ਖ਼ਾਕ ਔਰ ਖ਼ੂਨ
ਖ਼ਾਕ ਔਰ ਖੂਨ ( ਉਰਦੂ : خاک اور خون ) ਨਸੀਮ ਹਿਜਾਜ਼ੀ ਦਾ 1950 ਦਾ ਉਰਦੂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਨਾਵਲ ਹੈ ਜੋ 1947 ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਦੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। [1]
ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਿਛੋਕੜ
[ਸੋਧੋ]ਜਦੋਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜਾਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ, ਤਾਂ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਕਈ ਸਮੂਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੈਸੇ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਗਹਿਣੇ ਖੋਹਣ ਲਈ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਦੇ। ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੇ ਰਾਹ ਵਿਚ ਜੋ ਵੀ ਮਿਲ਼ਿਆ, ਲੁੱਟ ਲਿਆ। ਖ਼ਾਕ ਔਰ ਖ਼ੂਨ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਇਹ ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਨਵਾਂ ਦੇਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿੰਨੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਕੱਟੜਤਾ ਦਾ ਅਸਲੀ ਚਿਹਰਾ ਵੀ ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। 3 ਜੂਨ, 1947 ਨੂੰ ਲਾਰਡ ਮਾਊਂਟਬੈਟਨ ਨੇ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੇ ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਆਪਣੇ ਗੈਰ-ਮੁਸਲਿਮ ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ਅਤੇ ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਦੀ ਦੰਗਿਆਂ ਤੋਂ ਰਾਖੀ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਰੈੱਡਕਲਿਫ ਨੇ ਭਾਰਤ ਲਈ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦਾ ਰਸਤਾ ਦੇਣ ਲਈ ਇਸ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਰਾਜੇ, ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਦੇ ਇੱਛਾ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰਨ 'ਤੇ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਸਾਰੇ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਕਸ਼ਮੀਰ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਮਿਲਾਇਆ ਜਾਵੇ ਭਾਵੇਂ ਸਥਾਨਕ ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਇੱਛਾ ਇਸ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਨਾ ਵੀ ਹੋਵੇ। [2]
ਪਲਾਟ
[ਸੋਧੋ]ਇਹ ਨਾਵਲ ਨਾਇਕ ਸਲੀਮ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਇੱਕ ਤਹਿਸੀਲਦਾਰ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਪਰ ਨੇਕ ਸੰਯੁਕਤ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਭਾਗ ਨਾਇਕ ਦੇ ਬਚਪਨ ਬਾਰੇ ਹੈ। ਇਹ ਸਭ ਮੁਸਕਰਾਹਟ ਅਤੇ ਹਾਸੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਇੱਥੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਦਿਲਚਸਪ ਪਰ ਮਜ਼ੇਦਾਰ ਘਟਨਾਵਾਂ ਹਨ ਜੋ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਕਹਾਣੀ-ਲਾਈਨ ਦਾ ਆਦੀ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਲੀਮ, ਅਕਾਦਮਿਕ ਅਤੇ ਖੇਡਾਂ ਦੋਵਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਮਤਾ ਦਾ ਮਾਪਦੰਡ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮੁੱਲਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਲਿਆਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਮੁੱਢਲੀ ਵਿੱਦਿਆ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਆਪਣੀ ਅਗਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣ ਲਈ, ਉਹ ਇੱਕ ਕਾਲਜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਉਤਸ਼ਾਹੀ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਸੁਤੰਤਰ ਰਾਜ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਕਾਰਨ ਉਸਦੀ ਇੱਛਾ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਇਸਦੇ ਲਈ ਆਖਰੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਫਿਰ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹ ਸਭ ਮੁਸਲਮਾਨ ਪਰਵਾਸੀਆਂ 'ਤੇ ਹੋਏ ਅੱਤਿਆਚਾਰਾਂ ਦੇ ਬਾਰੇ ਹੈ। ਪਰਵਾਸ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਦੌਰਾਨ, ਸਲੀਮ ਦੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਖਾੜਕੂਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਭਿਆਨਕ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਲੜਾਈ, ਸਲੀਮ ਦਾ ਪੂਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਨਿਰਸਵਾਰਥ ਟਾਕਰੇ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਲੀਮ ਬਚਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਿਰਸਵਾਰਥ ਹੋ ਕੇ ਇਸ ਦਰਦਨਾਕ ਸਫ਼ਰ ਵਿੱਚ ਪਰਵਾਸੀਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ ਅੱਗੇ ਵਧਦਾ ਹੈ।
ਫ਼ਿਲਮੀ ਰੂਪ
[ਸੋਧੋ]1979 ਵਿੱਚ, ਖ਼ਾਕ ਔਰ ਖੂਨ ਉੱਪਰ ਮਸੂਦ ਪਰਵੇਜ਼ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਇਸੇ ਨਾਮ ਦੀ ਇੱਕ ਫਿਲਮ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ। [3]
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Sohail, Khurram (17 July 2019). "خاک اور خون". Roznama Jang (in ਉਰਦੂ). Archived from the original on 9 January 2020.
- ↑ "Khaak aur Khoon / خاک اور خون". www.goodreads.com. Retrieved 2021-05-24.
- ↑ Sohail, Khurram (17 July 2019). "خاک اور خون". Roznama Jang (in ਉਰਦੂ). Archived from the original on 9 January 2020.Sohail, Khurram (17 July 2019). "خاک اور خون". Roznama Jang (in Urdu). Archived from the original on 9 January 2020.