ਸਮੱਗਰੀ 'ਤੇ ਜਾਓ

ਜਯੰਤ ਨਾਰਲੀਕਰ

ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ, ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼ ਤੋਂ
ਜੈਯੰਤ ਨਾਰਲੀਕਰ
2007 ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਵਿੱਚ ਨਾਰਲੀਕਰ
ਜਨਮ(1938-07-19)19 ਜੁਲਾਈ 1938
ਕੋਲ੍ਹਾਪੁਰ, ਕੋਲ੍ਹਾਪੁਰ ਰਾਜ,
ਬ੍ਰਿਟਿਸ ਇੰਡੀਆ
(ਹੁਣ ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ, ਭਾਰਤ)
ਮੌਤ20 ਮਈ 2025(2025-05-20) (ਉਮਰ 86)
ਪੂਨਾ, ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ, ਭਾਰਤ
ਅਲਮਾ ਮਾਤਰਬਨਾਰਸ ਹਿੰਦੂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ
ਕੈਂਬਰਿਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ
ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧQuasi-steady state cosmology
Hoyle–Narlikar theory of gravity
ਜੀਵਨ ਸਾਥੀਮੰਗਲਾ ਨਾਰਲੀਕਰ
ਬੱਚੇ3
ਵਿਗਿਆਨਕ ਕਰੀਅਰ
ਡਾਕਟੋਰਲ ਸਲਾਹਕਾਰਫਰੈੱਡ ਹੋਇਲ
ਡਾਕਟੋਰਲ ਵਿਦਿਆਰਥੀਥਾਨੂ ਪਦਮਾਨਾਭਨ

ਜਯੰਤ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਨਾਰਲੀਕਰ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Jayant Vishnu Narlikar; 19 ਜੁਲਾਈ 1938 - 20 ਮਈ 2025) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਖਗੋਲ-ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਵਿਕਲਪਕ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿਗਿਆਨ 'ਤੇ ਖੋਜ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਇੱਕ ਲੇਖਕ ਵੀ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿਗਿਆਨ, ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵਿਗਿਆਨ ਕਿਤਾਬਾਂ, ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ ਗਲਪ ਨਾਵਲ ਅਤੇ ਛੋਟੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਤੇ ਪਾਠ-ਪੁਸਤਕਾਂ ਲਿਖੀਆਂ।

ਨਾਰਲੀਕਰ ਨੇ ਬਨਾਰਸ ਹਿੰਦੂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਅਤੇ ਕੈਂਬਰਿਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ 1963 ਵਿੱਚ ਫਰੈੱਡ ਹੋਇਲ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਪੀਐਚਡੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਕੈਂਬਰਿਜ ਵਿੱਚ ਪੋਸਟ-ਡਾਕਟੋਰਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, 1972 ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਟਾਟਾ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਫੰਡਾਮੈਂਟਲ ਰਿਸਰਚ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। 1988 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਇੰਟਰ-ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਸੈਂਟਰ ਫਾਰ ਐਸਟ੍ਰੋਨੋਮੀ ਐਂਡ ਐਸਟ੍ਰੋਫਿਜ਼ਿਕਸ (IUCAA) ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਬਣੇ। [1]

ਅਰੰਭ ਦਾ ਜੀਵਨ

[ਸੋਧੋ]

ਨਾਰਲੀਕਰ ਦਾ ਜਨਮ 19 ਜੁਲਾਈ 1938 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੋਲਹਾਪੁਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਕਾਦਮਿਕ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਵਾਸੂਦੇਵ ਨਾਰਲੀਕਰ ਇੱਕ ਗਣਿਤ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਅਤੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ ਸਨ ਜੋ ਬਨਾਰਸ ਹਿੰਦੂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ (ਬੀ. ਐੱਚ. ਯੂ.) ਵਾਰਾਣਸੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਅਤੇ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਮੁਖੀ ਸਨ। ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਸੁਮਤੀ ਨਾਰਲੀਕਰ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੀ ਵਿਦਵਾਨ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਮਾਮਾ, ਵੀ. ਐਸ. ਹੁਜ਼ੁਰਬਾਜ਼ਾਰ, ਇੱਕ ਅੰਕੜਾ ਵਿਗਿਆਨੀ ਸੀ।[2][ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]

