះ ដែលក្នុងនោះរួមមាន៖ លោកអៃសំ អាល់ដាអាលីសដែលត្រូវជាប្រមុខរដ្ឋាភិបាលនៅហ្កាហ្សា លោកសាឡា អាល់បារដាវី[២៩២]និងអ៊ីស្មាអ៊ីល បារហ៊ូម (សមាជិកនៃការិយាល័យនយោបាយ)[២៩៣][២៩៤] ម៉ះមូដ អាប៊ូវ៉ាត់ហ្វា (អនុរដ្ឋលេខាធិការក្រសួងមហាផ្ទៃនៃដែនជ្រោយហ្កាហ្សា) និងលោកបះចាត់ អាប៊ូស៊ុលតាន (ប្រធានសន្តិសុខផ្ទៃក្នុង)។

នៅថ្ងៃទី១៩​ ខែមីនា ក.ក.អ. បានបាញ់បំផ្ទុះអគារ អសប មួយកន្លែងនៅក្រុងឌែរអែលបាឡា ដែលបានសម្លាប់បុគ្គលិក អសប ម្នាក់ និងបុគ្គលអង្គការអន្តរជាតិផ្សេងទៀតចំនួនប្រាំមួយនាក់។[២៩៥] ពីរថ្ងៃក្រោយមក ក.ក.អ. បានបំផ្ទុះបំផ្លាញមន្ទីរពេទ្យមិត្តភាពតួកគី-ប៉ាឡេស្ទីន[២៩៦] នៅថ្ងៃទី២៣ ខែមីនា ទាហាន ក.ក.អ. បានធ្វើការបាញ់ប្រហារលើរថយន្តដឹកជំនួយមនុស្សធម៌មួយហ្វូងដោយក្នុងនោះមានឡានពេទ្យចំនួនប្រាំគ្រឿង ឡានពន្លត់អគ្គិភ័យមួយគ្រឿង និងរថយន្ត អសប មួយគ្រឿងនៅភាគខាងត្បូងទីក្រុងរ៉ាហ្វា ដោយបានផ្ដាច់ជីវិតបុគ្គលិកជាពេទ្យនិងអ្នកសង្គ្រោះបន្ទាន់សរុប ១៥ នាក់។ សាកសពរបស់ពួកគេទាំងអស់ត្រូវបានគេរកឃើញនៅក្នុងថ្ងៃទី៣០​ ខែមីនា ស្ថិតក្នុងរណ្ដៅសាកសពមួយកន្លែង។[២៩៧][២៩៨] មកដល់ថ្ងៃទី១២ ខែមេសា ក.ក.អ. បានប្រកាសថាខ្លួនបានកំពុងឡោមព័ទ្ធទីក្រុងរ៉ាហ្វា ហើយគ្រោងនឹងកាន់កាប់ទីក្រុងនេះមួយផ្នែក ខណៈបញ្ជាជម្លៀសប្រជាជនទ្រង់ទ្រាយធំកំពុងដំណើរការ។[២៩៩] នៅថ្ងៃបន្ទាប់ មីស៊ីលអ៊ីស្រាអែលចំនួនពីរគ្រាប់បានហោះមកបំបុកមន្ទីរពេទ្យអាល់អាលី ដែលជាហេតុនាំឱ្យអ្នកជំងឺនិងអ្នករបួសបង្ខំជម្លៀសខ្លួនចេញពីអគារ ខណៈប៉ែកសង្គ្រោះបន្ទាន់នៃមន្ទីរពេទ្យនោះបានទទួលរងការខូចខាតយ៉ាងដំណំ។[៣០០]

នៅថ្ងៃទី២៥ ខែមីនា នៅចំកណ្ដាលប្រតិបត្តិការយោធាអ៊ីស្រាអែល[២៩១] ប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីនប្រមាណរាប់រយទៅរាប់ពាន់នាក់[៣០១][៣០២]បានរួមគ្នាចេញបាតុកម្មប្រឆាំងនឹងហាម៉ាស់និងសង្គ្រាមដែលកំពុងឆាបឆេះ ដោយពួកគេបាននាំគ្នាអំពាវនាវឱ្យបញ្ចប់សង្គ្រាម និងបញ្ចប់របបគ្រប់គ្រងរបស់ហាម៉ាស់នៅហ្កាហ្សា។ បាតុកម្មតវ៉ានោះបានកើតឡើងដោយសារការអត់នឿយមិនអាចទ្រាំទ្ររបស់ប្រជាជនស៊ីវិលនឹងសង្គ្រាមរ៉ាំរ៉ៃ និងការមិនពេញចិត្តនឹងរបបហាម៉ាស់ ពិសេសទាក់ទិននឹងការប្រើប្រាស់ជំនួយខុសគោលដៅមិនបានដល់ដៃជនស៊ីវិល[៣០៣] ការគាបសង្កត់លើសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិ និងការរំលោភសិទ្ធិប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីនផ្សេងៗទៀត។[៣០៤]

ប្រតិបត្តិការអ៊ីស្រាអែលថ្មី (ឧសភា–សីហា ២០២៥)

[កែប្រែ]

នៅដើមខែឧសភា អ៊ីស្រាអែលបានប្រកាសពីផែនការពង្រីកប្រតិបត្តិការយោធានៅហ្កាហ្សា និងកំណែនកងទ័ពបម្រុងរាប់ពាន់នាក់បន្ថែមទៀត។[៣០៥][៣០៦] មនុស្សយ៉ាងតិច ១៤៣ នាក់ត្រូវបានបាត់បង់ជីវិតនៅក្នុងថ្ងៃទី១៥ ខែឧសភា ដែលធ្វើឱ្យវាក្លាយជាថ្ងៃដែលមានមនុស្សស្លាប់ច្រើនបំផុតចាប់តាំងពីសង្គ្រាមបានបន្តឡើងវិញក្រោយបទឈប់បាញ់។[៣០៧]

នៅថ្ងៃទី១៣ ខែមិថុនា ការវាយប្រហារពីលើអាកាសដោយអ៊ីស្រាអែលទៅលើបរិវេណមន្ទីរពេទ្យអឺរ៉ុបហ្កាហ្សានៅក្នុងទីក្រុងខាន់យូនីសនិងតំបន់ជុំវិញ បានសម្លាប់ថ្នាក់ដឹកនាំកំពូលហាម៉ាស់ចំនួនពីររូបគឺលោកម៉ូហាម៉េដ ស៊ីនវ៉ា និងមូហាម៉ាដ ឆាបាណា ដែលអ្នកទាំងពីរកំពុងបានលាក់ខ្លួននៅក្នុងរូងសម្ងាត់ក្រោមដី។[៣០៨][៣០៩][៣១០] ក្នុងកំឡុងខែមិថុនាដដែរ ក.ក.អ. បានរាយការណ៍ថាខ្លួនបានរកឃើញ និងកំណត់អត្តសញ្ញាណសាកសពរបស់ស៊ីនវ៉ាបានហើយ។[៣១១] អូសបន្លាយរហូតដល់ថ្ងៃទី៣០ ខែសីហា ទើបក្រុមហាម៉ាស់បានប្រកាសបញ្ជាក់ពីមរណភាពរបស់ស៊ីនវ៉ា។[៣១២]

នៅថ្ងៃទី១៦ ខែឧសភា អ៊ីស្រាអែលបានប្រកាសបើកប្រតិបត្តិការរថចម្បាំងហ្គីដអ៊ន ដែលត្រូវជាប្រតិបត្តិការយោធាវាយសម្ដៅយកដែនជ្រោយហ្កាហ្សាទាំងមូលមកគ្រប់គ្រង។ សកម្មភាពនេះត្រូវបានថ្កោលទោសយ៉ាងទូលំទូលាយដោយសម្ព័ន្ធមិត្តអ៊ីស្រាអែលជាច្រើន ដោយខ្លះថែមទាំងបានគំរាមដាក់ទណ្ឌកម្មលើអ៊ីស្រាអែលទៀតផង។[៣១៣][៣១៤] មកដល់ថ្ងៃទី១៨ ខែឧសភា អ៊ីស្រាអែលបានបាញ់ប្រហារលើសាលារៀនមួយកន្លែងក្នុងសង្កាត់ដារ៉ាជក្នុងទីក្រុងហ្កាហ្សា ដោយបានសម្លាប់មនុស្សយ៉ាងតិចចំនួន ៣៦ នាក់ (ក្នុងនោះមាន ១៨ នាក់ជាកុមារ និងប្រាំមួយនាក់ជាស្ត្រី) និងបង្ករបួសដល់មនុស្សជាង ៥៥ នាក់ផ្សេងទៀត។[៣១៥] កងជីវពលថ្មីនៅហ្កាហ្សាគឺកងកម្លាំងប្រជាជនបានចាប់ផ្ដើមប្រតិបត្តិការបានលេចឡើងនៅចុងខែឧសភាដោយមានទំនោរប្រឆាំងនឹងហាម៉ាស់។ លោកអាវីកឌ័រ លីប៊ឺរម៉ានបានចោទប្រកាន់លោកណេតាន់យ៉ាហ៊ូនិងរដ្ឋាភិបាលអ៊ីស្រាអែលថាជាអ្នកគាំទ្រផ្ដល់ហិរញ្ញប្បទាន និងបំពាក់អាវុធដល់កងជីវពលមួយនោះ។[៣១៦]

នៅថ្ងៃទី២៧ ខែឧសភា មូលនិធិមនុស្សធម៌ហ្កាហ្សារបស់សហរដ្ឋអាមេរិកបានចាប់ផ្ដើមធ្វើប្រតិបត្តិការនៅក្រុងតែលអាល់ស៊ុលតាន។ ខណៈដែលប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីនដែលកំពុងស្រេកឃ្លានបានទៅប្រជ្រៀតគ្នានៅជុំវិញមជ្ឈមណ្ឌលចែកចាយជំនួយនោះ កងកម្លាំងអ៊ីស្រាអែលក៏បានបើកការបាញ់ប្រហារទៅលើហ្វូងប្រជាជនស្រេកឃ្លានទាំងនោះ បណ្ដាលឱ្យមនុស្សចំនួន ១០ នាក់បានស្លាប់បាត់បង់ជីវិត និងរបួសប្រមាណ ៦២ នាក់ទៀត។[៣១៧] ចាប់តាំងពីពេលនោះមក ប្រជាជនដែលរត់ទៅរកជំនួយហើយត្រូវបានអ៊ីស្រាអែលបាញ់សម្លាប់ មានចំនួនរហូតដល់ទៅជាង ១,៣០០ នាក់។[៣១៨]

នៅថ្ងៃទី២០ ខែកក្កដា ក.ក.អ. បានចេញបញ្ជាជម្លៀសសម្រាប់ប្រជាជននៅក្នុងទីក្រុងឌែរអែលបាឡា ដែលជាទីប្រជុំជនមួយមិនដែលធ្លាប់ត្រូវបានអ៊ីស្រាអែលលើកទ័ពវាយលុកនោះឡើយចាប់តាំងពីសង្រ្គាមបានចាប់ផ្ដើមមក។[៣១៩] នៅថ្ងៃបន្ទាប់ កងកម្លាំងអ៊ីស្រាអែលបានចល័តទ័ពចូលទៅដល់តំបន់នៃជាយក្រុងនោះ ខណៈគ្រាប់ផ្លោងនិងមីស៊ីលជាច្រើនត្រូវបានបាញ់បង្ហោះចូល។[៣២០]

ប្រតិបត្តិការវាយលុកទីក្រុងហ្កាហ្សា (សីហា–កញ្ញា ២០២៥)

[កែប្រែ]

នៅដើមខែសីហា ឆ្នាំ២០២៥ គណៈរដ្ឋមន្ត្រីសន្តិសុខអ៊ីស្រាអែលបានអនុម័តផែនការដើម្បីកាន់កាប់ទីក្រុងហ្កាហ្សា។ ផែនការអ៊ីស្រាអែលនេះបានប្រទាញការថ្កោលទោសជាច្រើនពីអង្គការសហប្រជាជាតិ ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាអឺរ៉ុប និងបណ្ដាប្រទេសបរទេសមួយចំនួន។[៣២១][៣២២] នៅថ្ងៃទី១០ ខែសីហា កងកម្លាំងអ៊ីស្រាអែលបានវាយប្រហារលើតង់អ្នកសារព័ត៌មានមួយនៅខាងក្រៅមន្ទីរពេទ្យអាល់ឆាហ្វា ដោយបានសម្លាប់អ្នកសារព័ត៌មានអាល់ចាហ្ស៊ីរ៉ាចំនួនប្រាំមួយនាក់[៣២៣][៣២៤] ដែលនាំឱ្យចំនួនអ្នកសារព័ត៌មានដែលត្រូវបានអ៊ីស្រាអែលសម្លាប់នៅក្នុងសង្គ្រាមនេះកើនឡើងដល់ ១៩២ នាក់។[៣២៥]

នៅថ្ងៃទី២០ ខែសីហា អ៊ីស្រាអែលបានចាប់ផ្តើមដំណាក់កាលដំបូងនៃការវាយលុកដណ្ដើមកាន់កាប់ទីក្រុងហ្កាហ្សា ហើយបានប្រមូលកម្លាំងបម្រុងចំនួន ៦០,០០០ នាក់នៅដើមខែកញ្ញា។[៣២៦][៣២៧] នៅថ្ងៃទី១៥ ខែសីហា កងកម្លាំងអ៊ីស្រាអែលបានបាញ់ប្រហារលើមន្ទីរពេទ្យណាស៊ែរចំនួនពីរលើកផ្ទួនៗគ្នានៅភាគខាងត្បូងហ្កាហ្សា ដោយបានសម្លាប់មនុស្សចំនួន ២២ នាក់ ដោយក្នុងនោះមានអ្នកសារព័ត៌មានចំនួនប្រាំនាក់។[៣២៨][៣២៩] ក.ក.អ. បានបញ្ជាក់នៅលើបណ្ដាញសង្គមអ៊ីចថា កាមេរ៉ានៅលើដំបូលអគារមន្ទីរពេទ្យនោះត្រូវបានប្រើប្រាស់ដើម្បី "នាំមុខសកម្មភាពភេរវកម្ម" ប្រឆាំងនឹងទាហានរបស់ខ្លួន ប៉ុន្តែអ្នកកាសែតសារព៌ត៌មានវិញបាននិយាយតបថា កាមេរ៉ានោះគ្រាន់តែជាកាមេរ៉ារបស់សារព័ត៌មានរ៉យទ័រប៉ុណ្ណោះ។[៣៣០] នៅថ្ងៃទី៩ ខែកញ្ញា អ៊ីស្រាអែលបានបញ្ជាឱ្យប្រជាជននៅទីក្រុងហ្កាហ្សាទាំងអស់ជម្លៀសខ្លួនចេញពីបរិវេណទីក្រុង ដោយលើកឡើងពីផែនការត្រៀមចាប់ផ្ដើមប្រតិបត្តិការវាយលុកទ្រង់ទ្រាយធំ។[៣៣១] មកដល់ទី១៥ ខែកញ្ញា ក.ក.អ​. បានចាប់ផ្តើមប្រតិបត្តិការថ្មើរជើងវាយចូលទីក្រុងហ្កាហ្សា ដោយាបានបញ្ជូននូវអង្គភាពពីកងពលរថពាសដែកចំនួនពីរ និងទ័ពថ្មើរជើងជាច្រើនពលទៀត។[៣៣២]

