ဝီကီပီးဒီးယား:အခမဲ့လွတ်လပ်စွယ်စုံကျမ်း

ဝီကီပီးဒီးယား၏ ‌ဆောင်ပုဒ်ဖြစ်သော "အခမဲ့လွတ်လပ်စွယ်စုံကျမ်း" ကို ဖော်ပြထားသည့် ဝီကီပီးဒီးယား လိုဂို။

ဝီကီပီးဒီးယား၏ ‌ဆောင်ပုဒ်ခွဲမှာ မည်သူမဆို တည်းဖြတ်နိုင်သော လွတ်လပ်သည့် စွယ်စုံကျမ်း ဖြစ်သည်။

"လွတ်လပ်ခြင်း" ၏ အဓိက အဓိပ္ပာယ်

Encyclopædia Britannica တွင် အဘိဓာန်ထုတ်ဝေခြင်း၏ သမိုင်းကြောင်းနှင့်ပတ်သက်၍ စိတ်ဝင်စားဖွယ်ရာ အောက်ပါအချက်ကို ဖော်ပြထားသည်-

နောက်ထပ် အရေးပါသော အဘိဓာန်တစ်ခုမှာ ၁၅၃၁ ခုနှစ်တွင် ဂျွန် ပေါလ်စ်ဂရေးဗ် မှ ထုတ်ဝေခဲ့သော အင်္ဂလိပ်-ပြင်သစ် အဘိဓာန် ဖြစ်သည်... သူ၏ ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေသူထံသို့ ပေးပို့ခဲ့သော စာတစ်စောင် ကျန်ရစ်ခဲ့ရာတွင် သူ၏ခွင့်ပြုချက်မရှိဘဲ မည်သည့်မိတ္တူကိုမျှ မရောင်းချရန် စီစဉ်ခဲ့ကြောင်း ပြသနေသည်။ အကြောင်းမှာ "သူ၏ ပြင်သစ်ဘာသာစကား သင်ကြားခြင်းမှ ရရှိသော အကျိုးအမြတ်သည် ထိုစာအုပ်ကို ဝယ်ယူ၍ မိမိဘာသာ လေ့လာလိုသူများထံ ရောင်းချခြင်းကြောင့် လျော့နည်းသွားမည်ကို စိုးရိမ်သောကြောင့် ဖြစ်သည်။"

အင်္ဂလိပ်စကားလုံး "free" တွင် အဓိပ္ပာယ်များစွာရှိသည်။ "အခမဲ့လွတ်လပ်စွယ်စုံကျမ်း (The Free Encyclopedia) ရှိ "Free" ဟူသော စကားလုံးသည် ဝီကီပီးဒီးယား၏ အကြောင်းအရာများအတွက် လိုင်စင်ဆိုင်ရာ သတ်မှတ်ချက်များကို ရှေးဦးစွာနှင့် အဓိကအားဖြင့် ရည်ညွှန်းသည်။ ဝီကီပီးဒီးယားသို့ စာသားများကို Creative Commons Attribution-ShareAlike License (CC-BY-SA) နှင့် GNU Free Documentation License (GFDL) တို့၏ သတ်မှတ်ချက်များအောက်တွင် ထည့်သွင်းထားသည်။ ၎င်းတို့သည် လွတ်လပ်သောအကြောင်းအရာများအတွက် copyleft လိုင်စင်များ ဖြစ်ကြသည်။ အဓိကအားဖြင့် စာသားများအပေါ် အခွင့်အရေးများသည် ၎င်းတို့၏ စာရေးသူများထံတွင်သာ ရှိသော်လည်း ပြုပြင်မွမ်းမံထားသော ပုံစံများကို တူညီသောလိုင်စင်များအောက်တွင် ဖြန့်ဝေနေသမျှ ကာလပတ်လုံး အဆိုပါစာသားများကို လွတ်လပ်စွာ ဖတ်ရှုခြင်း၊ ဖြန့်ဝေခြင်းနှင့် ပြုပြင်မွမ်းမံခြင်းတို့ ပြုလုပ်နိုင်သည်။ တိကျသော ဥပဒေရေးရာ သတ်မှတ်ချက်များအတွက် လိုင်စင်များ၏ စာသားအပြည့်အစုံကို ဖတ်ရှုပါ။

