ศูนย์สารสนเทศประเทศไทยและประชาคมอาเซียน
ศูนย์สารสนเทศประเทศไทยและประชาคมอาเซียน (Thailand and ASEAN Information Center - TAIC) เป็นห้องสมุดเฉพาะ (Special Library) ที่ตั้งอยู่ ณ ชั้น 6 สำนักงานวิทยทรัพยากร จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย[1] ให้บริการข้อมูลเชิงลึกเกี่ยวกับประเทศไทยและประเทศในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ด้านสังคมศาสตร์และพฤติกรรมศาสตร์ทั้งภาษาไทยและภาษาอังกฤษ รวมถึงหนังสือหายากและหนังสือทรงคุณค่าของจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย โดยมีทรัพยากรกว่า 140,000 รายการ
ประวัติความเป็นมา
[แก้]ศูนย์สารสนเทศประเทศไทยและประชาคมอาเซียน เดิมชื่อ ศูนย์เอกสารประเทศไทย (Thailand Information Center - TIC) แรกเริ่มเป็นหน่วยงานที่ตั้งขึ้นด้วยความร่วมมือระหว่างศูนย์วิจัยและพัฒนาการทหาร กองบัญชาการทหารสูงสุด (the Military Research and Development Center: MDRC) และหน่วยงานวิจัยและพัฒนาประเทศไทย (the Ministry of Defence and of the Research and Development Center-Thailand: RDC-T) กับองค์การวิจัยโครงการชั้นสูง (the Advanced Research Projects Agency: ARPA) กระทรวงกลาโหม ประเทศสหรัฐอเมริกา
จัดตั้งขึ้นเมื่อวันที่ 1 มกราคม 2511 ขณะนั้นศูนย์เอกสารฯ ดำเนินงานโดย The Battelle Memorial Institute - Columbus Laboratories ภายใต้สัญญาที่ลงนามกับ ARPA ถือได้ว่าเป็นแหล่งทรัพยากรสารสนเทศที่ให้ข้อมูลเกี่ยวกับประเทศไทย โดยมุ่งเน้นด้านพฤติกรรมศาสตร์ สังคมศาสตร์และสาขาอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้อง โดยมีกลุ่มผู้ใช้เป็นเจ้าหน้าที่ของ MDRC และ RDC-T บุคลากรหน่วยงานภาครัฐทั้งจากไทยและสหรัฐอเมริกา และนักวิจัยอิสระหรือจากหน่วยงานต่าง ๆ ที่ทำงานและทำวิจัยเกี่ยวกับปัญหาด้านความมั่นคงและการพัฒนาประเทศไทย
ในปี พ.ศ. 2514 ARPA ได้เตรียมปิดการดำเนินงานในประเทศไทย ศูนย์เอกสารประเทศไทย ซึ่งเป็นหน่วยงานหนึ่งของ ARPA จึงจําเป็นต้องยุติงานตามไปด้วย จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยพิจารณาเห็นว่าทรัพยากรสารสนเทศที่มีคุณค่ากว่า 20,000 รายการ จะเป็นประโยชน์อย่างยิ่งต่อวงการศึกษาและวิจัยในประเทศไทย จึงได้แจ้งความจำนงขอรับศูนย์เอกสารฯ มาดำเนินการ โดยมีผู้แทนจากสหรัฐอเมริกา Dr. Robert N. Schwartz ผู้อำนวยการ องค์การวิจัยโครงการชั้นสูง (the Advanced Research Projects Agency: ARPA) เป็นผู้อนุมัติ ทำพิธีลงนามกับ ศาสตราจารย์อรุณ สรเทศน์ อธิการบดีจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย โดยมี นายอภิลาศ โอสถานนท์ รองอธิบดีกรมวิเทศสหการ ลงนามในฐานะสักขีพยาน[2]
ศูนย์เอกสารฯ โอนย้ายมาเป็นหน่วยงานของจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยเมื่อวันที่ 30 ธันวาคม 2514 และเปิดทำการอย่างเป็นทางการเมื่อวันที่ 26 มีนาคม 2515 ณ ชั้นหนึ่ง ตึกสาม ของคณะรัฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
วันที่ 1 เมษายน 2525 ศูนย์เอกสารประเทศไทยย้ายมาอยู่ที่อาคารมหาธีรราชานุสรณ์ หรือ อาคารสำนักงานวิทยทรัพยากร ในปัจจุบัน รวมเป็นส่วนหนึ่งของสำนักงานวิทยทรัพยากร ตามพระราชกฤษฎีกาจัดตั้งสถาบันวิทยบริการ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย[3] โดยการรวมหน่วยงานหลัก 3 หน่วยงาน คือ หอสมุดกลาง ศูนย์เอกสารประเทศไทย และศูนย์โสตทัศนศึกษากลาง[4] เปิดให้บริการแก่สาธารณะเมื่อวันที่ 14 มิถุนายน 2525[5]
การบริหารงาน
[แก้]