ផែនការសន្តិភាព (កញ្ញា ២០២៥–បច្ចុប្បន្ន)

[កែប្រែ]

នៅថ្ងៃទី២៩ ខែកញ្ញា ប្រធានាធិបតីអាមេរិក លោកដូណាល់ ត្រាំបានស្នើផែនការសន្តិភាព ២០ ចំណុចដើម្បីបញ្ចប់សង្គ្រាម។ ចំណុចសំខាន់ៗក្នុងផែនការនោះរួមមាន ការដោះលែងចំណាប់ខ្មាំងនិងអ្នកទោសទាំងអស់ ការបញ្ចប់ជម្លោះ ការដកកងទ័ពអ៊ីស្រាអែល និងការដកអាវុធពីហាម៉ាស់និងបង្កើតរដ្ឋាភិបាលអន្តរកាលនៅហ្កាហ្សា។[៣៣៣] អ៊ីស្រាអែល​បាន​សម្រេចទទួល​យក​ផែនការសន្តិភាពត្រាំ ក៏ដូច​ជាបណ្ដា​រដ្ឋ​អារ៉ាប់និងឥស្លាមផ្សេងៗទៀត​​ដែល​បាន​ជំរុញ​​ក្រុម​ហាម៉ាស់ឱ្យទទួល​យកសំណើនោះដូចគ្នា។[៣៣៤] បន្ទាប់ពីបានចរចាគ្នាចប់ អ៊ីស្រាអែលនិងហាម៉ាស់ក៏បានព្រមព្រៀងគ្នាជាផ្លូវការក្នុងការអនុវត្តដំណាក់កាលទីមួយនៃផែនការសន្តិភាពនៅថ្ងៃទី៩ ខែតុលា។[៣៣៥]

ការរាលដាល

[កែប្រែ]

សង្គ្រាមមួយនេះបានរុញច្រានភាពតានតឹងរវាងប្រទេសមួយចំនួននៅក្នុងតំបន់ឱ្យធ្លាក់ចូលទៅក្នុងជម្លោះប្រឈមគ្នាផ្ទាល់ ជាពិសេសរវាងប្រទេសអ៊ីរ៉ង់និងអ៊ីស្រាអែល ដែលជាហេតុបង្កឱ្យកើតវិបត្តិសមុទ្រក្រហម និងសង្គ្រាមអ៊ីរ៉ង់–អ៊ីស្រាអែលជាដើម។[៣៣៦] មេដឹកនាំកំពូលហាម៉ាស់ លោកអ៊ីស្មែល ហានីយ៉េត្រូវបានអ៊ីស្រាអែលលបធ្វើឃាតនៅឯរដ្ឋធានីតេហេរ៉ង់នៃប្រទេសអ៊ីរ៉ង់ ខណៈលោកបានធ្វើដំណើរមកអ៊ីរ៉ង់ដើម្បីចូលរួមពិធីសម្ពោធអាណត្តិប្រធានាធិបតីអ៊ីរ៉ង់ លោកម៉ាស៊ូត ប៉េហ្សេស្សខ្ចន់។ ការវាយប្រហារសម្លាប់ថ្នាក់ដឹកនាំយោធា និងអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រនុយក្លេអ៊ែរអ៊ីរ៉ង់ដោយអ៊ីស្រាអែលជាបន្តបន្ទាប់បានរំពុះភាពតានតឹងរហូតដល់ផ្ទុះចេញជាសង្គ្រាម មុនពេលត្រូវរម្ងាប់ទៅវិញតាមរយៈបទឈប់បាញ់[៣៣៧]

នៅប្រទេសស៊ីរីក្បែរនោះវិញ អ៊ីស្រាអែលបានបាញ់មីស៊ីលជាច្រើនគ្រាប់ផ្លោងចូលរដ្ឋធានីដាម៉ាស់នៃប្រទេសមួយនេះ ដូចជាការវាយប្រហារលើស្ថានទូតអ៊ីរ៉ង់នៅដាម៉ាស់នៅក្នុងថ្ងៃទី១ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២៤ ជាដើម។​[៣៣៨] រីឯនៅប្រទេសលីបង់ជិតនោះដូចគ្នា ក្រុមសកម្មប្រយុទ្ធហេស្បុលឡានៃភាគខាងត្បូងលីបង់បានចំណាយពេលមួយឆ្នាំបាញ់ស្រោបគ្រាប់មីស៊ីលជាច្រើនចូលក្នុងប្រទេសអ៊ីស្រាអែល មុនពេលត្រូវអ៊ីស្រាអែលផ្ដើមការឈ្លានពានចូលប្រទេសលីបង់វិញ ហើយត្រូវបានបញ្ចប់ទៅវិញដោយបទឈប់បាញ់[៣៣៩] វិបត្តិមួយនេះក៏ជាកត្តាមួយនាំឱ្យរបបផ្ដាច់ការត្រកូលអាសាដនៅស៊ីរីដួលរលំផងដែរ និងផ្ដល់ឱកាសឱ្យអ៊ីស្រាអែលចូលឈ្លានពាននិងកាន់កាប់កំពូលហ្កូឡានរបស់ស៊ីរីរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ។[៣៤០] នៅមុនសង្រ្គាម ឆ្នាំ២០២៣ គឺជាឆ្នាំដ៏សាហាវបំផុតនៅក្នុងរយៈពេល ២០ ឆ្នាំសម្រាប់ប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីនដែលរស់នៅក្នុងតំបន់វ៉េសប៊ែងក្រោមការកាន់កាប់អ៊ីស្រាអែល។

អំពើហឹង្សានៅតំបន់វ៉េសប៊ែងបានកើនឡើងគួរឱ្យកត់សម្គាល់ចាប់តាំងពីសង្គ្រាមហ្កាហ្សាបានផ្ទុះឡើង ដោយក្នុងនោះជនជាតិប៉ាឡេស្ទីនជាង ៦០៧ នាក់ និងជនជាតិអ៊ីស្រាអែលជាង ២៥ នាក់បានស្លាប់បាត់បង់ជីវិត។[៣៤១] អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិបានចេញផ្សាយរបាយការណ៍មួយនៅថ្ងៃទី៥ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២៤ ដោយបានបញ្ជាក់ថា អ៊ីស្រាអែលកំពុងអនុវត្តការសម្លាប់មនុស្សដោយខុសច្បាប់នៅវ៉េសប៊ែង និង "មិនប្រណីជីវិតប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីនឡើយ" ហើយថាកងកម្លាំងអ៊ីស្រាអែលកំពុងប្រព្រឹត្តអំពើហឹង្សាខុសច្បាប់ជាច្រើនដែលជាការរំលោភច្បាប់អន្តរជាតិយ៉ាងច្បាស់។[៣៤២]

វិនាសកម្ម

[កែប្រែ]
ព្រឹត្តិការណ៍ សរុប ជនស៊ីវិល កុមារ
សរុប % សរុប %
ការវយប្រហារ ៧​ តុលា ១,១៩៥[៣៤៣] ៨២៨[៣៤៣][៣៤៤] ៦៨.២% ៣៦[៣៤៥] ៣.២%
ការឈ្លានពានហ្កាហ្សាដោយអ៊ីស្រាអែល 65,419[៣៤៦] ~៨០%[ស ១៧] ១៨,៥០០[៣៥០] ៣១%[៣៤៦]
ការវាយប្រហារនៅវ៉េសប៊ែងដោយអ៊ីស្រាអែល ៩៩៥[ស ១៨] ២១២[៣២] ២១.៣២%

វិបត្តិមនុស្សធម៌

[កែប្រែ]

ឥទ្ធិពល

[កែប្រែ]

សង្រ្គាមនេះបានបង្កឱ្យកើតមានវិបត្តិការទូត ដោយប្រទេសជាច្រើននៅជុំវិញពិភពលោកសុទ្ធតែមានប្រតិកម្មខ្ពស់ចំពោះជម្លោះមួយនេះ ដែលជាហេតុប៉ះពាល់ដល់ស្ថិរភាពនៃទំនាក់ទំនងក្នុងតំបន់មជ្ឈិមបូព៌ា។[៣៥១] ជាលទ្ធផល​ ​ប្រទេសយ៉ាងតិច​ចំនួន​ប្រាំបួនបាន​ដក​ឯកអគ្គរដ្ឋទូត​របស់​ខ្លួន​ចេញ ឬ​បានកាត់​ផ្តាច់​ទំនាក់ទំនង​ការទូត​តែម្តងជាមួយនឹងប្រទេស​អ៊ីស្រាអែល។[៣៥២] សង្គ្រាម​នេះផងដែរក៏​បាននាំឱ្យ​សហគមន៍អន្តរជាតិចាប់ផ្ដើមមានចំណាប់អារម្មណ៍​ផ្តោតសារ​ជា​ថ្មីចំពោះដំណោះស្រាយ​រដ្ឋ​ពីរ​ ដែលនឹងបើកផ្លូវឱ្យរដ្ឋអ៊ីស្រាអែលនិងប៉ាឡេស្ទីនមានអត្ថិភាពស្របគ្នា។[៣៥៣]

សេដ្ឋកិច្ច

[កែប្រែ]

ធនាគារនៃអ៊ីស្រាអែលបានប៉ាន់ប្រមាណថានៅត្រឹមឆ្នាំ២០២៥ សង្រ្គាមនេះនឹងធ្វើឱ្យប្រទេសអ៊ីស្រាអែលខាតបង់ទឹកប្រាក់ចំនួន ៦៧ ពាន់លានដុល្លារ ទោះបីជាមានជំនួយកញ្ចប់ថវិកាចំនួន ១៤.៥ ពាន់លានដុល្លារពីសហរដ្ឋអាមេរិកក៏ដោយ ដែលជាផ្នែកមួយនៃជំនួយយោធាអាមេរិកទៅដល់អ៊ីស្រាអែលដែលមានទឹកប្រាក់សរុប ២២.៧៦ ពាន់លានដុល្លារ។[៣៥៤] នៅដើមថ្ងៃទី៩ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៣ ធនាគារនៃអ៊ីស្រាអែលបានរាយការណ៍ថា ការធ្លាក់ចុះនៃកម្លាំងពលកម្មដែលបណ្តាលមកពីសង្រ្គាមកំពុងធ្វើឱ្យសេដ្ឋកិច្ចអ៊ីស្រាអែលខាតបង់ជាទឹកប្រាក់ចំនួន ៦០០ លានដុល្លារក្នុងមួយសប្តាហ៍ឬ ៦% នៃផលិតផលក្នុងស្រុកសរុបប្រចាំសប្តាហ៍។ ធនាគារ​នេះក៏​បាន​បញ្ជាក់​ផង​ដែរ​ថា ការ​ប៉ាន់​ស្មានរបស់ខ្លួនគឺ​មិនបានទាំង​រាប់​បញ្ចូល​ការ​ខូច​ខាត​ដែល​បង្ក​ឡើង​ដោយ​អវត្តមាន​កម្មករ​ប៉ាឡេស្ទីន និង​បរទេសផ្សេងៗផង។[៣៥៥]​ នៅត្រីមាសចុងក្រោយនៃឆ្នាំ២០២៣ សេដ្ឋកិច្ចរបស់អ៊ីស្រាអែលបានធ្លាក់ចុះប្រមាណ ៥.២% ចាប់ពីមួយត្រីមាសទៅមួយត្រីមាសទៀត ដោយសារតែកង្វះកម្លាំងពលកម្មនៅក្នុងវិស័យសំណង់ និងបូករួមទាំងការកំណែនទាហានបម្រុងបន្ថែមចំនួន ៣០០,០០០ នាក់ទៀត។[៣៥៦] ខណៈដែលអ៊ីស្រាអែលនៅបន្តមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ច ២% ប៉ុន្តែភាគរយនេះជាការធ្លាក់ចុះពីកំណើន ៦.៥% នៅក្នុងឆ្នាំមុនសង្គ្រាម។ ការចំណាយរបស់ប្រជាជនអ៊ីស្រាអែលបានធ្លាក់ចុះ ២៧% រីឯការនាំចូលវិញបានធ្លាក់ចុះ ៤២% និងការនាំចេញបានធ្លាក់ចុះ ១៨%។

កម្មករថៃប្រមាណ ៩,៨៥៥ នាក់នៅក្នុងវិស័យកសិកម្ម បូករួមទាំងកម្មករបរទេសឯទៀតប្រមាណ ៤,៣៣១ នាក់ក្នុងវិស័យសំណង់ និង ២,៩៩៧ នាក់ក្នុងវិស័យគិលានុបដ្ឋាយិកាបានចាកចេញពីអ៊ីស្រាអែលនៅក្រោយព្រឹត្តិការណ៍ ៧ តុលា។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ការរារាំងកម្មករប៉ាឡេស្ទីនប្រមាណ ៨៥,០០០ នាក់មិនឱ្យចូលប្រទេសអ៊ីស្រាអែលបានបង្កើនកង្វះខាតចំនួនកម្មករបន្ថែមសរុប ១០០,០០០ នាក់ទៀត។[៣៥៧]

មើលផងដែរ

[កែប្រែ]

កំណត់សម្គាល់

[កែប្រែ]
  1. សូមមើល បញ្ជីរាយជំនួយយោធាដល់អ៊ីស្រាអែលក្នុងសង្គ្រាមហ្កាហ្សា
  2. កងកម្លាំងប្រជាជនត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាអង្គការជីហាដនិយមសាលាហ្វីដែលមានទំនាក់ទំនងជាមួយរដ្ឋឥស្លាម។ មេដឹកនាំកំពូលមួយចំនួនរបស់កងកម្លាំងប្រជាជនថែមទាំងមានសម្ព័ន្ធភាពជាមួយរដ្ឋឥស្លាមនៅក្នុងឧបទ្វីបស៊ីណៃទៀតផង។[]
  3. ពីខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៤[][][]
  4. ត្រូវបានបណ្ដេញចេញក្នុងនាមជារដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិដោយណេតាន់យ៉ាហ៊ូនៅថ្ងៃទី៥ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៤
  5. កងកម្លាំង​បូកបញ្ចូលគ្នាទាំងអស់រវាង​ក្រុម​ហាម៉ាស់ និង​ជីហា​ដឥស្លាម​ប៉ាឡេស្ទីនអាចមានចំនួនរហូត​ដល់ទៅ ៣៧,០០០នាក់។[][] ចំនួនកម្លាំងហាម៉ាស់តែឯងគឺពិបាកប៉ានណាស់ ដោយក្រុមនេះអាចមានកម្លាំងចាប់ពី ២០,០០០ រហូតដល់ ៤០,០០០ នាក់។[១០][១១]
  6. ក្នុងនោះមានកម្លាំងសកម្មចំនួន ១៦៩,៥០០ នាក់[១២] និងកម្លាំងបម្រុងចំនួន ៣៦០,០០០ នាក់[១៣]
  7. គិតត្រឹមខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២៥[១៦][១៧] ផ្អែកតាមក្រសួងសុខាភិបាលហ្កាហ្សា ចំនួនអ្នកស្លាប់ដែលបានកត់ត្រាទុកមាន ៦៤,៧១៨ នាក់។[១៨][១៩] ចំនួន​អ្នក​ស្លាប់ដែលបាន​​កំណត់​អត្តសញ្ញាណ​មាន ៥៨,៣៨០ នាក់។[២០][២១][២២]