ਨਾਰਲੀਕਰ ਨੇ ਵਾਰਾਣਸੀ ਦੇ ਸੈਂਟਰਲ ਹਿੰਦੂ ਕਾਲਜ (ਹੁਣ ਸੈਂਟਰਲ ਹਿੰਦੂ ਬੁਆਏਜ਼ ਸਕੂਲ ) ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ। ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਬੀ ਐਚ ਯੂ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ 1957 ਵਿੱਚ ਬੈਚਲਰ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਕੈਂਬਰਿਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਫਿਟਜ਼ਵਿਲੀਅਮ ਕਾਲਜ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਸਨ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਸਨ)। [3] ਉਸਨੇ 1959 ਵਿੱਚ ਗਣਿਤ ਦੀ ਟ੍ਰਿਪੋਸ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਲਈ ਉਸਨੂੰ ਗਣਿਤ ਵਿੱਚ ਬੈਚਲਰ ਆਫ਼ ਆਰਟਸ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਉਹ ਸੀਨੀਅਰ ਰੈਂਗਲਰ ਸੀ। [4] ਇਸ ਡਿਗਰੀ ਨੂੰ 1964 ਵਿੱਚ ਬਿਨਾਂ ਹੋਰ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਆਕਸਬ੍ਰਿਜ ਐਮ ਏ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

ਉਚੇਰੀ ਪੜ੍ਹਾਈ

[ਸੋਧੋ]

ਨਾਰਲੀਕਰ ਨੇ ਆਪਣਾ ਖੋਜ ਕਾਰਜ ਕੈਂਬਰਿਜ ਵਿੱਚ ਫਰੈੱਡ ਹੋਇਲ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਸਿਧਾਂਤਕ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਡਾਕਟਰੇਟ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਜੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 1963 ਵਿੱਚ ਡਾਕਟਰ ਆਫ਼ ਫਿਲਾਸਫੀ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਉਹ ਉਦੋਂ ਕੈਂਬਰਿਜ ਦੇ ਕਿੰਗਜ਼ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਪੋਸਟ-ਡਾਕਟੋਰਲ ਫੈਲੋ ਸਨ। 1966 ਵਿੱਚ, ਹੋਏਲ ਨੇ ਕੈਂਬਰਿਜ ਵਿੱਚ ਸਿਧਾਂਤਕ ਖਗੋਲ ਵਿਗਿਆਨ ਸੰਸਥਾ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ; ਨਾਰਲੀਕਰ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਮੈਂਬਰ ਸਨ, ਜਦ ਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਆਪ ਕਿੰਗਜ਼ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਫੈਲੋ ਸਨ।

ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨਾਲ ਇੱਕ ਵਿਵਾਦ ਕਾਰਨ ਹੋਇਲ ਨੂੰ 1972 ਵਿੱਚ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇਣਾ ਪਿਆ,[5] ਅਤੇ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਐਸਟ੍ਰੋਨੋਮੀ, ਕੈਂਬਰਿਜ ਵਿੱਚ ਰਲ ਜਾਵੇਗਾ। ਨਾਰਲੀਕਰ ਨੇ ਉਸੇ ਸਾਲ ਕੈਂਬਰਿਜ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ, ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਟਾਟਾ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਫੰਡਾਮੈਂਟਲ ਰਿਸਰਚ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਵਜੋਂ ਭਾਰਤ ਵਾਪਸ ਆ ਗਏ, ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸਦੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਖਗੋਲ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਸਮੂਹ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ। 1981 ਵਿੱਚ, ਨਾਰਲੀਕਰ ਵਿਸ਼ਵ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਮੈਂਬਰ ਬਣੇ। [6] 1988 ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੁਣੇ ਵਿੱਚ ਇੰਟਰ-ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਸੈਂਟਰ ਫਾਰ ਐਸਟ੍ਰੋਨੋਮੀ ਐਂਡ ਐਸਟ੍ਰੋਫਿਜ਼ਿਕਸ (IUCAA) ਦਾ ਸੰਸਥਾਪਕ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। 1994-1997 ਤੱਕ, ਉਹ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਐਸਟ੍ਰੋਨੋਮੀਕਲ ਯੂਨੀਅਨ ਕਮਿਸ਼ਨ ਫਾਰ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਰਹੇ। ਨੈਸ਼ਨਲ ਕੌਂਸਲ ਆਫ਼ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨਲ ਰਿਸਰਚ ਐਂਡ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਨੇ ਨਾਰਲੀਕਰ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਗਣਿਤ ਵਿੱਚ ਪਾਠ ਪੁਸਤਕਾਂ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦਾ ਚੇਅਰਮੈਨ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ।[7]

