Швейцари

Швейца́ри (ним. Schweiz, фр. Suisse, итал. Svizzera, ромш. Svizra, лат. Helvetia), официаллă — Швейца́р Конфедера́цийĕ (ним. Schweizerische Eidgenossenschaft, фр. Confédération suisse, итал. Confederazione Svizzera, ромш. Confederaziun svizra, лат. Confoederatio Helvetica) — 26 кантонран тытăнса тăракан Вăта Европăри патшалăх, федерациллĕ республика, федераци влаçĕсем Бернре вырнаçнă[1].
Швейцари Анăç, Вăта тата Кăнтăр Европа тĕкĕшнĕ çĕрте вырнаçнă, тинĕс патне тухаймасть тата Италипе кăнтăрта, Франципе анăçра, Германипе çурçĕрте, Австрипе тата Лихтенштайнпа тухăçра чикĕ тытать. Çĕршыва географипе Альпă, швейцар платтовĕ тата Юра çинче выртать, мĕнпур çĕр-шыв лаптăкĕ — 41 285 км².
Çав вăхăтрах Альпă çĕршывăн чылай пайне йышăнать, Швейцарири пурăнан халăх йышĕ — 8,5 млн яхăн çын, ытларах плато çинче вырнаçнă, унта шĕкĕр хуласем, çав шутра глобаллисем — Цюрих тата Женева.
Администрациллĕ пайланăвĕ
[тӳрлет | кодне тӳрлет]
Швейцари — 26 кантонран тытăнса тăракан федераци республики. Аялтарах — кантонсен ят-йышĕ.
Кантон | Шĕкĕр хула | Лаптăк, пин км² |
---|---|---|
Цюрих (Zürich) | Цюрих (Zürich) | 1,7 |
Берн (Bern) | Берн (Bern) | 5,9 |
Люцерн (Luzern) | Люцерн (Luzern) | 1,5 |
Ури (Uri) | Альтдорф (Altdorf) | 1,1 |
Швиц (Schwyz) | Швиц (Schwyz) | 0,9 |
Обвальден (Obwalden) | Зарнен (Sarnen) | 0,5 |
Нидвальден (Nidwalden) | Штанс (Stans) | 0,3 |
Гларус (Glarus) | Гларус (Glarus) | 0,7 |
Цуг (Zug) | Цуг (Zug) | 0,2 |
Фрибур (Fribourg) | Фрибур (Fribourg) | 1,7 |
Золотурн (Solothurn) | Золотурн (Solothurn) | 0,8 |
Базель-Штадт (Basel-Stadt) | Базель (Basel) | 0,04 |
Базель-Ланд (Basel-Land) | Листаль (Liestal) | 0,4 |
Шаффгаузен (Schaffhausen) | Шаффхаузен (Schaffhausen) | 0,3 |
Аппенцелль — Ауссерроден (Appenzell-Ausserrhoden) | Херизау (Herisau) | 0,2 |
Аппенцелль — Иннерроден (Appenzell-Innerrhoden) | Аппенцелль (Appenzell) | 0,2 |
Санкт-Галлен (St. Gallen) | Санкт-Галлен (St. Gallen) | 2,0 |
Граубюнден (Graubunden) | Кур (Chur) | 7,1 |
Ааргау (Aargau) | Аарау (Aarau) | 1,4 |
Тургау (Thurgau) | Фрауэнфельд (Frauenfeld) | 1,0 |
Тичино (Ticino) | Беллинцона (Bellinzona) | 2,8 |
Во (фр. Vaud) | Лозанна (фр. Lausanne) | 3,2 |
Вале (Valais) | Сьон (Sion) | 5,2 |
Невшатель (фр. Neuchâtel) | Невшатель (фр. Neuchâtel) | 0,8 |
Женева (фр. Genève) | Женева (фр. Genève) | 0,3 |
Юра (фр. Jura)1 | Делемон (Delemont), ним. Дельсберг (Delsberg) | 0,8 |
1 1979 çулта йĕркеленнĕ.
Пурăнан халăх
[тӳрлет | кодне тӳрлет]Швейцари — нумай нациллӗ патшалӑх. Унта тӑваттӑ патшалӑх чӗлхи пур[2].

Асăрхавсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- ^ André Holenstein; André Holenstein Die Hauptstadt existiert nicht. UniPress - Forschung und Wissenschaft an der Universität Bern (2012). Тĕрĕсленĕ 16 Ҫурла уйӑхӗн 2019.
- ^ Швейцари конституцийӗнче 70-мӗш пай 2021 ҫулхи Утӑ уйӑхӗн 6-мӗшӗнче архивланӑ.