    ប្រភពអ៊ីស្រាអែលដែលបានអះអាងថាជនជាតិប៉ាឡេស្ទីនប្រមាណ ៣៦,០០០+ នាក់បានស្លាប់ ដោយក្នុងនោះមានជិត ២០,០០០ នាក់ (ក្រោយមកបានបន្ថយចុះមកត្រឹម ៨,០០០ នាក់វិញ)[២៣] ជាអ្នកសកម្មប្រយុទ្ធ ឬយោធិន[២៤] ត្រូវបានគេរិះគន់ថាមិនមានសុក្រឹតភាព ហើយមិនមានភស្តុតាងអ្វីគាំទ្រអំណះអំណាងខ្លួនឡើយ។[២៥] ទិន្នន័យផ្ទៃក្នុងរបស់អ៊ីស្រាអែលបានស្មានថា ៨៣% នៃអ្នកស្លាប់ទាំងអស់ជាជនស៊ីវិល។[២៦]

  8. គិតត្រឹមខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៥ ដោយផ្អែកតាមមូលដ្ឋានទិន្នន័យផ្ទៃក្នុងអ៊ីស្រាអែល៖ មនុស្សចំនួន ៧,៣៣០ នាក់ត្រូវបានគេបញ្ជាក់ថាស្លាប់ ហើយ ១,៥៧០ នាក់ទៀតត្រូវបានសន្មតថាស្លាប់[២៧]
  9. បន្ថែមពីលើករណីស្លាប់ផ្ទាល់ ជម្លោះប្រដាប់អាវុធមួយនេះក៏បានបង្កឱ្យមានករណីស្លាប់ដោយប្រយោលផងដែរ។ មរណភាពដោយប្រយោលអាចបណ្ដាលមកពីមូលហេតុជាច្រើនខុសៗគ្នាដូចជា ជំងឺអាសន្នរោគជាដើម។[២៩] យោងតាមជម្លោះសង្គ្រាមថ្មីៗ អ្នកស្លាប់ដោយប្រយោលគឺមានចំនួនច្រើនចាប់ពីបីទៅដប់ប្រាំដងលើចំនួនអ្នកស្លាប់ដោយសារសង្គ្រាមផ្ទាល់។[៣០]
  10. ផ្អែកតាម (ព្រំប្រទល់ឆ្នាំ១៨៦៣)
  11. ចំនួនសរុបនេះគឺទាញចេញពីទិន្នន័យចំនួនអ្នកស្លាប់សរុបនៅហ្កាហ្សា វ៉េសប៊ែង លីបង់ អ៊ីរ៉ង់ និងស៊ីរី ក៏ដូចជាចំនួនសកម្មប្រយុទ្ធដែលបានស្លាប់នៅអ៊ីស្រាអែល។
  12. ដោយ៖
  13. រួមមាន៖[៥៧][៥៨][៥៩][៦០][៦១] តួលេខទាហាន ក.ក.អ. ដែលបានស្លាប់ច្រើនជាងនេះគឺរាប់ចាប់ពីសង្គ្រាមបានផ្ទុះដំបូងមកម៉្លេះ មិនមែនដោយសារសង្គ្រាមឡើយ ខណៈតួលេខទាបៗវិញគឺរាប់តែទាហានស្លាប់ក្នុងបញ្ជី ក.ក.អ. ប៉ុណ្ណោះ។ តួលេខទាំងពីរបានរាប់បញ្ចូលចំនួនស្លាប់នៅក្នុងតំបន់ក្រៅពីហ្កាហ្សាដូចជា អ៊ីស្រាអែល វ៉េសប៊ែង ហ្កូឡាន និងលីបង់។
  14. គិតត្រឹមថ្ងៃទី២២ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៤។[៦២] ក្នុងនោះរួមមានទាហានចំនួន ៦,២៣៧ នាក់ (គិតត្រឹម ១៤ កញ្ញា ២០២៥)។[៥៩]
  15. អាចហៅបានថា "សង្រ្គាមហាម៉ាស់–អ៊ីស្រាអែល", "សង្រ្គាមនៅហ្កាហ្សា", "ប្រតិបត្តិការដាវដែក" (ភាសាហេប្រឺ៖ מלחמת חרבות ברזל), "សមរភូមិរលកអាល់អាក់សា" (ភាសាអារ៉ាប់៖ معركة طوفان الأقصى), "សង្គ្រាម ៧ តុលា" និងតាមឈ្មោះជាច្រើនទៀត។ សូមមើលផ្នែក "ឈ្មោះ" សម្រាប់ព័ត៌មានលម្អិត។
  16. ក្នុងនោះមាន ៥៨,៣៨០ នាក់ត្រូវបានកំណត់អត្តសញ្ញាណពេញលេញរួច បើគិតត្រឹមថ្ងៃទី១៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៥។
  17. ប្រភព៖[៣៤៧][៣៤៨][៣៤៩]
  18. ពីថ្ងៃទី៧ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២៣ រហូតដល់ថ្ងៃទី១៥ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២៥[៣២]