ศูนย์ฯ ดำเนินงานในลักษณะห้องสมุดเฉพาะ และการจัดกิจกรรมด้านห้องสมุด กิจกรรมสารสนเทศทางสังคมศาสตร์ประเทศไทยและอาเซียน[6] โดยได้ให้บริการเอกสารข้อมูลในรูปแบบต่าง ๆ ได้แก่:[7]
สารสนเทศประเทศไทยและประชาคมอาเซียน
[แก้]สารสนเทศประเทศไทยและประชาคมอาเซียน[8][9] รวบรวมหนังสือ รายงานวิจัย รายงานการประชุม และสิ่งพิมพ์ที่เผยแพร่ในวงจำกัด (Grey Literature) ประมาณ 100,000 ชื่อเรื่อง ทางด้านสังคมศาสตร์ การเมือง เศรษฐกิจ สังคม ความมั่นคง วัฒนธรรม ประวัติศาสตร์ ชาติพันธุ์ และการพัฒนาประเทศ เน้นเนื้อหาเกี่ยวข้องกับประเทศไทยและประเทศในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ตั้งแต่ ยุคหลังสงครามเย็น ช่วงทศวรรษที่ 1960 (พ.ศ. 2500) จนถึงปัจจุบัน มีการคัดเลือกสารสนเทศมาจัดทำฐานข้อมูลเฉพาะสารสนเทศประเทศไทยและประชาคมอาเซียน พร้อมบทคัดย่อ (Abstract) และดรรชนีสืบค้น (Index) เป็นภาษาอังกฤษ จัดเก็บด้วยระบบกำหนดรหัสเอกสาร (numbering) ปัจจุบันมีการคัดเลือกทรัพยากรสารเทศยุคหลังสงครามเย็นที่ได้รับมาจากองค์การวิจัยโครงการชั้นสูง (ARPA) ตั้งแต่สมัยก่อตั้ง รวมถึงเอกสารเกี่ยวกับผู้พลัดถิ่นในประเทศไทย ช่วงทศวรรษที่ 1970 จาก The Committee for Coordination of Services to Displaced Persons in Thailand (CCSDPT) มาจัดทำเป็นดิจิทัลคอลเลกชันเพื่อให้บริการแบบ Free Access
หนังสือหายาก
[แก้]หนังสือหายาก รวบรวมหนังสือเก่าหายากซึ่งมีคุณลักษณะพิเศษ มีประวัติการพิมพ์ที่สำคัญ มีรูปเล่มสวยงามตามยุคสมัย เป็นเอกสารปฐมภูมิในด้านการศึกษาและเป็นหนังสือที่มีประวัติการครอบครองมาก่อน หรือ เป็นหนังสือที่ได้รับพระราชทาน ประทาน หรือบริจาคจากเจ้านาย หรือบุคคลสำคัญ ศูนย์ฯ มีหนังสือหายากกว่า 20,000 รายการ อาทิ
- หนังสือเก่าทรงคุณค่าของจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
- หนังสือส่วนพระองค์ของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระจันทบุรีนฤนาถ
- หนังสือส่วนพระองค์ของพระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิยากร
- นิทรรศการถาวรในอาศรมวงษาธิราชสนิท (พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวงษาธิราชสนิท) โดยวันศุกร์ที่ 26 พฤศจิกายน 2553 สมเด็จพระเทพรัตนราช สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำเนินทรงเป็นประธานในพิธีเปิด "อาศรมวงษาธิราชสนิท" [10]
- เอกสารต้นฉบับตัวเขียน สมุดไทย
- ราชกิจจานุเบกษาฉบับแรก-พ.ศ. 2487
- หนังสือที่จัดพิมพ์ในโอกาสพิเศษต่างๆ
- หนังสืองานศพของบุคคลสำคัญในประวัติศาสตร์ หรือมีเนื้อหาภายในสำคัญต่อประวัติศาสตร์ไทย
- พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5[11]
- พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 6
- พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช รัชกาลที่ 9 และพระราชนิพนธ์ในสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี รวมไปถึงสิ่งพิมพ์ที่เกี่ยวเนื่องกับรัชกาลที่ 9 และผลงานพระราชนิพนธ์ของพระราชวงศ์ที่เกี่ยวกับจุฬาฯ
- หนังสือพิมพ์/วารสารฝรั่งเศส L'Illustration & Le Petit Journal
- พระไตรปิฎกฉบับสยามรัฐออนไลน์ เล่ม 1-45
มุมจุฬาภารัตคดีสถาน
[แก้]มุมจุฬาภารัตคดีสถาน[12] จัดตั้งขึ้นโดยความร่วมมือระหว่างศูนย์อินเดียศึกษาแห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยกับสถานทูตอินเดียประจำประเทศไทย เพื่อน้อมถวายสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ในวโรกาสทรงเจริญพระชนมายุครบ 5 รอบ เมื่อวันที่ 2 เมษายน 2558 ให้บริการทรัพยากรสารสนเทศเกี่ยวกับประเทศอินเดียใน 3 ศาสตร์ ได้แก่ มนุษยศาสตร์ ศิลปกรรมศาสตร์ และสังคมศาสตร์ ทั้งภาษาไทยและภาษาอังกฤษ บางเล่มไม่มีตีพิมพ์ในประเทศไทย