ဤသို့ လိုင်စင်သတ်မှတ်ခြင်း၏ ရည်ရွယ်ချက်မှာ လူအားလုံးအတွက် အခမဲ့ဖြစ်သော ကိုးကားချက် အထောက်အထားများ ဖန်တီးရန် ဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် လူသားတို့၏ အသိပညာစုစည်းမှုတစ်ခုဖြစ်ပြီး၊ တင်းကျပ်သော မူပိုင်ခွင့်ဥပဒေ အသုံးပြုမှုဖြင့် ကန့်သတ်ခြင်း သို့မဟုတ် ထိန်းချုပ်ခြင်း မပြုနိုင်ဘဲ၊ ကျိုးကြောင်းဆီလျော်သော အခြေအနေအများစုအောက်တွင် လူတိုင်းက မည်သည့်အဟန့်အတားမျှမရှိဘဲ အသုံးပြုနိုင်ပြီး မျှဝေနိုင်သည်။ ထို့ကြောင့် ဝီကီပီးဒီးယားသည် လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်းငါးရာခန့်က ဂျွန် ပေါလ်စ်ဂရေးဗ် ချမှတ်ခဲ့သော တင်းကျပ်သည့် လမ်းစဉ်ကို ပြောင်းပြန်လှန်လိုက်ခြင်း ဖြစ်သည်။

CC-BY-SA သို့မဟုတ် GFDL နှင့် မကိုက်ညီသော မူပိုင်ခွင့်သတ်မှတ်ချက်များရှိသည့် အချက်အလက်များကို ဝီကီပီးဒီးယားသို့ တင်ခွင့်မပြုပါ။ တင်ခဲ့ပါက ထိုအချက်အလက်များကို ချက်ချင်းဖျက်ပစ်မည် ဖြစ်သည်။ တစ်ခုတည်းသော ခြွင်းချက်မှာ မြန်မာဝီကီပီးဒီးယားသည် "တရားမျှတစွာ အသုံးပြုခြင်း" (fair use) သတ်မှတ်ချက်များအောက်တွင် အချို့သော ရုပ်ပုံများနှင့် မီဒီယာဖိုင်များကို အကန့်အသတ်ဖြင့် တင်ခွင့်ပြုခြင်း ဖြစ်သည်။ အသေးစိတ်အတွက် ဝီကီပီးဒီးယား:အခမဲ့မဟုတ်သော အကြောင်းအရာ ကို ကြည့်ရှုပါ။ စပိန်ဘာသာကဲ့သို့သော အခြားဘာသာစကား ဝီကီပီးဒီးယားအချို့သည် "တရားမျှတစွာ အသုံးပြုခြင်း" အကြောင်းအရာများကို လုံးဝခွင့်မပြုဘဲ လွတ်လပ်သောအကြောင်းအရာများကိုသာ ထည့်သွင်းသည်။

"လွတ်လပ်ခြင်း" ၏ အခြားအဓိပ္ပာယ်များ

အချို့သူများသည် အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကားတွင် "free" ဟူသော စကားလုံး၏ အဓိပ္ပာယ်အမျိုးမျိုးရှိခြင်းကြောင့် "မည်သူမဆို တည်းဖြတ်နိုင်သော လွတ်လပ်သည့် စွယ်စုံကျမ်း" ဟူသော ဆောင်ပုဒ်ခွဲကို နားလည်မှုလွဲမှားလေ့ရှိကြသည်။ ဝီကီပီးဒီးယား ပူးတွဲတည်ထောင်သူ ဂျင်မီဝေးလ်စ်က အင်္ဂလိပ်စကားလုံး "free" ၏ မပြတ်သားမှုနှင့်ပတ်သက်၍ အောက်ပါအတိုင်း ပြောကြားခဲ့သည်-

ကျွန်ုပ်တို့သည် အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကားရှိ 'free' ဟူသော စကားလုံး၏ ပြဿနာကို ကြုံတွေ့ရနိုင်ခြေရှိသည်။ ၎င်းသည် "gratis" (အခမဲ့) နှင့် "libre" (လွတ်လပ်မှု) နှစ်မျိုးလုံးကို ဆိုလိုသောကြောင့် ဖြစ်သည်။ ကျွန်ုပ်တို့သည် အဓိကအားဖြင့် ဒုတိယအဓိပ္ပာယ်ကို ရည်ညွှန်းသော်လည်း "libre access" (လွတ်လပ်စွာရယူသုံးစွဲခွင့်) ဟူသော အယူအဆကို ချောမွေ့စွာ ဖော်ပြနိုင်ခြင်းရှိမရှိမှာ သက်ဆိုင်ရာဘာသာစကားအပေါ် မူတည်ပေလိမ့်မည်။ ကျွန်ုပ်တို့သည် "gratis" ကို ဒုတိယအဓိပ္ပာယ်အဖြစ်လည်း ဆိုလိုသောကြောင့် ၎င်းကို အသုံးပြုနိုင်သည်။