ឯកសារយោង

[កែប្រែ]
  1. "Iran Update, October 10, 2025". Institute for the Study of War. 10 October 2025.
  2. "ما قصة فصائل المقاومة الجديدة التى دخلت على خط القتال مع حماس؟". dostor.org. January 22, 2024. Retrieved January 25, 2024.
  3. Uddin, Rayhan (12 June 2025). "'Popular Forces': Who are the Gaza gangsters being armed by Israel?". Middle East Eye. Retrieved 22 June 2025.
  4. "Leader of militia in Gaza fighting Hamas admits cooperating with IDF". The Times of Israel. 6 July 2025.
  5. Fabian, Emanuel; Yohanan, Nurit; Freiberg, Nava (5 June 2025). "Israel providing guns to Gaza gang to bolster opposition to Hamas". The Times of Israel. Retrieved 5 June 2025.
  6. Rasgon, Adam (2025-06-06). "Who Is Yasser Abu Shabab, the Leader of the Israeli-Backed Militia in Gaza?". The New York Times. ល.ត.ម.អ. 0362-4331. https://www.nytimes.com/2025/06/06/world/middleeast/israel-gaza-palestinian-militia-hamas-abu-shabab.html. 
  7. Halabi, Einav (2025-07-03). "Israel arms Fatah-linked militias, combatting Hamas in Gaza". Ynetnews. https://www.ynetnews.com/article/hj00b11cxrex. 
  8. Abraham, Yuval (3 April 2024). "'Lavender': The AI machine directing Israel's bombing spree in Gaza". +972 Magazine. https://www.972mag.com/lavender-ai-israeli-army-gaza/. "as many as 37,000 Palestinians as suspected militants" 
  9. "How Israel is using 'Lavender' and 'Daddy' to identify 37,000 Hamas operatives". The Economic Times. 9 April 2024. https://economictimes.indiatimes.com/news/defence/how-israel-is-using-lavender-and-daddy-to-identify-37000-hamas-operatives/articleshow/109155124.cms?from=mdr. "The "Lavender" system is designed to identify individuals suspected of being part of Hamas and Palestinian Islamic Jihad (PIJ), even targeting those with lower ranks for potential aerial bombardments. In the initial stages of the conflict, the military heavily relied on Lavender, leading to the system labeling up to 37,000 Palestinians as militants, along with their residences, for potential airstrikes." 
  10. "Gaza Strip". The World Factbook. Central Intelligence Agency. 22 May 2024. http://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/gaza-strip/។ បានយកមក 8 June 2024. 
  11. "How Hamas secretly built a 'mini-army' to fight Israel". Reuters. 13 October 2023. https://www.reuters.com/world/middle-east/how-hamas-secretly-built-mini-army-fight-israel-2023-10-13/. 
  12. International Institute for Strategic Studies (25 February 2021). The Military Balance 2021. London: Routledge. p. 344. ល.ស.ប.អ. 978-1-03-201227-8. https://www.iiss.org/publications/the-military-balance/the-military-balance-2021។ បានយកមក 13 October 2023. 
  13. "Israel's massive mobilization of 360,000 reservists upends lives". The Washington Post. 10 October 2023. https://www.washingtonpost.com/world/2023/10/10/israel-military-draft-reservists/. 
  14. "Gaza Strip: 47 killed in 24 hours, war toll to 64,803". Jordan News Agency. 13 September 2025. https://www.petra.gov.jo/Include/InnerPage.jsp?ID=75590&lang=en&name=en_news&cat=en_news. 
  15. "Gaza death toll rises close to 62,000 as missing added". Al Jazeera. 3 February 2025. Retrieved 22 May 2025.
  16. "Gaza death toll exceeds 47,500 as more bodies found under rubble". Anadolu Agency. 3 February 2025.
  17. ១៧,០ ១៧,១ (9 January 2025)"Traumatic injury mortality in the Gaza Strip from Oct 7, 2023, to June 30, 2024: a capture–recapture analysis". The Lancet. DOI:10.1016/S0140-6736(24)02678-3.
  18. ១៨,០ ១៨,១ ១៨,២ "Israel prepares to move Palestinians to southern Gaza as Israelis urge mass protest over war". Associated Press. 2025-08-16. Retrieved 2025-08-16.
  19. ១៩,០ ១៩,១ "Israel–Gaza war in maps and charts: Live tracker". Al Jazeera. 9 October 2023. https://www.aljazeera.com/news/longform/2023/10/9/israel-hamas-war-in-maps-and-charts-live-tracker. 
  20. "Analysis: Hamas has been hit hard by Israel, but is not out in Gaza". Al Jazeera. 29 January 2025.
  21. "Hostilities in the Gaza Strip and Israel – reported impact". UN OCHA. 29 May 2024. Retrieved 30 May 2024.
  22. "Palestinian Ministry of Health publishes list of every person killed in Gaza". Al Jazeera. 17 July 2025. https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/7/17/live-israel-bombs-syria-as-latest-strikes-on-gaza-kill-at-least-93. 
  23. https://www.theguardian.com/world/2025/aug/22/israel-defence-forces-war-strategy-hamas-gaza
  24. "In subtle parting shot at government, IDF chief calls for external probe into Oct. 7 failures". The Times of Israel. 21 January 2025. https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/in-subtle-parting-shot-at-government-idf-chief-calls-for-external-probe-into-oct-7-failures/. 
  25. Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named theguardian20250821
  26. Abraham, Yuval (21 August 2025). "Israeli army database suggests at least 83% of Gaza dead were civilians". +972 Magazine. https://www.972mag.com/israeli-intelligence-database-83-percent-civilians-militants/. 
  27. (2020)"Armed conflict and public health: Into the 21st century". Journal of Public Health 42 (3): e287–e298. DOI:10.1093/pubmed/fdz095.
  28. Geneva Declaration Secretariat (2008). Global Burden of Armed Violence (Report). Geneva Declaration Secretariat. p. 4. https://www.unodc.org/documents/data-and-analysis/Crime-statistics/Global-Burden-of-Armed-Violence-full-report.pdf. 
  29. "More than 12,000 Palestinians taken prisoner by Israel from Gaza: Monitor". Al Jazeera. 30 May 2025.
  30. ៣២,០ ៣២,១ ៣២,២ "UNRWA Situation Report #189 on the Humanitarian Crisis in the Gaza Strip and the West Bank, including East Jerusalem". UNRWA. 22 September 2025. Retrieved 2 October 2025.
  31. "הבקשה של פיקוד הדרום בלילה שלפני הטבח - והסירוב | פרסום ראשון".
  32. ៣៤,០ ៣៤,១ Fabian, Emanuel; Pacchiani, Gianluca (1 November 2023). "IDF estimates 3,000 Hamas terrorists invaded Israel in Oct. 7 onslaught". The Times of Israel. https://www.timesofisrael.com/idf-estimates-3000-hamas-terrorists-invaded-israel-in-oct-7-onslaught/. 
  33. "Twelve Days Under Fire: A Comprehensive Report on the Iran-Israel War". en-hrana.org. HRANA. Retrieved 6 August 2025.
  34. "What we know about the US strikes in Iraq and Syria". CNN. 3 February 2024. https://edition.cnn.com/2024/02/03/middleeast/us-strikes-iraq-syria-what-we-know-intl. 
  35. "Death toll rises in Israel's war on Lebanon". Al Jazeera. 4 December 2024. https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2024/12/4/live-surge-in-israeli-attacks-on-gaza-city-casualties-overwhelm-hospital. 
  36. Federica Marsi; Brian Osgood; Ali Harb (9 September 2025). "Hamas leadership survived Israeli assassination bid in Qatar, official says". https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/9/9/live-israel-pounds-gaza-city-as-netanyahu-tells-residents-to-leave-now. 
  37. Rasgon, Adam; Nereim, Vivian; Bergman, Ronen (9 September 2025). "Israel Targeted Hamas Leadership in Qatar Strike". The New York Times. https://www.nytimes.com/2025/09/09/world/middleeast/israel-hamas-doha-qatar-strike.html. 
  38. "Death toll update: Three civilians including woman and her son killed in Israeli airstrikes on the vicinity of Aleppo international airport". Syrian Observatory for Human Rights. 31 December 2023. https://www.syriahr.com/en/321581/. 
  39. "Including child and Syrian Red Crescent volunteer: Israeli str-ikes on crossings between Syria and Lebanon leave seven persons de-ad". Syrian Observatory for Human Rights. 27 November 2024. https://www.syriahr.com/en/350028/. 
  40. "Thousands attend funeral of Houthi leaders killed by Israeli strike, vow revenge". Reuters. 1 September 2025. https://www.reuters.com/world/middle-east/thousands-attend-funeral-houthi-leaders-killed-by-israeli-strike-vow-revenge-2025-09-01/. 
  41. "Report of the Independent International Commission of Inquiry on the Occupied Palestinian Territory, including East Jerusalem, and Israel - Advance unedited version (A/HRC/56/26)". Question of Palestine. 27 May 2024. ISF had likely applied the Hannibal Directive, resulting in the killing of up to 14 Israeli civilians.
  42. ៤៤,០ ៤៤,១ Bisset, Victoria; Ledur, Júlia; Shapiro, Leslie (5 March 2025). "Monitoring the status of hostages still in Gaza after Hamas's attack". The Washington Post. https://www.washingtonpost.com/world/interactive/hamas-hostages-israel-war-gaza/. 
  43. "Woman, 75, critically injured in November Hezbollah rocket attack, dies of wounds". The Times of Israel. 2025-01-12. Retrieved 2025-09-15.
  44. "Two Israeli embassy staff shot dead outside Jewish museum in Washington DC". BBC. 22 May 2025.
  45. ៤៨,០ ៤៨,១ ៤៨,២ "Data on casualties". United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs – occupied Palestinian territory (OCHAoPt). Archived from the original on 13 November 2023. Retrieved 15 September 2025.
  46. Hasson, Nir (30 November 2023). "Israeli Soldiers Who Killed Jerusalem Terrorists Shoot Dead Civilian". Haaretz. https://www.haaretz.com/israel-news/2023-11-30/ty-article/.premium/israeli-soldiers-who-killed-jerusalem-terrorists-shoot-and-wound-civilian/0000018c-216f-d9ef-abcd-3f6fb6a30000. 
  47. "'It's not the damage, it's the terror': Israeli settlers run riot after ceasefire deal". The Guardian. 23 January 2025. https://www.theguardian.com/world/2025/jan/23/its-not-the-damage-its-the-terror-israeli-settlers-run-riot-after-ceasefire-deal. 
  48. "Six killed, 6 seriously injured in Jerusalem as terrorists open fire on bus, pedestrians".
  49. Michaelis, Tamar (8 September 2024). "Three Israeli civilians shot dead at Allenby Crossing between West Bank and Jordan". CNN.
  50. Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named timesofisrael20240719
  51. Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named israelnationalnews20241221
  52. Fabian, Emanuel (8 October 2023). "Authorities name 856 soldiers, 70 police officers killed in Gaza war". The Times of Israel. https://www.timesofisrael.com/authorities-name-44-soldiers-30-police-officers-killed-in-hamas-attack/. 
  53. "851 חללי המלחמה ששמותיהם הותרו לפרסום". Israeli Defense Forces.
  54. ៥៩,០ ៥៩,១ "Swords of Iron: IDF Casualties". Israeli government. 6 April 2025. https://www.gov.il/en/pages/swords-of-iron-idf-casualties. 
  55. Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named jpost20250102
  56. "Tiberias Municipality: Cpt. Yosef Haim Ashraf found dead". Israel National News. 14 August 2025.
  57. Benson, Pesach (22 January 2024). "13,572 Israelis injured since Oct. 7". Jewish News Syndicate. Retrieved 24 May 2024.
  58. "How many Palestinians has Israel's Gaza offensive killed". Reuters. 29 July 2025. https://www.reuters.com/world/middle-east/how-many-palestinians-has-israels-gaza-offensive-killed-2025-03-24/. 
  59. Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named economist20250508
  60. "Israel: Starvation Used as Weapon of War in Gaza". Human Rights Watch. 18 December 2023. Archived from the original on 19 December 2023. Retrieved 17 September 2025.
  61. Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named RIFGS
  62. "Gazans face hunger crisis as aid blockade nears two months". UN News. 28 April 2025. Retrieved 17 September 2025.
  63. "GAZA STRIP: Famine confirmed in Gaza Governorate, projected to expand". IPC. 22 August 2025. Retrieved 17 September 2025.
  64. ៧០,០ ៧០,១ Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named amnesty20241205
  65. Palumbo, Daniele; Abutaleb, Abdelrahman; Cusiac, Paul; Rivault, Erwan (30 January 2024). "At least half of Gaza's buildings damaged or destroyed, new analysis shows". BBC News. https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-68006607. 
  66. Ahmed, Kaamil (4 February 2024). "'Everything beautiful has been destroyed': Palestinians mourn a city in tatters". The Observer. ល.ត.ម.អ. 0029-7712. https://www.theguardian.com/world/2024/feb/04/everything-beautiful-has-been-destroyed-palestinians-mourn-a-city-in-tatters. 
  67. UN experts deeply concerned over 'scholasticide' in Gaza Archived 18 April 2024 at the វេយប៊ែខ ម៉ាស៊ីន. អង្គការសហប្រជាជាតិ 18 April 2024
  68. "How Israel has destroyed Gaza's schools and universities". Al Jazeera. 24 January 2024. https://www.aljazeera.com/news/2024/1/24/how-israel-has-destroyed-gazas-schools-and-universities. 
  69. "No Traces of Life, Israel's Ecocide in Gaza 2023 – 2024". Forensic Architecture. 29 March 2024. Archived from the original on 8 April 2024. Retrieved 17 September 2025.
  70. Diamond, Jeremy (20 January 2024). "At least 16 cemeteries in Gaza have been desecrated by Israeli forces, satellite imagery and videos reveal". CNN. https://edition.cnn.com/2024/01/20/middleeast/israel-gaza-cemeteries-desecrated-investigation-intl-cmd/index.html. 
  71. "Journalist casualties in the Israel-Gaza war". Committee to Protect Journalists. 4 February 2025. Retrieved 17 September 2025.
  72. Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Human Rights Watch-2024
  73. "Civil society and civilians must be protected in "harrowing" Gaza conflict". OHCHR. 3 April 2024. Retrieved 17 September 2025.
  74. "Mass forced displacement in Gaza highlights urgent need for Israel to uphold Palestinians' right to return". Amnesty International. 14 May 2024. Archived from the original on 8 October 2024. Retrieved 17 September 2025.
  75. "Israel Widens Attack on Hamas; Palestinians Pour Into Southern Gaza". Voice of America. 29 December 2023. https://www.voanews.com/a/palestinians-pour-into-southern-gaza-israel-widens-attacks-on-hamas-/7417882.html. 
  76. Lev, Gid'on (27 February 2024). "The tragedy of Israel's 135,000 displaced citizens". Haaretz. https://www.haaretz.com/israel-news/2024-02-27/ty-article-magazine/.premium/what-makes-the-plight-of-israels-displaced-citizens-different/0000018d-ea95-d1e0-a1dd-fbf529ed0000. 
  77. Krauss, Joseph (14 May 2024). "Palestinians mark 76 years of dispossession as a potentially even larger catastrophe unfolds in Gaza". AP News. https://apnews.com/article/israel-palestinians-hamas-war-nakba-history-b5cea9556e516655c25598d5dbe54192. 
  78. Lynch, Marc; Telhami, Shibley (20 June 2024). "Gloom about the 'day after' the Gaza war pervasive among Mideast scholars". Brookings. Archived from the original on 26 June 2024. Retrieved 17 September 2025.
  79. "2021 Middle East Scholar Barometer #7 (May 23 – June 6, 2024)". University of Maryland. Archived from the original on 26 June 2024. Retrieved 17 September 2025.
  80. Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named un_coi_genocide
  81. "ICJ orders Israel to halt its offensive on Rafah, Gaza in new ruling". Al Jazeera. 24 May 2024. https://www.aljazeera.com/news/2024/5/24/icj-orders-israel-to-halt-its-offensive-on-rafah-gaza-in-new-ruling. 
