Контент патне куҫ

Швейцари

«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал
Ку терминӑн урӑх пӗлтерӗшсем пур, Швейцари пӑхӑр.

Швейца́ри (ним. Schweiz, фр. Suisse, итал. Svizzera, ромш. Svizra, лат. Helvetia), официаллă — Швейца́р Конфедера́цийĕ (ним. Schweizerische Eidgenossenschaft, фр. Confédération suisse, итал. Confederazione Svizzera, ромш. Confederaziun svizra, лат. Confoederatio Helvetica) — 26 кантонран тытăнса тăракан Вăта Европăри патшалăх, федерациллĕ республика, федераци влаçĕсем Бернре вырнаçнă[1].

Швейцари Анăç, Вăта тата Кăнтăр Европа тĕкĕшнĕ çĕрте вырнаçнă, тинĕс патне тухаймасть тата Италипе кăнтăрта, Франципе анăçра, Германипе çурçĕрте, Австрипе тата Лихтенштайнпа тухăçра чикĕ тытать. Çĕршыва географипе Альпă, швейцар платтовĕ тата Юра çинче выртать, мĕнпур çĕр-шыв лаптăкĕ — 41 285 км².

Çав вăхăтрах Альпă çĕршывăн чылай пайне йышăнать, Швейцарири пурăнан халăх йышĕ — 8,5 млн яхăн çын, ытларах плато çинче вырнаçнă, унта шĕкĕр хуласем, çав шутра глобаллисемЦюрих тата Женева.

Администрациллĕ пайланăвĕ

[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Граубюнден тухăç кантонĕнчи Сент ялĕ, хĕллехи пейзаж.

Швейцари — 26 кантонран тытăнса тăракан федераци республики. Аялтарах — кантонсен ят-йышĕ.

Кантон Шĕкĕр хула Лаптăк, пин км²
Цюрих (Zürich) Цюрих (Zürich) 1,7
Берн (Bern) Берн (Bern) 5,9
Люцерн (Luzern) Люцерн (Luzern) 1,5
Ури (Uri) Альтдорф (Altdorf) 1,1
Швиц (Schwyz) Швиц (Schwyz) 0,9
Обвальден (Obwalden) Зарнен (Sarnen) 0,5
Нидвальден (Nidwalden) Штанс (Stans) 0,3
Гларус (Glarus) Гларус (Glarus) 0,7
Цуг (Zug) Цуг (Zug) 0,2
Фрибур (Fribourg) Фрибур (Fribourg) 1,7
Золотурн (Solothurn) Золотурн (Solothurn) 0,8
Базель-Штадт (Basel-Stadt) Базель (Basel) 0,04
Базель-Ланд (Basel-Land) Листаль (Liestal) 0,4
Шаффгаузен (Schaffhausen) Шаффхаузен (Schaffhausen) 0,3
Аппенцелль — Ауссерроден (Appenzell-Ausserrhoden) Херизау (Herisau) 0,2
Аппенцелль — Иннерроден (Appenzell-Innerrhoden) Аппенцелль (Appenzell) 0,2
Санкт-Галлен (St. Gallen) Санкт-Галлен (St. Gallen) 2,0
Граубюнден (Graubunden) Кур (Chur) 7,1
Ааргау (Aargau) Аарау (Aarau) 1,4
Тургау (Thurgau) Фрауэнфельд (Frauenfeld) 1,0
Тичино (Ticino) Беллинцона (Bellinzona) 2,8
Во (фр. Vaud) Лозанна (фр. Lausanne) 3,2
Вале (Valais) Сьон (Sion) 5,2
Невшатель (фр. Neuchâtel) Невшатель (фр. Neuchâtel) 0,8
Женева (фр. Genève) Женева (фр. Genève) 0,3
Юра (фр. Jura)1 Делемон (Delemont), ним. Дельсберг (Delsberg) 0,8

1 1979 çулта йĕркеленнĕ.

Пурăнан халăх

[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Тĕп статья: Швейцари халăхĕ

Швейцари — нумай нациллӗ патшалӑх. Унта тӑваттӑ патшалӑх чӗлхи пур[2].

Швейцари халăх йышĕн 19702005 çç. динамики. Халăх шучĕ пин çынран.

Асăрхавсем

[тӳрлет | кодне тӳрлет]
  1. ^ André Holenstein; André Holenstein Die Hauptstadt existiert nicht. UniPress - Forschung und Wissenschaft an der Universität Bern (2012). Тĕрĕсленĕ 16 Ҫурла уйӑхӗн 2019.
  2. ^ Швейцари конституцийӗнче 70-мӗш пай 2021 ҫулхи Утӑ уйӑхӗн 6-мӗшӗнче архивланӑ.
  • Сабельников Л. В. Швейцария. Экономика и внешняя торговля. М., 1962
  • Могутин В. Б. Швейцария: большой бизнес маленькой страны. М., 1975
  • Драгунов Г. П. Швейцария: история и современность. М., 1978
  • Драгунов Г. П. Чёртов мост. По следам Суворова в Швейцарии. «Мысль», 1995
  • Пособие по демократии: Функционирование демократического государства на примере Швейцарии. М., 1994
  • Шаффхаузер Р. Основы швейцарского общинного права на примере общинного права кантона Санкт-Галлен. СПб, 1996
  • Шишкин, Михаил: Русская Швейцария. Москва: Вагриус. ISBN 5-9697-0290-0
  • И.Петров. Очерки истории Швейцарии. Екатеринбург, 2006
  • Степанов А. И. Русские и швейцарцы. Записки дипломата. М., 2006
  • Кружков В., Марков О. 200 лет без войн. Швейцарский нейтралитет в новом веке. // Международная жизнь, № 8, 2002. çăлкуçран архивланă 7 Кӑрлач уйӑхӗн 2009.
  • Clive H. Church (2004). The Politics and Government of Switzerland. Palgrave Macmillan. ISBN 0-333-69277-2.
  • Dieter Fahrni (2003). An Outline History of Switzerland. From the Origins to the Present Day. 8th enlarged edition. Pro Helvetia, Zurich. ISBN 3-908102-61-8
  • Büchi Ch. «Röstigraben». Das Verhältnis zwischen deutscher und französischer Schweiz. Geschichte und Perspektiven. NZZ-Verlag. Zürich. 2002.
  • Швейцер В. Я., Степанов А. И. Парадоксальная Швейцария // Государства Альпийского региона и страны Бенилюкс в меняющемся мире / Ред. Швейцер В. Я. М.: Весь Мир, 2009