ဤအဓိပ္ပာယ်များထဲမှ အချို့သည် ဝီကီပီးဒီးယားအတွက် တစ်ခုလုံး သို့မဟုတ် တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအားဖြင့် မှန်ကန်နေသော်လည်း ၎င်းတို့သည် ဝီကီပီးဒီးယား တည်ရှိရခြင်း၏ ရည်ရွယ်ချက်ကို အပြည့်အဝ ထင်ဟပ်နိုင်ခြင်းမရှိဘဲ တိကျစွာ နားလည်ရန် လိုအပ်သည်။

"အခမဲ့ လွတ်လပ်သော စွယ်စုံကျမ်း" သည် "ဈေးနှုန်းမရှိသော စွယ်စုံကျမ်း" ဟု မဆိုလိုပါ

လက်တွေ့တွင် World Wide Web ကို အသုံးပြုနိုင်သည့် မည်သည့်ပုဂ္ဂိုလ်မဆို wikipedia.org ဝက်ဘ်ဆိုဒ်တွင် ဝီကီပီးဒီးယား၏ အကြောင်းအရာများကို မည်သည့်ငွေကြေးမျှ ပေးချေစရာမလိုဘဲ ဖတ်ရှုနိုင်သည်။ သို့သော် ဤသည်မှာ ဝီကီပီးဒီးယား၏ အကြောင်းအရာများသည် လုံးဝစီးပွားဖြစ်မဟုတ်ဟု ဆိုလိုခြင်းမဟုတ်ပါ။ ဝီကီပီးဒီးယား အကြောင်းအရာများ၏ မိတ္တူများကို ရောင်းချနိုင်သည်။ CC-BY-SA နှင့် GFDL လိုင်စင်များသည် ၎င်းတို့အောက်ရှိ အကြောင်းအရာများကို ဖြန့်ဝေခြင်းအတွက် ငွေကြေးကောက်ခံခွင့်ပြုထားသည်။ အမှန်စင်စစ် ဝီကီပီးဒီးယား၏ အစိတ်အပိုင်းများကို DVD ကဲ့သို့သော optical media များသို့ ကူးယူခြင်း၊ စာရွက်ပေါ်တွင် ပုံနှိပ်ခြင်းများ ပြုလုပ်ခဲ့ပြီး ထိုမိတ္တူများကို ငွေကြေးဖြင့် ဖြန့်ဝေခဲ့သည်။

ထို့ပြင်၊ စီးပွားဖြစ်မဟုတ်သော အသုံးပြုမှုကိုသာ ခွင့်ပြုသည့် မူပိုင်ခွင့်သတ်မှတ်ချက်များရှိသော အကြောင်းအရာများကို ဝီကီပီးဒီးယားသို့ တင်ခွင့်မပြုပါ။ အကြောင်းမှာ ၎င်းသည် CC-BY-SA နှင့် GFDL တို့မှ အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုထားသော "လွတ်လပ်ခြင်း" နှင့် မကိုက်ညီသောကြောင့် ဖြစ်သည်။

"လွတ်လပ်သော စွယ်စုံကျမ်း" သည် "မည်သူမဆို မိမိသဘောအတိုင်း တည်းဖြတ်နိုင်သည်" ဟု မဆိုလိုပါ