ਨਾਰਲੀਕਰ ਨੇ ਜਨਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਿਥਿਆ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜੋਤਿਸ਼ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਸੋਚ ਲਈ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ।[8]

ਖੋਜ

[ਸੋਧੋ]

ਨਾਰਲੀਕਰ ਦੀ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਮਾਖ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ, ਕੁਆਂਟਮ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿਗਿਆਨ, ਅਤੇ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਕਿਰਿਆ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਮਿਆਰੀ ਬਿਗ ਬੈਂਗ ਮਾਡਲ ਤੋਂ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟ, ਨਾਰਲੀਕਰ ਨੇ ਵਿਕਲਪਕ ਮਾਡਲਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ, ਇੱਕ ਖੇਤਰ ਜਿਸਨੂੰ ਗੈਰ-ਮਿਆਰੀ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿਗਿਆਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[9]

ਫਰੈੱਡ ਹੋਏਲ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ, ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਕਨਫਾਰਮਲ ਗਰੈਵਿਟੀ ਮਾਡਲ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਰੱਖਿਆ ਜਿਸਨੂੰ ਹੁਣ ਹੋਏਲ-ਨਾਰਲੀਕਰ ਥਿਊਰੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੇ ਗੁਰੂਤਾ ਦਾ ਇੱਕ ਵਿਕਲਪਿਕ ਸਿਧਾਂਤ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਜੋ ਮਾਖ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਹੈ।[8] ਇਹ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਕਣ ਦਾ ਜੜਤਾ ਪੁੰਜ ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਕਣਾਂ ਦੇ ਪੁੰਜ ਦਾ ਇੱਕ ਫੰਕਸ਼ਨ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਇੱਕ ਕਪਲਿੰਗ ਸਥਿਰਾਂਕ ਨਾਲ ਗੁਣਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡੀ ਸਮੇਂ ਦਾ ਇੱਕ ਫੰਕਸ਼ਨ ਹੈ। ਇਸ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਧਾਰਾ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿਗਿਆਨ ਦੁਆਰਾ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। [8]

ਨਾਰਲੀਕਰ ਨੇ ਬਿਗ ਬੈਂਗ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਹੋਰ ਆਲੋਚਕਾਂ ਨਾਲ ਸਹਿਯੋਗ ਕੀਤਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਹਾਲਟਨ ਆਰਪ, ਜੈਫਰੀ ਬਰਬਿਜ, ਹੋਏਲ ਅਤੇ ਚੰਦਰ ਵਿਕਰਮਸਿੰਘੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। [10] 1993 ਵਿੱਚ, ਹੋਏਲ, ਬਰਬਿਜ ਅਤੇ ਨਾਰਲੀਕਰ ਨੇ ਅਰਧ-ਸਥਿਰ ਅਵਸਥਾ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿਗਿਆਨ ਮਾਡਲ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਰੱਖਿਆ।[11] ਉਹ ਮਾਡਲ 1997 ਵਿੱਚ ਖੋਜੇ ਗਏ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਫੈਲਣ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਨਾਰਲੀਕਰ ਨੇ 2002 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮਾਡਲ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਰੱਖਿਆ[12] ਇਹਨਾਂ ਵਿਕਲਪਿਕ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿਗਿਆਨ ਮਾਡਲਾਂ ਨੂੰ ਵਿਆਪਕ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ।

ਨਾਰਲੀਕਰ ਨੇ ਵਿਕਰਮਸਿੰਘੇ, ਹੋਏਲ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਹਿਯੋਗੀਆਂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਉੱਚ-ਉਚਾਈ ਵਾਲੇ ਗੁਬਾਰੇ ਦੀ ਉਡਾਣ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਜਿਸਨੇ 41 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਤੱਕ ਦੀ ਉਚਾਈ 'ਤੇ ਸਟ੍ਰੈਟੋਸਫੀਅਰ ਤੋਂ ਸੂਖਮ ਜੀਵਾਂ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ।[13][14]

ਨਿੱਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਤੇ ਮੌਤ

[ਸੋਧੋ]

ਨਾਰਲੀਕਰ ਨੇ ਮੰਗਲਾ ਨਾਰਲੀਕਰ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਇਆ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਗਣਿਤ ਖੋਜਕਰਤਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਸੀ। ਇਸ ਜੋੜੇ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਧੀਆਂ ਸਨ: ਗੀਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਸੈਨ ਫਰਾਂਸਿਸਕੋ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਾਇਓਮੈਡੀਕਲ ਖੋਜਕਰਤਾ ਹੈ, ਗਿਰਿਜਾ ਅਤੇ ਲੀਲਾਵਤੀ ਜੋ ਦੋਵੇਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।[15][16] ਉਹ ਕੈਂਬਰਿਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਅਕਾਦਮਿਕ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਨਾਰਲੀਕਰ ਦਾ ਚਾਚਾ ਵੀ ਸੀ।

ਇਹਨਾਂ ਪਤਨੀ, ਮੰਗਲਾ, ਦੀ ਮੌਤ 17 ਜੁਲਾਈ 2023 ਨੂੰ ਹੋਈ।[17] ਨਾਰਲੀਕਰ ਦੀ ਮੌਤ 20 ਮਈ 2025 ਨੂੰ 87 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੋਈ।[18][19]

ਸਨਮਾਨ

[ਸੋਧੋ]

ਨਾਰਲੀਕਰ ਨੂੰ ਕਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਤੇ ਆਨਰੇਰੀ ਡਾਕਟਰੇਟ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ। ਭਾਰਤ ਦਾ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ, ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖੋਜ ਕਾਰਜ ਲਈ 2004 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। [20] ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, 1965 ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[20] ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 1981 ਵਿੱਚ ਐਫਆਈਈ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ, ਇਚਲਕਰੰਜੀ ਦੁਆਰਾ 'ਰਾਸ਼ਟਰ ਭੂਸ਼ਣ' ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[21] ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਾਲ 2010 ਲਈ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਭੂਸ਼ਣ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ।[22] ਉਹ ਭਟਨਾਗਰ ਪੁਰਸਕਾਰ, ਐਮਪੀ ਬਿਰਲਾ ਪੁਰਸਕਾਰ, ਅਤੇ ਸੋਸਾਇਟੀ ਐਸਟ੍ਰੋਨੋਮਿਕ ਡੀ ਫਰਾਂਸ (ਫ੍ਰੈਂਚ ਐਸਟ੍ਰੋਨੋਮੀਕਲ ਸੋਸਾਇਟੀ) ਦੇ ਪ੍ਰਿਕਸ ਜੂਲਸ ਜੈਨਸਨ ਦੇ ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾ ਸਨ। ਉਹ ਲੰਡਨ ਦੀ ਰਾਇਲ ਐਸਟ੍ਰੋਨੋਮੀਕਲ ਸੋਸਾਇਟੀ ਦੇ ਐਸੋਸੀਏਟ, ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਸਾਇੰਸ ਅਕੈਡਮੀਆਂ ਅਤੇ ਥਰਡ ਵਰਲਡ ਅਕੈਡਮੀ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸਜ਼ ਦੇ ਫੈਲੋ ਸਨ। ਆਪਣੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਖੋਜ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਨਾਰਲੀਕਰ ਆਪਣੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ, ਲੇਖਾਂ ਅਤੇ ਰੇਡੀਓ ਅਤੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਰਾਹੀਂ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਸੰਚਾਰਕ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਇਹਨਾਂ ਯਤਨਾਂ ਲਈ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ 1996 ਵਿੱਚ ਯੂਨੈਸਕੋ ਦੁਆਰਾ ਕਲਿੰਗਾ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[23] ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਕਾਰਲ ਸਾਗਨ ਦੇ ਟੀਵੀ ਸ਼ੋਅ ਕੌਸਮੌਸ: ਏ ਪਰਸਨਲ ਵੋਏਜ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 1989 ਵਿੱਚ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰੀ ਹਿੰਦੀ ਡਾਇਰੈਕਟੋਰੇਟ ਦੁਆਰਾ ਆਤਮਰਾਮ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ।[24] ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ 1990 ਵਿੱਚ ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਸਾਇੰਸ ਅਕੈਡਮੀ ਦਾ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ।[25] ਉਹਨਾਂ ਨੇ 2009 ਵਿੱਚ ਇਨਫੋਸਿਸ ਪੁਰਸਕਾਰ ਲਈ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਜਿਊਰੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ।[26] 2014 ਵਿੱਚ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮਰਾਠੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਆਤਮਕਥਾ, ਚਾਰ ਨਗਰਾਂਤਲੇ ਮੇਜ਼ ਵਿਸ਼ਵ ਲਈ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ।[27][28] ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਜਨਵਰੀ 2021 ਵਿੱਚ ਨਾਸਿਕ ਵਿਖੇ ਹੋਏ 94ਵੇਂ ਅਖਿਲ ਭਾਰਤੀ ਮਰਾਠੀ ਸਾਹਿਤ ਸੰਮੇਲਨ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਕੀਤੀ।[29] 1960 ਵਿੱਚ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਖਗੋਲ ਵਿਗਿਆਨ ਲਈ ਟਾਈਸਨ ਮੈਡਲ ਜਿੱਤਿਆ। ਕੈਂਬਰਿਜ ਵਿਖੇ ਆਪਣੀ ਡਾਕਟਰੇਟ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੌਰਾਨ, ਉਸਨੇ 1962 ਵਿੱਚ ਸਮਿਥ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਿਆ।