มุมสารสนเทศไต้หวันและจีนศึกษา
[แก้]มุมสารสนเทศไต้หวันและจีนศึกษา (Taiwan Resource Center for Chinese Studies: TRCCS)[13] บริการทรัพยากรสารสนเทศภาษาจีน มีตั้งแต่หนังสือทำเลียนแบบหนังสือหายากของจีน (Manuscript Replica) จนถึงหนังสือปัจจุบันพร้อมบริการคลังทรัพยากรสารสนเทศดิจิทัลของ National Central Library, Taiwan (NCL) และฐานข้อมูลอิเล็กทรอนิกส์ที่ให้บริการโดยหน่วยงานหลักของไต้หวัน
ทรัพยากรดิจิทัล
[แก้]ศูนย์ฯ มีบทบาทสำคัญในการพัฒนาระบบบริหารจัดการทรัพยากรสารสนเทศดิจิทัล Chula DigiVerse[14] ซึ่งเป็นคลังสารสนเทศดิจิทัลแบบ Open Access รวมถึงการพัฒนาระบบการสงวนรักษาดิจิทัลเพื่อความยั่งยืนของข้อมูลระยะยาว เอกสารดิจิทัลด้านสังคมศาสตร์และการพัฒนาในประเทศไทยและประเทศอื่น ๆ ในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ตั้งแต่หลังสงครามโลกครั้งที่ 2 ในทศวรรษ 1960 และคลังสารสนเทศดิจิทัลและนิทรรศการจุฬาลงกรณ์ราชบรรณาลัย (King Chulalongkorn Digital Archives) เป็นคลังข้อมูลหนังสือหายากฉบับดิจิทัลและนิทรรศการออนไลน์ เพื่อรำลึกในพระมหากรุณาธิคุณของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 5) และพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 6) ที่พระราชทานแก่จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยและประเทศไทย นำเสนอข้อมูลพระราชประวัติ พระราชกรณียกิจ ผลงานพระราชนิพนธ์ นอกจากนั้นยังให้บริการคลังภาพถ่ายหายาก หนังสือหายาก วิทยานิพนธ์ งานวิจัย และสิ่งพิมพ์อื่น ๆ ฉบับดิจิทัล เกี่ยวข้องกับทั้งสองพระองค์
อ้างอิง
[แก้]- ↑ https://ratchakitcha.soc.go.th/documents/1961537.pdf
- ↑ ""Opening ceremony of the Thailand Information Center at Chulalongkorn University, March 26, 1972"". www.car.chula.ac.th (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 2025-03-26.
- ↑ "Timeline". www.car.chula.ac.th.
- ↑ "โครงสร้างองค์กร - หอสมุดกลาง จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย". www.car.chula.ac.th.
- ↑ https://www.okmd.or.th/upload/pdf/chapter7_kc.pdf
- ↑ "ศูนย์สารสนเทศประเทศไทยและประชาคมอาเซียน สำนักงานวิทยทรัพยากร ร่วมกับ ศูนย์อาเซียนศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เชิญร่วมงานเสวนาเรื่อง "บทบาทไทยในอ่าวเบงกอล ภายใต้บริบทของ ASEAN และ BIMSTEC"". กรมอาเซียน กระทรวงการต่างประเทศ. สืบค้นเมื่อ 2025-06-12.
- ↑ "สำนักงานวิทยทรัพยากร จุฬาฯ บริการส่งให้ด้วยใจ สู้ภัย COVID-19 อีกครั้ง". จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. สืบค้นเมื่อ 2025-06-12.
- ↑ "สถิติที่น่าสนใจเกี่ยวกับสำนักงานวิทยทรัพยากร". www.car.chula.ac.th.
- ↑ "JAIF Management Team Visits to Chulalongkorn University and ASEAN Corner". Japan-ASEAN Integration Fund (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 2025-06-12.
- ↑ User, Super. "พิธีเปิดอาศรมวงษาธิราชสนิท". ศูนย์บริหารกลาง จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. สืบค้นเมื่อ 2025-03-27.
{{cite web}}:|last=มีชื่อเรียกทั่วไป (help) - ↑ "หน้าแรก [จุฬาลงกรณ์ราชบรรณาลัย]". kingchulalongkorn.car.chula.ac.th.
- ↑ "Indian Corner". www.car.chula.ac.th.
- ↑ "Taiwan Resource Center for Chinese Studies". www.car.chula.ac.th.
- ↑ ResponsiveWebInc. "Chula DigiVerse: Digital Preservation of Chulalongkorn University". digiverse.chula.ac.th (ภาษาอังกฤษ).