"မည်သူမဆို တည်းဖြတ်နိုင်သော စွယ်စုံကျမ်း" သည် မည်သည့်တည်းဖြတ်သူမဆို မိမိတို့၏အမြင်ကို ထောက်ခံသော အကြောင်းအရာများ ထည့်သွင်းရန် ဥပဒေရေးရာ သို့မဟုတ် ကျင့်ဝတ်ဆိုင်ရာ အခွင့်အရေးကို ရည်ညွှန်းခြင်းမဟုတ်ပါ။ အချို့တည်းဖြတ်သူများသည် "မည်သူမဆို တည်းဖြတ်နိုင်သော လွတ်လပ်သည့် စွယ်စုံကျမ်း" ရှိ "မည်သူမဆို တည်းဖြတ်နိုင်သည်" ဟူသော အပိုင်းကို "လွတ်လပ်ခြင်း" ဟူသော စကားလုံး၏ တိုးချဲ့မှုတစ်ခုအဖြစ် နားလည်ကြသည်။ ဤသည်မှာ မှားယွင်းပါသည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် အဆိုပါဝါကျသည် သီးခြားအယူအဆနှစ်ခုကို လွှမ်းခြုံထားသောကြောင့် ဖြစ်သည်။ အထက်တွင် ရှင်းပြခဲ့သည့်အတိုင်း "လွတ်လပ်ခြင်း" သည် လိုင်စင်ကို ရည်ညွှန်းပြီး၊ "မည်သူမဆို တည်းဖြတ်နိုင်သည်" ဆိုသည်မှာ ဝီကီပီးဒီးယားသည် ဝီကီတစ်ခု ဖြစ်ခြင်းကို ရည်ညွှန်းသည်။ ဝီကီဆိုသည်မှာ ဝက်ဘ်ကို အသုံးပြုနိုင်သူ မည်သူမဆိုနီးပါး ခွင့်ပြုချက်တောင်းစရာမလိုဘဲ တည်းဖြတ်နိုင်သော ဝက်ဘ်ဆိုဒ်တစ်မျိုးဖြစ်သည်။ သို့သော် ဝီကီပီးဒီးယားသည် စာဖတ်သူအား ကြားနေကျသောအမြင်ဖြင့် ရေးသားထားသော အတည်ပြုနိုင်သည့် သတင်းအချက်အလက်များကို တင်ပြသည့် ယုံကြည်စိတ်ချရသော စွယ်စုံကျမ်းတစ်စောင်ဖြစ်ရန် ကြိုးပမ်းလျက်ရှိသည်။ မည်သူမဆို ဤရည်မှန်းချက်များနှင့်အညီ လုပ်ဆောင်နေသမျှ ဝီကီပီးဒီးယားကို ရဲရဲဝံ့ဝံ့ တည်းဖြတ်နိုင်သော်လည်း၊ ဤစည်းမျဉ်းများကို ဆန့်ကျင်သော တည်းဖြတ်မှုများကိုမူ ပြန်ပြင်မည်ဖြစ်ပြီး အစွန်းရောက်သောအခြေအနေများတွင် ထိုသို့လုပ်ဆောင်သော တည်းဖြတ်သူများကို ပိတ်ပင်ခြင်း ခံရနိုင်သည်။

"လွတ်လပ်သော စွယ်စုံကျမ်း" သည် "လွတ်လပ်စွာ ပြောဆိုခွင့်" ကို မဖြစ်မနေ ရည်ညွှန်းခြင်းမဟုတ်ပါ

လွတ်လပ်သောအကြောင်းအရာ နှင့် လွတ်လပ်သောဆော့ဖ်ဝဲတို့၏ အသုံးများသောအဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုချက်မှာ အခမဲ့ ဘီယာ ကဲ့သို့မဟုတ်ဘဲ လွတ်လပ်စွာ ပြောဆိုခွင့် ကဲ့သို့ လွတ်လပ်ခြင်း ဖြစ်သည်။ သို့သော် ဤသည်မှာလည်း ဝီကီပီးဒီးယား၏ လိုင်စင်ကိုသာ ရည်ညွှန်းသည်။ ဝီကီပီးဒီးယားသည် လွတ်လပ်စွာ ပြောဆိုခွင့်ကို လေးစားသော်လည်း ၎င်းသည် အကြောင်းအရာဆိုင်ရာ မူဝါဒတစ်ခု မဟုတ်ပါ။

ဆက်စပ်ဖတ်ရှုရန်

• ဝီကီပီးဒီးယား:အခမဲ့ စွယ်စုံကျမ်း
• ဝီကီပီးဒီးယား အကြောင်း
• ဝီကီပီးဒီးယားက ဘာမဟုတ်ဘူးလဲ
• ဝီကီပီးဒီးယားရှိ မူပိုင်ခွင့်