ਕਿਤਾਬਾਂ

[ਸੋਧੋ]

ਵਿਗਿਆਨਕ ਪੇਪਰਾਂ ਅਤੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵਿਗਿਆਨ ਸਾਹਿਤ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਨਾਰਲੀਕਰ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ, ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਮਰਾਠੀ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨ ਗਲਪ, ਨਾਵਲ ਅਤੇ ਛੋਟੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ। ਉਹ NCERT (ਨੈਸ਼ਨਲ ਕੌਂਸਲ ਆਫ਼ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨਲ ਰਿਸਰਚ ਐਂਡ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ, ਇੰਡੀਆ) ਦੀਆਂ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਗਣਿਤ ਪਾਠ ਪੁਸਤਕਾਂ ਲਈ ਸਲਾਹਕਾਰ ਵੀ ਸੀ।

ਗ਼ੈਰ-ਗਲਪ

[ਸੋਧੋ]

ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ:

  • ਕੌਸਮੌਲੋਜੀ ਵਿੱਚ ਤੱਥ ਅਤੇ ਅੰਦਾਜ਼ੇ, ਜੀ. ਬਰਬ੍ਰਿਜ ਦੇ ਨਾਲ, ਕੈਂਬਰਿਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪ੍ਰੈਸ 2008,
  • ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਮੁੱਦੇ, 2006
  • ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿਗਿਆਨ ਵੱਲ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ: ਇੱਕ ਸਥਿਰ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਤੋਂ ਬਿਗ ਬੈਂਗ ਵੱਲ ਹਕੀਕਤ ਵੱਲ, 2005
  • ਫਰੈੱਡ ਹੋਇਲ ਦਾ ਯੂਨੀਵਰਸ, 2003
  • ਵਿਗਿਆਨਕ ਕਿਨਾਰਾ: ਵੈਦਿਕ ਤੋਂ ਆਧੁਨਿਕ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਭਾਰਤੀ ਵਿਗਿਆਨੀ, 2003
  • ਐਨ ਇੰਟਰੋਡਕਸ਼ਨ ਟੂ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿਗਿਆਨ, 2002
  • ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿਗਿਆਨ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ, ਜੀ. ਬਰਬ੍ਰਿਜ ਅਤੇ ਫਰੈੱਡ ਹੋਏਲ ਦੇ ਨਾਲ, ਕੈਂਬਰਿਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪ੍ਰੈਸ 2000, ,
  • ਕਵਾਸਰ ਅਤੇ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਗਲੈਕਟਿਕ ਨਿਊਕਲੀ: ਇੱਕ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ, 1999
  • ਕਾਲੇ ਬੱਦਲਾਂ ਤੋਂ ਕਾਲੇ ਛੇਕਾਂ ਤੱਕ, 1996
  • ਕਾਲੇ ਬੱਦਲਾਂ ਤੋਂ ਕਾਲੇ ਛੇਕ ਤੱਕ (ਤੀਜਾ ਸੰਸਕਰਣ), 2012, [30]
  • ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦੇ ਸੱਤ ਅਜੂਬੇ, 1995
  • ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਦਰਸ਼ਨ: ਕੁਦਰਤੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਤੋਂ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ, 1992
  • ਗਰੈਵੀਟੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਗੱਲਾਂ, 1989
  • ਦ ਪ੍ਰਾਈਮਵਲ ਯੂਨੀਵਰਸ, 1988
  • ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿੱਚ ਹਿੰਸਕ ਵਰਤਾਰਾ, 1982
  • ਗੁਰੂਤਾ ਦਾ ਹਲਕਾ ਪੱਖ, 1982
  • ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ-ਖਗੋਲ ਵਿਗਿਆਨ ਫਰੰਟੀਅਰ (ਸਹਿ-ਲੇਖਕ ਸਰ ਫਰੈੱਡ ਹੋਏਲ), 1981
  • ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦੀ ਬਣਤਰ, 1977
  • ਪਦਾਰਥ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਅਤੇ ਅਨੋਮੋਲਸ ਰੈੱਡਸ਼ਿਫਟ, 2002
  • ਫੈਲਦੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਦਾ ਸੋਖਕ ਸਿਧਾਂਤ, 2002