  82. (2024)"International Law in Gaza: Belligerent Intent and Provisional Measures". American Journal of International Law 118 (4): 659–683. DOI:10.1017/ajil.2024.53.
  83. "Germany, a Loyal Israel Ally, Begins to Shift Tone as Gaza Toll Mounts". The New York Times. 29 March 2024. https://www.nytimes.com/2024/03/29/world/europe/germany-israel-gaza.html. 
  84. "Swords of Iron". knesset.gov.il.
  85. Taragin, Moshe (23 October 2024). "Is Israel fighting the October 7 War or the Simchat Torah War? – opinion". The Jerusalem Post. https://www.jpost.com/opinion/article-825825. 
  86. "(ជាភាសាអារ៉ាប់) معركة طوفان الأقصى نقطة تَحوّل استراتيجية في نضالنا والمقاومة لن تنكسر". រណសិរ្សប្រជាជនដើម្បីរំដោះប៉ាឡេស្ទីន សាខាលីបង់. 7 October 2024. Archived from the original on 14 May 2025. Retrieved 16 September 2025.
  87. "(ជាភាសាអារ៉ាប់) طوفان الأقصى .. عام من المقاومة والصمود والبسالة". ហាម៉ាស់. 8 October 2024. Archived from the original on 10 November 2024. Retrieved 15 September 2025. {{cite web}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (help); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (help)
  88. "The Israel Hamas War". The New York Times. ល.ត.ម.អ. 0362-4331. https://www.nytimes.com/news-event/israel-hamas-gaza. 
  89. "Israel–Palestine conflict". Al Jazeera. Archived from the original on 11 December 2024. Retrieved 16 September 2025.
  90. "Hamas' View of the October 7 War". Institute for the Study of War. 7 October 2024. Archived from the original on 3 February 2025. Retrieved 16 September 2025. {{cite web}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (help); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (help)
  91. Mandel, Eric R. (2 September 2024). "'The October 7 War': A powerful firsthand account of Israel's war against Hamas – review". The Jerusalem Post. https://www.jpost.com/israel-hamas-war/article-816814. 
  92. "How the term "genocide" is misused in the Israel–Hamas war". The Economist. 10 November 2023. ល.ត.ម.អ. 0013-0613. https://www.economist.com/the-economist-explains/2023/11/10/how-the-term-genocide-is-misused-in-the-israel-hamas-war. 
  93. Iraqi, Amjad (2 January 2024). "The 'second Nakba' government seizes its moment". +972 Magazine. Archived from the original on 15 May 2025. Retrieved 16 September 2025.
  94. Tov, Michael Hauser (12 November 2023). "'We're rolling out Nakba 2023,' Israeli minister says on northern Gaza Strip evacuation". Haaretz. https://www.haaretz.com/israel-news/2023-11-12/ty-article/israeli-security-cabinet-member-calls-north-gaza-evacuation-nakba-2023/0000018b-c2be-dea2-a9bf-d2be7b670000. 
  95. Khalidi, Rashid (22 November 2023). "It's Time to Confront Israel's Version of "From the River to the Sea"". The Nation. ល.ត.ម.អ. 0027-8378. https://www.thenation.com/article/world/its-time-to-confront-israels-version-of-from-the-river-to-the-sea/. 
  96. ១០៤,០ ១០៤,១ ១០៤,២ Alfonseca, Kiara (11 October 2023). "Palestinian civilians suffer in Israel–Gaza crossfire as death toll rises". ABC News. https://abcnews.go.com/International/palestinian-civilians-suffer-israel-hamas-crossfire-death-toll/story?id=103828889. 
  97. Khalidi, Rashid (2020). The Hundred Years' War on Palestine: A History of Settler Colonialism and Resistance, 1917–2017. Henry Holt and Company. pp. 7–8. ល.ស.ប.អ. 978-1-62779-854-9. https://books.google.com/books?id=xXlwDwAAQBAJ. 
  98. Shafir, Gershon (1996). Land, Labor and the Origins of the Israeli-Palestinian Conflict, 1882–1914. University of California Press. p. xiii. ល.ស.ប.អ. 978-0-520-91741-5. https://books.google.com/books?id=OBzoJJGUAvUC. 
  99. Morris, Benny (2017-12-31). 1948. Yale University Press. អ.វ.ល.:10.12987/9780300145243. ល.ស.ប.អ. 978-0-300-14524-3. https://doi.org/10.12987/9780300145243. 
  100. El Deeb, Sarah (9 October 2023). "What is Hamas? The group that rules the Gaza Strip has fought several rounds of war with Israel". AP News. https://apnews.com/article/hamas-gaza-palestinian-authority-israel-war-ed7018dbaae09b81513daf3bda38109a. 
  101. "Intifada". Encyclopedia Britannica. 23 October 2023. Archived from the original on 14 November 2023. Retrieved 17 September 2025.
  102. (13 October 2023)"Frequently asked questions on ICRC's work in Israel and the occupied territories". គណៈកម្មាធិការអន្តរជាតិនៃកាកបាទក្រហម.
  103. "Gaza Strip explained: Who controls it and what to know". NBC News. 9 October 2023. https://www.nbcnews.com/news/gaza-strip-controls-s-know-rcna119405. 
  104. Perry, Tom; McDowall, Angus (7 October 2023). "Timeline of conflict between Israel and Palestinians in Gaza". Reuters. https://www.reuters.com/world/middle-east/conflict-between-israel-palestinians-gaza-2023-10-07/. 
  105. ១១៣,០ ១១៣,១ Kane, Alex; Cohen, Mari; Shamir, Jonathan; Scher, Isaac (10 October 2023). "The Hamas Attacks and Israeli Response: An Explainer". Jewish Currents. Archived from the original on 14 October 2023. Retrieved 18 September 2025.
  106. Gaza Strip: Interim Damage Assessment (Report). ធនាគារពិភពលោក/សហភាពអឺរ៉ុប/អង្គការសហប្រជាជាតិ. 29 March 2024. p. 5. https://thedocs.worldbank.org/en/doc/14e309cd34e04e40b90eb19afa7b5d15-0280012024/original/Gaza-Interim-Damage-Assessment-032924-Final.pdf. 
  107. ១១៥,០ ១១៥,១ Meakem, Allison (10 October 2023). "The Geopolitics of Palestine, Explained". Foreign Policy. https://foreignpolicy.com/2023/10/10/israel-palestine-conflict-gaza-hamas-war-geography-history/. 
  108. Ackerman, Seth (4 January 2024). "There was an Iron Wall in Gaza". Jacobin. Archived from the original on 5 January 2024. Retrieved 18 September 2025.
  109. Abdulrahim, Raja (7 October 2023). "Gaza Has Suffered Under 16-Year Blockade". The New York Times. https://www.nytimes.com/2023/10/07/world/middleeast/gaza-blockade-israel.html. 
  110. "The Gaza Strip: The humanitarian impact of 15 years of blockade". UNICEF. June 2022. Archived from the original on 15 November 2023. Retrieved 18 September 2025.
  111. Beauchamp, Zack (7 October 2023). "Why did Hamas invade Israel?". Vox. Archived from the original on 7 October 2023. Retrieved 18 September 2025.
  112. "These six charts show the scale of human loss in the Israel–Gaza war". ABC News (Australian Broadcasting Corporation). 19 November 2023. https://www.abc.net.au/news/2023-11-20/six-charts-that-show-the-scale-of-human-loss-in-israel-gaza-war/103074196. 
  113. Tan, Joanna (12 November 2023). "Charts show a stark difference in the human cost of Israeli-Palestinian conflicts over the years". CNBC. https://www.cnbc.com/2023/11/12/israel-hamas-war-data-shows-human-cost-of-conflict-through-the-years.html. 
  114. "Where We Work. Gaza Strip". United Nations Relief and Works Agency for Palestine Refugees in the Near East (UNRWA). Archived from the original on 12 October 2023. Retrieved 18 September 2025.
  115. "Two Years On: People Injured and Traumatized During the "Great March of Return" are Still Struggling". un.org. អង្គការសហប្រជាជាតិ. 6 April 2020. Archived from the original on 4 March 2024. Retrieved 18 September 2025.
  116. Fayyad, Huthifa (30 March 2019). "Gaza's Great March of Return protests explained". Al Jazeera. https://www.aljazeera.com/news/2019/3/30/gazas-great-march-of-return-protests-explained. 
  117. Klein, Menachem (28 November 2023). "Israeli arrogance thwarted a Palestinian political path. October 7 revealed the cost". +972 magazine. Archived from the original on 29 November 2023.
  118. "Hamas Says Its Attack on Israel Was Planned for Two Years". The Wall Street Journal. 14 October 2023. https://www.wsj.com/livecoverage/israel-hamas-war-gaza-strip/card/hamas-says-its-attack-on-israel-was-planned-for-two-years-1VCaFNgV3H2e4bGsBUAm. 
  119. ១២៩,០ ១២៩,១ "Fears of a ground invasion of Gaza grow as Israel vows 'mighty vengeance'". Al Jazeera. 7 October 2023. https://www.aljazeera.com/news/2023/10/7/world-is-watching-fears-grow-of-a-massive-gaza-invasion-by-israel. 
  120. McKernan, Bethan; Michaelson, Ruth; Graham-Harrison, Emma; Kierszenbaum, Quique; Balousha, Hazem; Taha, Sufian; Sherwood, Harriet; Beaumont, Peter (14 October 2023). "Seven days of terror that shook the world and changed the Middle East". The Observer. https://www.theguardian.com/world/2023/oct/14/seven-days-of-terror-that-shook-the-world-and-changed-the-middle-east. 
  121. Pacchiani, Luca (7 October 2023). "Hamas deputy chief anticipates hostages will be swapped for Palestinian prisoners". The Times of Israel. https://www.timesofisrael.com/hamas-deputy-chief-anticipates-hostages-will-be-swapped-for-palestinian-prisoners/. 
  122. Matar, Haggai (7 October 2023). "Gaza's shock attack has terrified Israelis. It should also unveil the context". +972 Magazine. Archived from the original on 31 December 2023. Retrieved 18 September 2025.
  123. Schenker, Hillel (12 October 2023). "The Catastrophe of October 7. Why Did It Happen?". The Nation. Archived from the original on 31 December 2023. Retrieved 18 September 2025.
  124. Barghouti, Mariam (14 October 2023). "On October 7, Gaza broke out of prison". Al Jazeera. https://www.aljazeera.com/opinions/2023/10/14/on-october-7-gaza-broke-out-of-prison. 
  125. ១៣៥,០ ១៣៥,១ ១៣៥,២ Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Federman-20231007
  126. Israel's Apartheid Against Palestinians: Cruel System of Domination and Crime Against Humanity (Report). Amnesty International. January 2022. https://www.amnesty.org/en/wp-content/uploads/2022/02/MDE1551412022ENGLISH.pdf។ បានយកមក 18 September 2025. 
  127. "A regime of Jewish supremacy from the Jordan River to the Mediterranean Sea: This is apartheid". B'Tselem. 12 January 2021. Archived from the original on 8 May 2021. Retrieved 18 September 2025.
  128. Holmes, Oliver (27 April 2021). "Israel is committing the crime of apartheid, rights group says". The Guardian. http://www.theguardian.com/world/2021/apr/27/israel-committing-crime-apartheid-human-rights-watch. 
  129. "(ជាភាសាបារាំង) Israël: l'Assemblée nationale rejette une résolution communiste dénonçant un "régime d'apartheid"". Le Figaro. 4 May 2023. https://www.lefigaro.fr/flash-actu/israel-l-assemblee-nationale-rejette-une-resolution-communiste-denoncant-un-regime-d-apartheid-20230504. 
  130. Hutzler, Alexandra; Peller, Lauren (19 July 2023). "House passes resolution saying Israel isn't a 'racist or apartheid state'". ABC News. https://abcnews.go.com/Politics/house-vote-resolution-israel-racist-apartheid-state/story?id=101410569. 
  131. Siddique, Haroon (19 July 2024). "UN court orders Israel to end its occupation of Palestinian territories". The Guardian. ល.ត.ម.អ. 0261-3077. https://www.theguardian.com/world/article/2024/jul/19/israels-settlement-policies-break-international-law-court-finds. 
  132. ១៤២,០ ១៤២,១ ១៤២,២ "Israel retaliation kills 230 Palestinians after Hamas operation". Al Jazeera. 7 October 2023. https://www.aljazeera.com/news/2023/10/7/sirens-warn-of-rockets-launched-towards-israel-from-gaza-news-reports. 
  133. Estrin, Daniel (7 October 2023). "In surprise deadly attacks, Israel says Palestinian militants infiltrated from Gaza". NPR. https://www.npr.org/2023/10/07/1204436940/palestinian-militants-launch-rockets-into-israel. 
  134. ១៤៤,០ ១៤៤,១ ១៤៤,២ ១៤៤,៣ "Israel–Palestine escalation live news: Hamas starts Operation Al-Aqsa Flood". Al Jazeera. 7 October 2023. https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2023/10/7/israel-palestine-escalation-live-news-barrage-of-rockets-fired-from-gaza. 
  135. McKernan, Bethan (7 October 2023). "Hamas launches surprise attack on Israel as Palestinian gunmen reported in south". The Guardian. https://www.theguardian.com/world/2023/oct/07/hamas-launches-surprise-attack-on-israel-as-palestinian-gunmen-reported-in-south. 
  136. ១៤៦,០ ១៤៦,១ Kingsley, Patrick; Kershner, Isabel (7 October 2023). "Israel–Gaza Conflict: Gaza and Israel on War Footing After Militants Launch Surprise Assaults". The New York Times. https://www.nytimes.com/live/2023/10/07/world/israel-gaza-attack. 
  137. ១៤៨,០ ១៤៨,១ "Hamas's attack was the bloodiest in Israel's history". The Economist. 12 October 2023. https://www.economist.com/briefing/2023/10/12/hamass-attack-was-the-bloodiest-in-israels-history. 
  138. "Militants infiltrate Israel from Gaza as Hamas claims major rocket attack". CNN. 7 October 2023. https://www.cnn.com/middleeast/live-news/al-aqsa-storm-militants-infiltrate-israel-after-gaza-rockets-10-07-intl-hnk/index.html. 
  139. ១៥០,០ ១៥០,១ ១៥០,២ Zitun, Yoav (15 October 2023). "(ជាភាសាហេប្រឺ) הטעיה של חמאס למסוקי צה"ל והכוונת טייסים בוואטסאפ". Ynet. https://www.ynet.co.il/news/article/b111niukzt. 
  140. Vinograd, Cassandra; Kershner, Isabel (9 October 2023). "Hamas Took Scores of Hostages From Israel. Here's What We Know About Them.". The New York Times. https://www.nytimes.com/2023/10/09/world/middleeast/israel-hostages-hamas-explained.html. 
  141. Jones, Sam; Fidler, Matt (18 October 2023). "Who are the hostages taken by Hamas from southern Israel?". The Guardian. https://www.theguardian.com/world/2023/oct/18/who-are-hostages-taken-by-hamas-from-southern-israel. 
  142. Rubin, Shira (25 November 2023). "Israel investigates an elusive, horrific enemy: Rape as a weapon of war". The Washington Post. https://www.washingtonpost.com/world/2023/11/25/israel-hamas-rape-sexual-violence/. 
  143. "Behind Hamas's Bloody Gambit to Create a 'Permanent' State of War". The New York Times. 8 November 2023. https://www.nytimes.com/2023/11/08/world/middleeast/hamas-israel-gaza-war.html. 
  144. Rubin, Shira; Warrick, Joby (13 November 2023). "Hamas envisioned deeper attacks, aiming to provoke an Israeli war". The Washington Post. https://www.washingtonpost.com/national-security/2023/11/12/hamas-planning-terror-gaza-israel/. 
  145. "Many Israelis accuse government's of inept, chaotic response to October 7 massacre". Times of Israel. 26 October 2023. https://www.timesofisrael.com/many-israelis-accuse-governments-of-inept-chaotic-response-to-october-7-massacre/. 
  146. Nicola Smith (13 June 2024). "Israel killed own citizens on October 7 in 'Hannibal Directive', UN claims". The Daily Telegraph. https://www.telegraph.co.uk/world-news/2024/06/13/israel-killed-dozen-own-citizens-on-october-7-un-claims/. 
  147. "UN finds at least 14 Israelis likely intentionally killed by own army on 7 October". Middle East Eye. 12 June 2024. https://www.middleeasteye.net/news/israel-un-killed-own-soldiers-army-7-october. 
  148. Yaniv, Kubovich (7 July 2024). "IDF Ordered Hannibal Directive on October 7 to Prevent Hamas Taking Soldiers Captive". Haaretz. https://www.haaretz.com/israel-news/2024-07-07/ty-article-magazine/.premium/idf-ordered-hannibal-directive-on-october-7-to-prevent-hamas-taking-soldiers-captive/00000190-89a2-d776-a3b1-fdbe45520000. 