Вуламалли
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- Сабельников Л. В. Швейцария. Экономика и внешняя торговля. М., 1962
- Могутин В. Б. Швейцария: большой бизнес маленькой страны. М., 1975
- Драгунов Г. П. Швейцария: история и современность. М., 1978
- Драгунов Г. П. Чёртов мост. По следам Суворова в Швейцарии. «Мысль», 1995
- Пособие по демократии: Функционирование демократического государства на примере Швейцарии. М., 1994
- Шаффхаузер Р. Основы швейцарского общинного права на примере общинного права кантона Санкт-Галлен. СПб, 1996
- Шишкин, Михаил: Русская Швейцария. Москва: Вагриус. ISBN 5-9697-0290-0
- И.Петров. Очерки истории Швейцарии. Екатеринбург, 2006
- Степанов А. И. Русские и швейцарцы. Записки дипломата. М., 2006
- Кружков В., Марков О. 200 лет без войн. Швейцарский нейтралитет в новом веке. // Международная жизнь, № 8, 2002. çăлкуçран архивланă 7 Кӑрлач уйӑхӗн 2009.
- Clive H. Church (2004). The Politics and Government of Switzerland. Palgrave Macmillan. ISBN 0-333-69277-2.
- Dieter Fahrni (2003). An Outline History of Switzerland. From the Origins to the Present Day. 8th enlarged edition. Pro Helvetia, Zurich. ISBN 3-908102-61-8
- Büchi Ch. «Röstigraben». Das Verhältnis zwischen deutscher und französischer Schweiz. Geschichte und Perspektiven. NZZ-Verlag. Zürich. 2002.
- Швейцер В. Я., Степанов А. И. Парадоксальная Швейцария // Государства Альпийского региона и страны Бенилюкс в меняющемся мире / Ред. Швейцер В. Я. М.: Весь Мир, 2009
Каçăсем
[тӳрлет | кодне тӳрлет]- Официальный сайт федеральных учреждений Швейцарии — конституция, законы, официальная информация(ним.)
- Сайт об истории Швейцарии(ним.)
- Швейцари DMOZ-ра
Швейцари кантонĕсем |
||
---|---|---|
Аргау | Аппенцелль-Аусерроден | Аппенцелль-Иннерроден | Базель-Штадт | Базель-Ланд | Берн | Вале | Во | Гларус | Граубюнден | Женева | Золотурн | Люцерн | Невшатель | Нидвальден | Обвальден | Санкт-Галлен | Тичино | Тургау | Ури | Фрибур | Цуг | Цюрих | Шаффхаузен | Швиц | Юра |
Швейцари кантонĕсен администраци центрĕсем |
|
---|---|
Арау (Аргау) | Альтдорф (Ури) | Аппенцелль (Аппенцелль-Иннерроден) | Базель (Базель-Штадт) | Беллинцона (Тичино) | Берн (Берн) | Гларус (Гларус) | Делемон (Юра) | Женева (Женева) | Зарнен (Обвальден) | Золотурн (Золотурн) | Кур (Граубюнден) | Листаль (Базель-Ланд) | Лозанна (Во) | Люцерн (Люцерн) | Невшатель (Нёвшатель) | Санкт-Галлен (Санкт-Галлен) | Сьон (Вале) | Фрауэнфельд (Тургау) | Фрибур (Фрибур) | Херизау (Аппенцелль-Аусерроден) | Цуг (Цуг) | Цюрих (Цюрих) | Шаффхаузен (Шаффхаузен) | Швиц (Швиц) | Штанс (Нидвальден) |
Экономикăри пĕрĕçлĕх тата аталану организацийĕ |
|
---|---|
Австрали • Австри • Бельги • Аслă Британи • Хункăри • Германи • Греци • Дани • Израиль • Ирланди • Исланди • Испани • Итали • Канада • Колумби • Коста-Рика • Корей Республики • Латви • Литва • Люксембург • Мексика • Нидерландсем • Çĕнĕ Зеланд • Норвеги • Польша • Португали • Словаки • Словени • АПШ • Турци • Финлянди • Франци • Чехи • Чили • Швейцари • Швеци • Эстони • Япони |
Франс чĕлхиллĕ территорисем |
|
---|---|
Пĕртен-пĕр официаллă чĕлхе |
Бенин • Буркина-Фасо • Габон • Гвинея • Демократическая Республика Конго • Кот-д’Ивуар • Мали • Монако • Нигер • Республика Конго • Сенегал • Того Франция, в том числе: Гваделупа • Гвиана • Майотта • Мартиника • Новая Каледония • Реюньон • Сен-Бартелеми • Сен-Мартен • Сен-Пьер и Микелон • Уоллис и Футуна • Французская Полинезия |
Официаллă чĕлхесенчен пĕри |
Бурунди • Вануату • Гаити • о-в Гернси • о-в Джерси • Джибути • Камерун • Коморы • Люксембург • Мадагаскар • Руанда • Сейшельские Острова • ЦАР • Чад • Экваториальная Гвинея |
Территори пайĕнчи официаллă чĕлхе |
Бельги: Брюссельский столичный регион • Валлони Индия: союзная территория Пондичерри Италия: автономная область Валле-д’Аоста Канада: в провинциях и на территориях Квебек • Нунавут • Нью-Брансуик • Северо-Западные территории • Юкон США: в штате Луизиана Швейцария: в кантонах Берн • Вале • Во • Женева • Невшатель • Фрибур • Юра |
Официаллă мар чĕлхе |
Нейтраллă патшалăхсем |
|
---|---|
|