ਮਰਾਠੀ ਵਿੱਚ:

  • ਅਕਾਸ਼ੀ ਜਡਲੇ ਰਿਸ਼ਤੇ
  • ਨਭਾਤ ਹਸਰੇ ਤਾਰੇ

ਗਲਪ

[ਸੋਧੋ]

ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ:

ਮਰਾਠੀ ਵਿੱਚ:

  • ਵਾਮਨ ਪਰਤ ਨਾ ਆਲਾ
  • ਯਕਸ਼ਾਂਚੀ ਦੇਣਗੀ
  • ਅਭਿਆਰਣ
  • ਵ੍ਹਾਇਰਸ
  • ਪ੍ਰੇਸ਼ਿਤ
  • ਅੰਤਰਾਲਾਤੀਲ ਭਸਮਾਸੂਰ
  • ਟਾਈਮ ਮਸ਼ੀਨਚੀ ਕਿਮਯਾ
  • ਉਜਵਿਆ ਸੋਂਡੇਚਾ ਗਣਪਤੀ
  • ਯਾਲਾ ਜੀਵਨ ੲੈਸੇ ਨਾਵ

ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ:

  • ਪਾਰ ਨਜ਼ਰ ਦੇ

ਹਵਾਲੇ

[ਸੋਧੋ]
  1. ↑ Mascarenhas, Anuradha (20 July 2018). "Astrophysicist Jayant Narlikar Turns 80: 'Despite excellent work at many labs, a Nobel Prize in science eludes India since 1930'". The Indian Express (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 9 June 2020.
  2. ↑ "Vasant Shankar Huzurbazar" (PDF). Biographical Memoirs of Fellows of the Indian National Science Academy: 45–50. Retrieved 28 October 2016.
  3. ↑ "Face to Face with Professor Jayant V Narlikar". www.ias.ac.in. Retrieved 29 September 2020.
  4. ↑ {{cite book}}: Empty citation (help)
  5. ↑ Lovell, Bernard (23 August 2001). "Obituary − Sir Fred Hoyle". The Guardian. Retrieved 22 May 2025.
  6. ↑ "About Us". World Cultural Council. Retrieved 8 November 2016.
  7. ↑ "Jayant Narlikar educational qualifications: The Indian astrophysicist who went from Varanasi to Cambridge and beyond the Big Bang". The Times of India. Retrieved 25 May 2025.
  8. ↑ 8.0 8.1 8.2 Sharma, Pranav (20 May 2025). "Jayant Narlikar, visionary astrophysicist and science populariser, dies at 86". Nature India. doi:10.1038/d44151-025-00092-4. ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid <ref> tag; name "nature_obit" defined multiple times with different content
  9. ↑ Monte, Leslie (24 January 2015). "I don't subscribe to the bandwagon idea of Big Bang: Jayant Vishnu Narlikar". Live Mint. Retrieved 27 July 2015.
  10. ↑ Arp, H. C.; Burbidge, G.; Hoyle, F.; Narlikar, J. V.; Wickramasinghe, N. C. (August 1990). "The extragalactic Universe: an alternative view". Nature. 346 (6287): 807–812. doi:10.1038/346807a0.
  11. ↑ Hoyle, F.; Burbidge, G.; Narlikar, J. V. (June 1993). "A quasi-steady state cosmological model with creation of matter". The Astrophysical Journal. 410: 437. Bibcode:1993ApJ...410..437H. doi:10.1086/172761.
  12. ↑ Narlikar, J. V.; Vishwakarma, R. G.; Burbidge, G. (October 2002). "Interpretations of the Accelerating Universe". Publications of the Astronomical Society of the Pacific. 114 (800): 1092–1096. arXiv:astro-ph/0205064. Bibcode:2002PASP..114.1092N. doi:10.1086/342374.
  13. ↑ Narlikar, J.V.; Lloyd, D.; Wickramasinghe, N.C.; Harris, M.J.; Turner, M.P.; Al-Mufti, S.; Wallis, M.K.; Wainwright, M.; Rajaratnam, P. (July 2003). "A Balloon Experiment to detect Microorganisms in the Outer Space". Astrophysics and Space Science. 285 (2): 555–562. Bibcode:2003Ap&SS.285..555N. doi:10.1023/A:1025442021619.