  149. "Netanyahu: We will turn places where Hamas is hiding into 'cities of ruins'". Ynetnews. 7 October 2023. https://www.ynetnews.com/article/skforn1za. 
  150. ១៦២,០ ១៦២,១ ១៦២,២ Gritten, David (7 October 2023). "Strikes on Gaza after Palestinian militants enter Israel". BBC News. https://www.bbc.com/news/world-middle-east-67036625. 
  151. ១៦៣,០ ១៦៣,១ Bayer, Lili; Ho, Vivian; Fulton, Adam; Yang, Maya (7 October 2023). "Israel declares state of war after Hamas fires thousands of rockets and 'militants cross border' – live". The Guardian. https://www.theguardian.com/world/live/2023/oct/07/hamas-launches-attack-on-israel-with-5000-rockets-live. 
  152. "Missiles strike southern & central Israel; police declare state of war". Jordan News. 7 October 2023. https://www.jordannews.jo/Section-20/Middle-East/Missiles-strike-southern-central-Israel-police-declare-state-of-war-31321. 
  153. "Army says it is fighting Gaza militants who entered Israel by land, sea and air". Al Arabiya. 7 October 2023. https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2023/10/07/Army-says-it-is-fighting-Gaza-militants-who-entered-Israel-by-land-sea-and-air-. 
  154. Allon, Gideon (26 April 2024). "'No doubt' Netanyahu preventing hostage deal, charges ex-spokesman of Families Forum". The Times of Israel. Archived from the original on 25 September 2024. Retrieved 19 September 2025.
  155. Abushamala, Rania R.a. (២៦ ខែតុលា ២០២៣), Palestinian death toll from Israeli attacks on Gaza surges to 7,028, https://www.aa.com.tr/en/middle-east/palestinian-death-toll-from-israeli-attacks-on-gaza-surges-to-7-028/3033512 
  156. Goldenberg, Tia; Shurafa, Wafaa (8 October 2023). "Hamas fighters storm Israeli towns in surprise attack; Israel responds with deadly strikes on Gaza". Associated Press. https://apnews.com/article/israel-palestinians-gaza-hamas-rockets-airstrikes-tel-aviv-ca7903976387cfc1e1011ce9ea805a71. 
  157. "Israel officially declares war for 1st time since 1973 as death toll mounts to 600". The Times of India. 8 October 2023. https://timesofindia.indiatimes.com/world/middle-east/israel-officially-declares-war-for-1st-time-since-1973-as-death-toll-mounts-to-600/articleshow/104261182.cms. 
  158. Fabian, Emanuel (9 October 2023). "Defense minister announces 'complete siege' of Gaza: No power, food or fuel". The Times of Israel. https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/defense-minister-announces-complete-siege-of-gaza-no-power-food-or-fuel/. 
  159. "Israel: White Phosphorus Used in Gaza, Lebanon". អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស. Beirut. 12 October 2023. Archived from the original on 12 October 2023. Retrieved 19 September 2025.
  160. "Fergal Keane: Aid convoy tragedy shows fear of starvation haunts Gaza". BBC News. 2 March 2024. https://www.bbc.com/news/world-middle-east-68456718. 
  161. "Israel orders 1.1 million people in Gaza to move south: What to know". Al Jazeera. 13 October 2023. https://www.aljazeera.com/news/2023/10/13/israel-orders-1-1-million-people-in-gaza-to-move-south-what-to-know. 
  162. "Israel announces 6-hour window for Gazans fleeing south, as troops gather near border". CNN. 14 October 2023. https://edition.cnn.com/2023/10/14/middleeast/gaza-israel-evacuation-saturday-intl-hnk/index.html. 
  163. McKernan, Bethan; Taha, Sufian (15 October 2023). "Gaza civilians afraid to leave home after bombing of 'safe routes'". The Guardian. https://www.theguardian.com/world/2023/oct/14/gaza-civilians-afraid-to-leave-home-after-bombing-of-safe-routes. 
  164. "Q&A on Gaza". Amnesty International. Retrieved 19 September 2025.
  165. Al-Mughrabi, Nidal (15 October 2023). "Palestinians fleeing to the south find no escape from danger". Reuters. https://www.reuters.com/world/middle-east/palestinians-fleeing-fighting-south-find-no-escape-danger-2023-10-15/. 
  166. Mednick, Sam; Magdy, Samy (2025-05-24). "Israeli use of human shields in Gaza was systematic, soldiers and former detainees tell the AP". AP News. Retrieved 2025-09-19.
  167. "Israeli soldier tells CBS News he was ordered to use Palestinians as human shields in Gaza". CBS News. 2025-03-26. Retrieved 2025-09-19.
  168. Tondo, Lorenzo (2025-05-24). "Israel investigates use of Palestinians as human shields by its forces in Gaza". The Guardian. ល.ត.ម.អ. 0261-3077. https://www.theguardian.com/world/2025/may/24/israel-investigates-use-of-palestinians-as-human-shields-by-its-forces-in-gaza. 
  169. Jobain, Najib; Kullab, Samya; Nessman, Ravi (17 October 2023). "Israel bombs Gaza region where civilians were told to seek refuge, as mediators try to unlock aid". Associated Press. https://apnews.com/article/israel-palestinians-gaza-hamas-war-biden-rafah-e062825a375d9eb62e95509cab95b80c. 
  170. "Gaza hospital blast: What does new analysis tell us?". BBC News. 26 October 2023. https://www.bbc.com/news/world-middle-east-67216929. 
  171. Fabian, Emanuel; Bachner, Michael (18 October 2023). "IDF presents evidence misfired Gazan rocket caused hospital blast, slams Hamas 'lies'". The Times of Israel. https://www.timesofisrael.com/idf-presents-evidence-misfired-gazan-rocket-caused-hospital-blast-slams-hamas-lies/. 
  172. "Israel and Palestinian militants blame each other after hospital blast kills hundreds in Gaza". ABC News. 17 October 2023. https://www.abc.net.au/news/2023-10-18/gaza-hospital-blast-kills-hundreds-israel-hamas-war/102989448. 
  173. Ravid, Barak (28 October 2023). "Israeli military launches major ground incursion in Gaza". Axios. https://www.axios.com/2023/10/27/israel-hamas-ground-invasion-gaza. 
  174. Perl, Gal (30 April 2024). ""The IDF's unique advantage, the commanders are the secret to its strength": Lessons learned from 1982 to 2023". The Dado Center for Interdisciplinary Military Studies. Archived from the original on 10 May 2024.
  175. "Dozens reported killed in Gaza refugee camp blast". BBC News. 30 October 2023. https://www.bbc.com/news/live/world-middle-east-67258466. 
  176. Al-Mughrabi, Nidal; Rose, Emily; Al-Mughrabi, Nidal (31 October 2023). "Israel strikes dense Gaza camp, says it kills Hamas commander". Reuters. https://www.reuters.com/world/middle-east/hamas-says-it-fires-israeli-troops-pressing-gaza-ground-assault-2023-10-31/. 
  177. "Gaza: Israeli Strike Killing 106 Civilians an Apparent War Crime". Human Rights Watch. 4 April 2024. Archived from the original on 4 April 2024. Retrieved 20 September 2025.
  178. Al-Mughrabi, Nidal; Williams, Dan (1 November 2023). "First evacuees leave Gaza after another night of Israeli bombardments". Reuters. https://www.reuters.com/world/middle-east/israeli-military-jets-strike-gaza-camp-says-hamas-commander-killed-2023-11-01/. 
  179. ១៩១,០ ១៩១,១ "Is Israel intentionally attacking aid workers?". Responsible Statecraft. 12 September 2024. Archived from the original on 13 September 2024. Retrieved 20 September 2025.
  180. ១៩២,០ ១៩២,១ "Israel agrees to ceasefire deal, paving way for some captives' release". Al Jazeera. 22 November 2023. https://www.aljazeera.com/news/2023/11/22/israel-agrees-to-ceasefire-deal-paving-way-for-some-captives-release. 
  181. ១៩៣,០ ១៩៣,១ Burke, Jason; Michaelson, Ruth; Borger, Julian (22 November 2023). "Israel and Hamas agree deal for release of some hostages and four-day ceasefire". The Guardian. ល.ត.ម.អ. 0261-3077. https://www.theguardian.com/world/2023/nov/22/israel-hamas-war-hostages-freed-deal-ceasefire. 
  182. Tanyos, Faris; Reals, Tucker (24 November 2023). "Group of hostages released as temporary cease-fire in Israel–Hamas war takes effect". CBS News. https://www.cbsnews.com/news/temporary-cease-fire-begins-israel-hamas-war/. 
  183. Al Tahhan, Zena (28 November 2023). "Israel arrests almost as many Palestinians as it has released during truce". Al Jazeera. https://www.aljazeera.com/news/2023/11/28/arrests. 
  184. "Israel–Hamas truce extends by two days, Qatar says: Live updates". CNN. 27 November 2023. https://www.cnn.com/middleeast/live-news/israel-hamas-war-gaza-news-11-27-23/index.html. 
  185. Kingsley, Patrick (28 November 2023). "A Gaza Truce Aids Both Sides. Until the Calculus Changes.". The New York Times. ល.ត.ម.អ. 0362-4331. https://www.nytimes.com/2023/11/28/world/middleeast/israel-gaza-truce-analysis.html. 
  186. "Israel–Hamas war live updates: Gaza cease-fire extended a day; Jerusalem shooting kills 3". NBC News. 30 November 2023. https://www.nbcnews.com/news/world/live-blog/israel-hamas-war-live-updates-rcna127335. 
  187. Kingsley, Patrick; Hubbard, Ben; Fuller, Thomas (1 December 2023). "Israel Resumes Offensive in Gaza Strip After Truce With Hamas Ends". The New York Times. https://www.nytimes.com/2023/12/01/world/middleeast/01gaza-israel-fighting-resumes.html. 
  188. "Israel–Gaza live news: IDF resumes strikes as ceasefire with Hamas ends". BBC News. 30 November 2023. https://www.bbc.co.uk/news/live/world-middle-east-67584895. 
  189. Smith, Alexander; Talmazan, Yuliya (5 December 2023). "Israel's new grid maps add to confusion and anger in Gaza". NBC News. https://www.nbcnews.com/news/world/israel-gaza-grid-maps-hamas-khan-younis-rcna128057. 
  190. Graham-Harrison, Emma; Burke, Jason (2 December 2023). "Israel has started using its new grid system for evacuation warnings". The Guardian. https://www.theguardian.com/world/2023/dec/02/israeli-grid-system-makes-life-in-gaza-macabre-game-of-battleships-say-aid-workers. 
  191. Barbakh, Arafat; Salem, Mohammed (4 December 2023). "Israel presses ground offensive in southern Gaza, air strikes intensify". Reuters. https://www.reuters.com/world/middle-east/israel-says-ground-forces-operating-across-gaza-strip-offensive-builds-2023-12-04/. 
  192. Hammer, Mathias (5 December 2023). "U.S. Military Equipment Traced to Possible War Crimes in Gaza, Report Finds". Time. Archived from the original on 12 December 2023. Retrieved 25 September 2025.
  193. "IDF: Troops fighting in the heart of Khan Younis in most intensive battles since ground op began". The Times of Israel. 5 December 2023. https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/troops-fighting-in-heart-of-khan-younis-as-battles-intensify-idf/. 
  194. "Israeli army surrounds Khan Younis as southern Gaza attacks intensify". Al Jazeera. 5 December 2023. https://www.aljazeera.com/news/2023/12/5/israeli-army-surrounds-khan-younis-as-southern-gaza-attacks-intensify. 
  195. "Israeli Military Near End of Most Intense Phase of Gaza Fighting, Defense Minister Says". The Wall Street Journal. 15 January 2024. https://www.wsj.com/world/middle-east/palestinian-attack-in-central-israel-kills-one-woman-injures-16-israeli-police-say-c39f4e10?siteid=yhoof2&yptr=yahoo. 
  196. "Israel army says Hamas command structure 'dismantled' in north Gaza". South China Morning Post. Agence France-Presse. 7 January 2024. https://www.scmp.com/news/world/middle-east/article/3247544/israel-army-says-hamas-command-structure-dismantled-north-gaza. 
  197. Kubovich, Yaniv (23 January 2024). "IDF spokesperson: 21 soldiers killed from building collapsing due to RPG fire by Hamas in southern Gaza". Haaretz. https://www.haaretz.com/israel-news/2024-01-23/ty-article-live/three-israeli-officers-killed-in-southern-gaza-strip-combat/0000018d-345d-d6df-adcf-35dd49d60000. 
  198. Kingsley, Patrick; Bergman, Ronen; Odenheimer, Natan (23 January 2024). "The Israeli military says 21 of the soldiers were killed in a single explosion.". The New York Times. https://www.nytimes.com/live/2024/01/23/world/israel-hamas-gaza-news#israeli-military-says-21-soldiers-were-killed-in-a-single-explosion. 
  199. "The Killing of Hind Rajab". forensic-architecture.org. Forensic Architecture. 29 January 2024. Archived from the original on 12 January 2025. Retrieved 25 September 2025.
  200. Boboltz, Sara (10 February 2024). "Hind Rajab, Gaza 6-Year-Old Who Spoke Of Fear On Phone To Rescuers, Found Dead". HuffPost. https://nz.news.yahoo.com/hind-rajab-gaza-6-old-173554894.html. 
  201. "Israeli strikes hit Rafah after Biden warns Netanyahu to have 'credible' plan to protect civilians". Associated Press. 11 February 2024. https://apnews.com/article/israel-hamas-war-news-02-11-2014-785309c668e15728c6aac9905f290b4d. 
  202. Salman, Abeer; Diamond, Jeremy (29 February 2024). "More than 100 killed as Israeli forces open fire in chaos at Gaza food lines, Palestinian health ministry says". CNN. https://www.cnn.com/2024/02/29/middleeast/gaza-city-deaths-food-israel-intl. 
  203. "U.S. Begins Airdrops of Humanitarian Aid in Gaza". The New York Times. 2 March 2024. https://www.nytimes.com/2024/03/02/world/middleeast/us-airdrop-gaza-aid.html. 
  204. "Fighting Rages Around Two Gaza Hospitals as Pressure on Israel Rises". The New York Times. 28 March 2024. https://www.nytimes.com/2024/03/28/world/middleeast/gaza-shifa-hospital-israel-hostages.html. 
  205. "IDF, Shin Bet name senior Hamas terrorists killed at Shifa". The Times of Israel. 30 March 2024. https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-shin-bet-name-senior-hamas-terrorists-killed-at-shifa/. 
  206. "Al-Shifa Hospital witnesses reveal bloodshed of Israeli raid". The New Arab. 12 April 2024. https://www.newarab.com/news/al-shifa-hospital-witnesses-reveal-bloodshed-israeli-raid. 
  207. "As Israel withdraws from raid on Shifa Hospital, accounts from military and witnesses differ wildly". AP News. 1 April 2024. https://apnews.com/article/shifa-hamas-israel-gaza-military-war-hospitals-1842f3cc81744526c72bff727882e956. 
  208. Edwards, Christian; Yeung, Jessie (1 April 2024). "Israeli troops end Al-Shifa hospital raid, leaving behind bodies and trail of destruction". CNN. https://www.cnn.com/2024/04/01/middleeast/israel-idf-withdraws-al-shifa-hospital-intl-hnk/index.html. 
  209. Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named aljazeera20240325
  210. Marsi, Federica; Siddiqui, Usaid (27 March 2024). "Gaza ceasefire hopes 'drowned out' by Israel's non-stop bombing". Al Jazeera. https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2024/3/27/israels-war-on-gaza-live-rafah-bombing-intensifies-despite-un-truce-call?update=2802740. 
  211. "7 WCK team members killed in Gaza". World Central Kitchen. 2 April 2024. Archived from the original on 3 April 2024. Retrieved 26 September 2025.
  212. ២២៤,០ ២២៤,១ Shurafa, Wafaa; Magdy, Samy (3 April 2024). "With famine looming, aid group halts food delivery in Gaza after Israeli strike kills 7 workers". Associated Press. https://apnews.com/article/israel-hamas-war-news-04-02-2024-9bdf66771b62af37d85a2800f71c0e6c. 
  213. "World Central Kitchen halts operations in Gaza after strike kills staff". BBC News. 2 April 2024. https://www.bbc.com/news/world-68710515. 
  214. Beaule, Victoria; Savir, Dana (11 March 2024). "Israel extends road to now traverse Gaza, satellite imagery shows". ABC News. https://abcnews.go.com/International/israel-extends-road-traverse-gaza-satellite-imagery/story?id=107973368. 
  215. Magramo, Kathleen; Radford, Antoinette (15 April 2024). "Live updates: Israel intercepts Iran drone attacks and weighs response, Gaza crisis continues". CNN. https://www.cnn.com/middleeast/live-news/israel-hamas-war-gaza-news-04-15-24/index.html. 
  216. "Israel intensifies strikes on Rafah ahead of threatened invasion". Reuters. 25 April 2024. https://www.reuters.com/world/middle-east/israel-intensifies-strikes-gazas-rafah-ahead-threatened-invasion-2024-04-25/. 
  217. "Israel says Rafah assault looms; massive Gaza airstrikes end weeks of relative calm". Reuters. 25 April 2024. https://www.reuters.com/world/middle-east/some-palestinians-forced-flee-homes-israel-pounds-northern-gaza-2024-04-24/. 
  218. "Israel orders Rafah evacuation as Gaza truce talks stall". Al Jazeera. 6 May 2024. https://www.aljazeera.com/news/2024/5/6/israeli-forces-call-on-palestinians-in-gazas-eastern-rafah-to-evacuate. 
  219. Ni, Vincent; Frayer, Lauren (6 May 2024). "Hamas has accepted a cease-fire deal proposed by Egypt and Qatar". NPR. https://www.npr.org/2024/05/06/1249360882/israel-hamas-cease-fire. 
  220. Burke, Jason; Tantesh, Malak A.; Borger, Julian (6 May 2024). "Israeli airstrikes on Rafah begin despite mounting ceasefire pressure". The Guardian. ល.ត.ម.អ. 0261-3077. https://www.theguardian.com/world/article/2024/may/06/gaza-ceasefire-hangs-in-balance-as-israel-carries-out-night-airstrikes-on-rafah. 
  221. "Israel–Gaza war live: Israel 'plans to proceed with Rafah invasion plans' after Hamas ceasefire announcement". The Guardian. 6 May 2024. https://www.theguardian.com/world/live/2024/may/06/israel-gaza-hamas-ceasefire-updates. 
  222. "Israel seizes key Gaza border crossing as it launches assault on Rafah". Al Jazeera. 7 May 2024. https://www.aljazeera.com/news/2024/5/7/israel-seizes-gazas-vital-rafah-border-crossing. 
  223. "Palestinians mark 76 years of their dispossession as more catastrophe unfolds in Gaza". AP News. 16 May 2024. https://apnews.com/article/israel-iran-hamas-latest-05-15-2024-b3f003838e374122f0547896fabae39b. 
  224. "UN says only 906 aid truckloads reached Gaza since Israel's Rafah operation began". Reuters. 24 May 2024. https://www.reuters.com/world/middle-east/un-says-only-906-aid-truckloads-reached-gaza-since-israels-rafah-operation-began-2024-05-24/. 
  225. ២៣៨,០ ២៣៨,១ "Israel/OPT: Israeli attacks targeting Hamas and other armed group fighters that killed scores of displaced civilians in Rafah should be investigated as war crimes". Amnesty International. 26 August 2024. Archived from the original on 8 October 2024. Retrieved 26 September 2025.
  226. "At least 45 killed in Israeli airstrike on displaced persons camp in Rafah, health ministry says, hours after Hamas fired rockets into Israel". CBS News. 28 May 2024. https://www.cbsnews.com/news/hamas-rockets-central-israel-gaza-strip-sirens/. 
  227. "International Outrage Over Israel's Rafah Tent Massacre Has Not Slowed IDF Offensive". HuffPost. 28 May 2024. https://www.huffpost.com/entry/international-outrage-israel-rafah-tent-massacre-gaza_n_66565947e4b022987c320189. 
  228. "Israel did not strike humanitarian area, says IDF spokesperson". The Jerusalem Post. 28 May 2024. https://www.jpost.com/breaking-news/article-804058. 
  229. Ravid, Barak (8 June 2024). "Israel rescues four hostages held by Hamas in Gaza". Axios. Archived from the original on 8 June 2024. Retrieved 26 September 2025.
  230. Jahjouh, Mohammad; Jeffery, Jack; Chehayeb, Kareem (10 June 2024). "How an Israeli raid freed 4 hostages and killed at least 274 Palestinians in Gaza". AP News. https://apnews.com/article/israel-palestinians-hamas-war-hostages-casualties-1458f5a1dfe7bd4d908231bb7090a559. 
  231. "UN: 274 people killed in attacks on 21 schools in Gaza". Middle East Monitor. 14 August 2024. https://www.middleeastmonitor.com/20240814-un-274-people-killed-in-attacks-on-21-schools-in-gaza/. 
  232. "Nearly 70% of Gaza war dead women and children – UN". BBC News. 8 November 2024. https://www.bbc.com/news/articles/cn5wel11pgdo. 
  233. Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named axios20241108
  234. ២៤៧,០ ២៤៧,១ Al-Mughrabi, Nidal; Rabinovitch, Ari; Khaled, Hatem (22 July 2024). "Israel sends tanks back into Khan Younis area, 70 killed after new evacuation order". Reuters. https://www.reuters.com/world/middle-east/israel-orders-evacuation-part-gazas-khan-younis-after-renewed-rocket-fire-2024-07-22/. 
  235. "Gaza war: 150,000 have fled Khan Younis since Monday, UN says". BBC News. 24 July 2024. https://www.bbc.com/news/articles/c80ejjdk4r7o. 
  236. "At least 39,090 Palestinians killed in Gaza since Oct. 7: Ministry". Al Arabiya. Agence France-Presse. 23 July 2024. https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2024/07/23/at-least-39-090-palestinians-killed-in-gaza-since-oct-7-ministry. 
  237. Clinton, Jane (30 August 2024). "The Israeli military said on Friday it had wrapped up a month-long operation in southern and central Gaza that it said killed more than 250 Palestinian fighters". The Guardian. ល.ត.ម.អ. 0261-3077. https://www.theguardian.com/world/live/2024/aug/30/middle-east-crisis-live-israel-hamas-gaza-polio-latest-news?CMP=share_btn_url&page=with:block-66d1b5c28f08eed33c6408e8#block-66d1b5c28f08eed33c6408e8. 
  238. Abeer Salman; Lauren Kent; Ibrahim Dahman (14 July 2024). "At least 22 killed in strike on makeshift mosque in Gaza City camp, hospital official says". CNN. https://www.cnn.com/2024/07/14/middleeast/israel-strike-mosque-gaza-city-camp-intl-latam/index.html. 
  239. Gadzo, Mersiha (13 July 2024). "Israel's war on Gaza updates: Israeli strikes on al-Mawasi kill at least 90". Al Jazeera. https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2024/7/13/israel-war-on-gaza-live-dozens-of-bodies-recovered-after-massacre. 
  240. Tawfeeq, Mohammed; Nasser, Irene (10 September 2024). "Dozens killed as Israeli strikes on Gaza humanitarian zone spark desperate search for buried victims". CNN. https://edition.cnn.com/2024/09/09/middleeast/gaza-khan-younis-israel-strike-intl-latam/index.html. 
  241. Mccready, Alastair; Rasheed, Zaheena; Marsi, Federica; Gostoli, Ylenia; Uras, Umut; Najjar, Farah (13 September 2024). "Survivors recount horror of collecting body parts after Israeli air strikes on al-Mawasi". Al Jazeera. https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2024/9/13/israels-war-on-gaza-live-dozens-more-killed-amid-anger-over-school-attack. 
  242. Davidson, Helen (6 October 2024). "Middle East crisis live: heavy Israeli airstrikes hit Beirut as up to 18 reported killed in attack on Gaza mosque". The Guardian. ល.ត.ម.អ. 0261-3077. https://www.theguardian.com/world/live/2024/oct/06/middle-east-crisis-live-heavy-israeli-airstrikes-hit-beirut-as-up-to-18-reported-killed-in-attack-on-gaza-mosque?CMP=share_btn_url&page=with:block-6701f5088f0818b7c81cd78e#block-6701f5088f0818b7c81cd78e. 
  243. Mccready, Alastair; Rasheed, Zaheena (6 October 2024). "At least 24 Palestinians killed, 93 wounded in Israeli attacks on Gaza mosque, school". Al Jazeera. https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2024/10/6/live-israel-carries-out-very-violent-bombing-campaign-on-beirut?update=3224608. 
  244. "Israeli strike on Gaza school-turned-shelter kills 28, medics say". BBC News. 11 October 2024. https://www.bbc.com/news/articles/ce9jm4ggjgyo. 
  245. Motamedi, Maziar; Gostoli, Ylenia (10 October 2024). "PRCS says death toll from shelter attack has risen to 27". Al Jazeera. https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2024/10/10/live-israel-kills-medics-in-lebanon-as-siege-on-north-gaza-enters-6th-day?update=3236193. 
  246. Uras, Umut; Milisic, Alma (28 October 2024). "Israel's army says operations continue across Gaza". Al Jazeera. https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2024/10/28/live-medics-among-seven-killed-in-israeli-attack-on-south-lebanon?update=3279425. 
  247. Livingstone, Helen; Chao-Fong, Léonie; Sedghi, Amy; Clinton, Jane; Wen, Philip (17 October 2024). "Middle East crisis live: Israeli army says it is 'checking possibility' it killed Hamas chief Yahya Sinwar". The Guardian. https://www.theguardian.com/world/live/2024/oct/17/middle-east-crisis-live-updates-israel-iran-lebanon-gaza-war. 
  248. Borger, Julian (17 October 2024). "Israel kills its prime target – but Sinwar's death seems down to chance, not precise planning". The Guardian. ល.ត.ម.អ. 0261-3077. https://www.theguardian.com/world/2024/oct/17/israel-idf-prime-target-yahya-sinwar-death-hamas. 
  249. "IDF investigates if Hamas leader Yahya Sinwar was eliminated in Gaza". Israel Hayom. 17 October 2024. https://www.israelhayom.com/2024/10/17/idf-investigates-if-hamas-leader-yahya-sinwar-was-eliminated-in-gaza/. 
  250. Kubovich, Yaniv (13 October 2024). "Israeli Defense Officials: Gov't Pushing Aside Hostage Deal, Eyeing Gaza Annexation". Haaretz. https://www.haaretz.com/israel-news/2024-10-13/ty-article/.premium/israeli-defense-officials-govt-pushing-aside-hostage-deal-eyeing-gaza-annexation/00000192-8585-d988-a3ba-dde59a470000. 
  251. McKernan, Bethan (26 October 2024). "'Israel is trying to erase our presence': Palestinians say 'generals' plan' to clear north Gaza is under way". The Guardian. ល.ត.ម.អ. 0261-3077. https://www.theguardian.com/world/2024/oct/26/israel-generals-plan-clear-north-gaza-palestinians. 
  252. McKernan, Bethan (7 November 2024). "IDF distances itself from 'no return' remarks about north Gaza evacuees". The Guardian. ល.ត.ម.អ. 0261-3077. https://www.theguardian.com/world/2024/nov/07/idf-israel-military-no-return-remarks-north-gaza. 
  253. "Senior Israeli officer killed during fighting in northern Gaza". Middle East Eye. 20 October 2024. https://www.middleeasteye.net/news/israel-commander-killed-fighting-northern-gaza-jabalia-ehsan-daqsa. 
  254. Gritten, David (26 October 2024). "Gaza war's 'darkest moment' unfolding in north, United Nations says". BBC News. https://www.bbc.com/news/articles/cz0m4xlg093o. 
  255. Nichols, Michelle (1 November 2024). "North Gaza 'apocalyptic,' everyone at 'imminent risk' of death, warns UN". Reuters. https://www.reuters.com/world/middle-east/north-gaza-apocalyptic-everyone-imminent-risk-death-warns-un-2024-11-01/. 
  256. "Statement by UNICEF Executive Director Catherine Russell on a deadly weekend of attacks in North Gaza". យូនីសេហ្វ. 2 November 2024. https://www.unicef.org/press-releases/statement-unicef-executive-director-catherine-russell-deadly-weekend-attacks-north. 
  257. "Israel's Genocide Day 419: UNRWA warns conditions for survival are 'diminishing' for Palestinians in north Gaza". Mondoweiss. 28 November 2024. https://mondoweiss.net/2024/11/israels-genocide-day-419-unrwa-warns-conditions-for-survival-are-diminishing-for-palestinians-in-north-gaza/. 
  258. Lilieholm, Lucas; Regan, Helen; Haq, Sana Noor (15 January 2025). "Live updates: Israel and Hamas agree to Gaza ceasefire and hostage deal, source says". CNN. https://www.cnn.com/world/live-news/israel-hamas-gaza-ceasefire-hostages-01-15-24/index.html. 
  259. "Israel–Hamas ceasefire takes effect in Gaza". Al Jazeera. 19 January 2025. https://www.aljazeera.com/news/2025/1/19/israel-hamas-ceasefire-takes-effect-in-gaza. 
  260. Barnea, Yuval (10 February 2025). "Hamas suspends Gaza hostage releases until further notice, citing Israeli violations". The Jerusalem Post. https://www.jpost.com/breaking-news/article-841505. 
  261. Kent, Lauren (11 February 2025). "Ceasefire 'will end' if Hamas does not return hostages by Saturday, Netanyahu says". CNN. https://www.cnn.com/2025/02/11/middleeast/israel-hamas-ceasefire-deal-intl/index.html. 
  262. Khadder, Kareem; Dahman, Ibrahim; Yosef, Eugenia; Lilieholm, Lucas; Salem, Mostafa; El-Helou, Tareq (15 February 2025). "Three Israeli hostages in Gaza handed over to Red Cross". CNN. https://edition.cnn.com/2025/02/15/middleeast/israel-hamas-hostage-release-feb15-intl-hnk/index.html. 
  263. "Hamas rejects Israel's 'formulation' to extend phase one of Gaza ceasefire". Al Jazeera. 1 March 2025. https://www.aljazeera.com/news/2025/3/1/hamas-rejects-israels-formulation-to-extend-phase-one-of-gaza-ceasefire. 
  264. Da Silva, Chantal (19 March 2025). "Why Israel broke its fragile truce in Gaza and is promising more strikes". NBC News. https://www.nbcnews.com/news/world/israel-gaza-ceasefire-palestine-hamas-netanyahu-what-know-rcna197012. 
  265. Berg, Raffi (18 March 2025). "Is the war starting again in Gaza?". BBC News. https://www.bbc.com/news/articles/cy5klgv5zv0o. 
  266. Berman, Lazar (1 March 2025). "Israel endorses US plan to extend ceasefire, claims Hamas refusing, warns war can restart". The Times of Israel. https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-endorses-us-plan-to-extend-ceasefire-claims-hamas-refusing-warns-war-can-restart/. 
  267. "Hamas demands implementation of second ceasefire phase". Al Arabiya. Agence France Presse. 2 March 2025. https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2025/03/02/hamas-demands-implementation-of-second-ceasefire-phase-. 
  268. "Israel blocks entry of all goods, supplies into Gaza". Al Jazeera. 2 March 2025. https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/3/2/live-israel-us-propose-terms-to-extend-gaza-ceasefire-hamas-yet-to-reply?update=3547305. 
  269. Berman, Lazar (2 March 2025). "Israel says it's stopping entry of aid into Gaza over Hamas's refusal to extend ceasefire". The Times of Israel. https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-says-its-stopping-entry-of-aid-into-gaza-over-hamass-refusal-to-extend-ceasefire/. 
  270. "Israel says it is cutting off its electricity supply to Gaza". Associated Press. 9 March 2025. https://apnews.com/article/gaza-israel-palestinians-war-news-ba90f0de3d4f64a1762d1a39f787817f. 
  271. "Hamas agrees to release Israeli-American captive, 4 bodies". Al Jazeera. 14 March 2025. https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/3/14/live-israel-kills-2-in-gaza-un-decries-genocidal-attacks-on-healthcare?update=3578629. 
  272. Ravid, Barak (14 March 2025). "U.S. disputes Hamas claim that it agreed to release American hostage". Axios. Archived from the original on 15 March 2025. Retrieved 28 September 2025.
  273. Baba, Anas; Estrin, Daniel; Lonsdorf, Kat (18 March 2025). "Israel declares ceasefire 'over' as it launches airstrikes in Gaza killing hundreds '". NPR. https://www.npr.org/2025/03/17/g-s1-54401/israel-launches-deadly-series-of-attack-on-gaza. 
  274. "Netanyahu's testimony in graft trial canceled for the day amid shock Gaza offensive". The Times of Israel. 18 March 2025. https://www.timesofisrael.com/netanyahus-testimony-in-graft-trial-canceled-for-the-day-amid-shock-gaza-offensive/. 
  275. "Israel launches 'extensive strikes' on Gaza with at least 220 reportedly killed". BBC News. 18 March 2025. https://www.bbc.com/news/live/czje23jd779t. 
  276. ២៩១,០ ២៩១,១ Bodkin, Henry; Zagon, Chanel; Kelly, Kieran; White, Josh; Luyken, Jörg; Hardaker, Daniel (18 March 2025). "Israel–Hamas war live: Netanyahu to widen war after IDF strikes kill hundreds in Gaza". The Daily Telegraph. ល.ត.ម.អ. 0307-1235. https://www.telegraph.co.uk/world-news/2025/03/18/israel-hamas-gaza-war-hostages-latest-news/. 
  277. "Senior Hamas leader among 23 killed in Israeli strikes in southern Gaza". Al Jazeera. 23 March 2025. https://www.aljazeera.com/news/2025/3/23/senior-hamas-leader-among-23-killed-in-israeli-strikes-in-southern-gaza. 
  278. "Israel kills Hamas official in Gaza hospital strike: reports". South China Morning Post. Reuters. 24 March 2025. https://www.scmp.com/news/world/middle-east/article/3303555/israel-kills-member-hamas-political-bureau-gaza-strike-hamas-media-reports. 
  279. "Hamas confirms death of political leader in Israeli strike in Southern Gaza". Khaleej Times. Agence France-Presse. 23 March 2025. Archived from the original on 6 May 2025. Retrieved 28 September 2025.
  280. "IDF admits responsibility for deadly attack on UN building last month". Sky News. 24 April 2025. Retrieved 28 September 2025.
  281. Fabian, Emanuel (21 March 2025). "IDF confirms it blew up Turkish-Palestinian Friendship Hospital in Gaza, says it wasn't in use". Times of Israel. https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-confirms-it-blew-up-turkish-palestinian-friendship-hospital-in-gaza-says-it-wasnt-in-use/. 
  282. Lukiv, Jaroslav; Gritten, David (31 March 2025). "Gaza: Red Cross outraged over killing of medics by Israeli forces". BBC News. https://www.bbc.com/news/articles/crkxm1rg6k1o. 
  283. El Damanhoury, Kareem; Dahman, Ibrahim; Tanno, Sophie (31 March 2025). "Bodies of missing aid workers found in Gaza 'mass grave' following Israeli attacks". CNN. https://edition.cnn.com/2025/03/31/middleeast/aid-workers-found-gaza-mass-grave-intl-hnk/index.html. 
  284. "Israeli forces have completed encirclement of Gaza's Rafah, military says". NBC News. 22 April 2025. Retrieved 28 September 2025.
  285. "Israeli missiles strike Gaza hospital, patients evacuated". Reuters. 13 April 2025. https://www.reuters.com/world/middle-east/israeli-missiles-strike-gaza-hospital-patients-evacuated-2025-04-13/. 
  286. "Hundreds stage Gaza protest against Hamas after conflict resumes". Reuters. 26 March 2025. https://www.reuters.com/world/middle-east/hundreds-palestinians-gaza-protest-against-hamas-after-conflict-resumes-2025-03-26/. 
  287. Sharon, Jeremy; Sokol, Sam (26 March 2025). "Demonstrations swell as thousands join second day of protests against Hamas in Gaza". The Times of Israel. https://www.timesofisrael.com/demonstrations-swell-as-thousands-join-second-day-of-protests-against-hamas-in-gaza/. 
  288. Rothwell, James; Leather, Jack (8 December 2023). "Elderly Gazan accuses Hamas of stealing aid in rare criticism, telling group 'shoot me if you want'". The Daily Telegraph. https://www.telegraph.co.uk/world-news/2023/12/08/elderly-gazan-accuses-hamas-stealing-aid-rare-criticism/. 
  289. Abuheweila, Iyad; Bashir, Abu Bakr; Boxerman, Aaron; Browne, Malachy (25 March 2025). "Gazans Voice Frustration With Hamas in Rare Protest". The New York Times. ល.ត.ម.អ. 0362-4331. https://www.nytimes.com/2025/03/25/world/middleeast/gaza-protests-hamas.html. 
  290. Karni, Dana; Tawfeeq, Mohammed (4 May 2025). "Israel calls up thousands of reservists, plans to expand Gaza offensive amid stalled hostage talks". CNN. https://www.cnn.com/2025/05/03/middleeast/israel-mobilizes-reservists-gaza-intl-latam. 
  291. Fabian, Emanuel (3 May 2025). "IDF calls up tens of thousands of reservists ahead of expanded Gaza offensive". Times of Israel. https://www.timesofisrael.com/idf-calls-up-tens-of-thousands-of-reservists-ahead-of-expanded-gaza-offensive. 
  292. "Israel Kills 150 Palestinians in Gaza in Bloodiest Day Since It Shattered Ceasefire". Democracy Now!. 16 May 2025. Retrieved 29 September 2025.
  293. "Sources: Mohammad al-Sinwar Killed in Gaza, Temporarily Buried in Tunnel". Asharq Al-Awsat. May 22, 2025. Retrieved 2025-09-29.
  294. "(ជាភាសាអារ៉ាប់) مصادر الحدث: العثور على جثة محمد السنوار في نفق بخان يونس". Al Hadath. 2025-05-18. Retrieved 2025-09-29.
  295. Yohanan, Nurit; Fabian, Emanuel (May 18, 2025). "Hamas leader Muhammad Sinwar's body said found in Gaza tunnel hit by IDF last week". The Times of Israel. https://www.timesofisrael.com/hamas-leader-muhammad-sinwars-body-said-found-in-gaza-tunnel-hit-by-idf-last-week/. 
  296. "Israeli military says it has recovered body of elusive Hamas leader Mohammed Sinwar". CNN. 9 June 2025. https://edition.cnn.com/2025/06/08/middleeast/israel-recovers-mohammed-sinwar-body-latam-intl. 
  297. "Hamas confirms death of its military leader Mohammed Sinwar". Reuters. 2025-08-30. https://www.reuters.com/world/middle-east/hamas-confirms-death-its-military-leader-mohammed-sinwar-2025-08-30/. 
  298. Mohammed Tawfeeq; Jeremy Diamond; Ibrahim Dahman; Eyad Kourdi (16 May 2025). "Israeli military says it has launched major new offensive in Gaza, same day Trump leaves region with no deal". CNN. https://edition.cnn.com/2025/05/16/middleeast/gideons-chariots-israel-new-gaza-offensive-latam-intl. 
  299. Ebrahim, Nadeen; Fox, Kara (19 May 2025). "UK, France, Canada threaten sanctions if Israel continues new offensive into Gaza. Here's what we know". CNN. https://edition.cnn.com/2025/05/19/middleeast/israel-pushes-deeper-into-gaza-what-we-know-intl. 
  300. "Israeli Strikes Kill 52 in Gaza, Including 36 in a School-turned-shelter, Medics Say". Haaretz. 26 May 2025. https://www.haaretz.com/israel-news/2025-05-26/ty-article/israeli-strikes-kill-52-in-gaza-including-36-in-a-school-turned-shelter-medics-say/00000197-0beb-dc94-ab97-0fef5e4e0000. 
  301. Jonathan, Lis; Hasson, Nir (5 June 2025). "Netanyahu Says Israel Fighting Hamas 'In Various Ways' Amid Claims It Armed ISIS-affiliated Gaza Militia". Haaretz. https://www.haaretz.com/israel-news/2025-06-05/ty-article/israel-arming-isis-affiliated-anti-hamas-gaza-militia-ex-defense-chief-claims/00000197-3f88-d079-ab97-7fcdd7120000. 
  302. Cheeseman, Abbie; Rubin, Shira; DeYoung, Karen; Wiener, Aaron; Bisset, Victoria (2025-05-28). "Dozens injured by gunshots amid chaos at Gaza aid hub, U.N. says.". The Washington Post. ល.ត.ម.អ. 0190-8286. https://www.washingtonpost.com/world/2025/05/28/israel-gaza-aid-distribution-ghf-gunshots/. 
  303. "Gaza: Nearly 1,400 Palestinians killed while seeking food, as UN warns airdrops are no solution". UN News. 2025-08-01. Retrieved 2025-09-29.
  304. "Israel issues new evacuation orders in central Gaza". BBC News. 2025-07-20. https://www.bbc.com/news/articles/c8rp62480r3o. 
  305. "Israeli air strikes hit Gaza's Deir al-Balah as tanks launch ground assault". BBC News. 2025-07-21. https://www.bbc.com/news/live/cvg9ky87dpdt?post=asset%3Abdc26394-b473-4e6e-929a-36898989ce1d#post. 
  306. Ambrose, Tom; Sedghi, Amy; Graham, Vicky; Fulton, Adam (2025-08-08). "Israel's Gaza City plan sparks global condemnation with warnings of more destruction and suffering – latest updates". The Guardian. ល.ត.ម.អ. 0261-3077. https://www.theguardian.com/world/live/2025/aug/08/israel-gaza-city-take-over-netanyahu-plan-approved-live-updates-latest-news. 
  307. Shalev, Tal; Karni, Dana; Edwards, Christian; Kottasová, Ivana (2025-08-07). "Israel security cabinet approves Netanyahu plan to occupy Gaza City despite rising alarm at home and abroad". CNN. https://www.cnn.com/2025/08/07/middleeast/israel-full-conquest-gaza-key-meeting-thursday-intl. 
  308. "Anas al-Sharif among five Al Jazeera staff killed by Israel in Gaza". Al Jazeera. 2025-08-10. Retrieved 2025-09-30.
  309. "VIDEO – 'Israel' kills prominent Gaza journalists including Anas Sharif". Roya News. 2025-08-10. Retrieved 2025-09-30.
  310. "Israel kills Al Jazeera journalists in targeted Gaza City airstrike". Committee to Protect Journalists. 2025-08-10. Retrieved 2025-09-30.
  311. "Israel says it has taken first steps of military operation in Gaza City". Reuters. 21 August 2025. Retrieved 30 September 2025.
  312. "Palestinians flee Gaza City districts as Israel says first stages of assault have begun". BBC. 21 August 2025. Retrieved 30 September 2025.
  313. Fisher, Megan; Nader, Emir (25 August 2025). "Israeli double strike on Gaza hospital – what we know". BBC. Retrieved 30 September 2025.
  314. Beaumont, Peter (25 August 2025). "Israel's attack on hospital in Gaza may constitute a war crime on many fronts". The Guardian. Retrieved 30 September 2025.
  315. "Israel faces new pressure over hospital strikes as Trump chairs Gaza meeting". NBC. August 27, 2025.
  316. "Israel orders full evacuation of Gaza City as Netanyahu warns 'this is only the beginning'". CNN. 9 September 2025. Retrieved 30 September 2025.
  317. Ravid, Barak (2025-09-16). "Israel launches ground offensive to occupy Gaza City". Axios. Retrieved 2025-09-30.
  318. "Read Trump's 20-point proposal to end the war in Gaza". pbs.org. PBS. 30 September 2025. Retrieved 10 October 2025.
  319. Dagher, Sam (1 October 2025). "Hamas Pressed by Arab, Muslim States to Accept Trump's Gaza Plan". bloomberg.com. Bloomberg. Retrieved 10 October 2025.
  320. "'First phase' of ceasefire deal to end war in Gaza agreed by Israel and Hamas". The Guardian. 8 October 2025. Retrieved 10 October 2025.
  321. "Yemen's Houthis 'will not stop' Red Sea attacks until Israel ends Gaza war". Al Jazeera. 19 December 2023. https://www.aljazeera.com/news/2023/12/19/yemens-houthis-will-not-stop-red-sea-attacks-until-israel-stops-gaza-war. 
  322. "Iran sought US pressure on Israel for ceasefire via Gulf states, sources say". Reuters. 16 June 2025. https://www.reuters.com/world/middle-east/iran-asks-gulf-arab-states-have-trump-press-israel-immediate-ceasefire-sources-2025-06-16/. 
  323. Tanyos, Faris; Tabachnick, Cara; Reals, Tucker (13 April 2024). "Iran launches drones toward Israel in retaliatory attack after consulate strike in Syria". CBS News. https://www.cbsnews.com/news/iran-launches-drone-attack-toward-israel-idf-says/. 
  324. Sewell, Abby; Lidman, Melanie (4 July 2024). "Fires have become the most visible sign of the conflict heating up on the Lebanon–Israel border". AP News. https://apnews.com/article/lebanon-israel-hezbollah-war-fires-fd1e044979fb5be66b36456d1285dacb. 
  325. Sabbour, Omar (15 January 2025). "Israel has declared war on the promise of a strong, democratic Syria". Al Jazeera. https://www.aljazeera.com/opinions/2025/1/15/israel-has-declared-war-on-the-promise-of-a-strong-democratic-syria. 
  326. Solomon, Erika (28 August 2024). "Jenin, a Target of Israeli Raids, Is Symbol of Palestinian Opposition and Militancy". The New York Times. https://www.nytimes.com/2024/08/28/world/middleeast/jenin-west-bank-history-israel-palestinians.html. 
  327. "Spike in Israeli lethal force against Palestinians in Occupied West Bank". Amnesty International. 5 February 2024. Archived from the original on 5 February 2024. Retrieved 2 October 2025.
  328. ៣៤៣,០ ៣៤៣,១ "October 7 Crimes Against Humanity, War Crimes by Hamas-led Groups". Human Rights Watch. 2024-07-17. Archived from the original on 2024-09-24. Retrieved 2025-10-02.
  329. Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named timesofisrael20240806
  330. "Israel social security data reveals true picture of Oct 7 deaths". France 24. 15 December 2023. Archived from the original on 17 December 2023. Retrieved 2 October 2025.
  331. ៣៤៦,០ ៣៤៦,១ "Reported impact snapshot | Gaza Strip (24 September 2025)". UN OCHA. Retrieved 2 October 2025.
  332. Overton, Iain (2024-08-02). "Netanyahu got it wrong before the US Congress: IDF's clean performance in Gaza is a lie". AOAV. Retrieved 2025-10-02.
  333. Gaffney, Adam (2024-05-30). "Don't Believe the Conspiracies About the Gaza Death Toll". The Nation. ល.ត.ម.អ. 0027-8378. https://www.thenation.com/article/world/gaza-death-toll-evidence/. 
  334. Ayoub, H. H., Chemaitelly, H., & Abu-Raddad, L. J. (2024). Comparative analysis and evolution of civilian versus combatant mortality ratios in Israel–Gaza conflicts, 2008–2023. Frontiers in public health, 12, 1359189. https://doi.org/10.3389/fpubh.2024.1359189
  335. Westfall, Sammy; Verde, Amaya; Ledur, Júlia; Balousha, Hazem (2025-07-30). "60,000 Gazans have been killed. 18,500 were children. These are their names". The Washington Post. Retrieved 2025-10-02.
  336. Youssef, Hesham (23 October 2023). "How the Israel–Hamas War Impacts Regional Relations". United States Institute of Peace. Archived from the original on 2 November 2023. Retrieved 3 តុលា 2025. {{cite web}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (help); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (help)
  337. "South Africa recalls diplomats from Israel over Gaza war". Al Jazeera. 7 November 2023. https://www.aljazeera.com/program/newsfeed/2023/11/7/south-africa-recalls-diplomats-from-israel-over-gaza-war. 
  338. Cook, Lorne (22 January 2024). "EU pushes for Palestinian statehood, rejecting Israeli leader's insistence it's off the table". AP News. https://apnews.com/article/israel-palestinians-gaza-eu-europe-statehood-ee6db2a05e31038278ab5d702aaca8b9. 
  339. Algarhi, Amr Saber; Lagos, Konstantinos (5 September 2024). "Israel: 11 months of war have battered the country's economy". The Conversation.
  340. Wrobel, Sharon (9 November 2023). "War is costing economy some $600m a week due to work absence – Bank of Israel". The Times of Israel. https://www.timesofisrael.com/war-is-costing-economy-some-600m-a-week-due-to-work-absence-bank-of-israel/. 
  341. "Israel's economy shrank at 20% rate after outbreak of war". Financial Times. 19 February 2024. https://www.ft.com/content/763bb384-a974-4222-996f-8aecfbc32074. 
  342. "Official: Over 17,000 foreign workers left Israel since 7 October". Middle East Monitor. 28 November 2023. https://www.middleeastmonitor.com/20231128-official-over-17000-foreign-workers-left-israel-since-7-october/. 

តំណភ្ជាប់ក្រៅ

[កែប្រែ]

ជាភាសាអង់គ្លេស ទំព័រគំរូ:Sister project links