  14. ↑ Wainwright, M.; Wickramasinghe, N.C.; Narlikar, J.V.; Rajaratnam, P. (21 January 2003). "Microorganisms cultured from stratospheric air samples obtained at 41 km". FEMS Microbiol. Lett. 218 (1): 161–5. doi:10.1111/j.1574-6968.2003.tb11513.x. PMID 12583913.
  15. ↑ "Jayant Vishnu Narlikar". Biographical Memoirs of Fellows of the Indian National Science Academy. 19: 123–127. 1994. Retrieved 27 July 2015.
  16. ↑ Dadhich, Naresh (10 July 2014). "Jayant Vishnu Narlikar" (PDF). Current Science. 107 (1): 113–120. arXiv:1407.4367. Bibcode:2014arXiv1407.4367D. Retrieved 27 July 2015.
  17. ↑ "Eminent mathematician Dr Mangala Narlikar dies at 80". The Indian Express. 17 July 2023. Retrieved 20 May 2025.
  18. ↑ "Renowned astrophysicist and Padma Vibhushan Dr Jayant Narlikar passes away". Business Standard. 20 May 2025. Retrieved 20 May 2025.
  19. ↑ "Jayant Narlikar Passes Away: Renowned Astronomer and Scientist Dies at 87 in Pune". lokmattimes (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 20 May 2025. Retrieved 20 May 2025.
  20. ↑ 20.0 20.1 "Padma Awards" (PDF). Ministry of Home Affairs, Government of India. 2015. Archived from the original (PDF) on 15 October 2015. Retrieved 21 July 2015.
  21. ↑ "Rashtra Bhushan" (PDF). Current Science. 52: 449. 20 May 1983.
  22. ↑ "Narlikar honoured with Maharashtra Bhushan". The Times of India (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 7 March 2011. Retrieved 17 March 2021.
  23. ↑ "Kalinga Prize laureate". UNESCO. Retrieved 27 July 2015.
  24. ↑ "List of Awardees". Khsindia. Archived from the original on 30 July 2016. Retrieved 26 January 2019.
  25. ↑ "Jayant Vishnu Narlikar". Meghnad.iucaa.ernet.in. 19 July 1938. Archived from the original on 3 March 2016. Retrieved 29 October 2016.{{cite web}}: CS1 maint: unfit URL (link)
  26. ↑ "Infosys Prize 2009" (PDF). Infosys Science Foundation. Retrieved 19 April 2021.
  27. ↑ "Sahitya Akademi award for Narlikar". The Times of India. 20 December 2014. Retrieved 27 July 2015.
  28. ↑ "Akademi Awards (1955–2015)". Sahitya Akademi. Archived from the original on 4 March 2016. Retrieved 2 September 2016.
  29. ↑ Botekar, Abhilash (24 January 2021). "Dr Jayant Narlikar named president for Akhil Bharitya Sahitya Sammelan at Nashik". The Times of India (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 25 January 2021.
  30. ↑ Jayant V Narlikar. "From Black Clouds to Black Holes". World Scientific Series in Astronomy and Astrophysics. 13 (3rd ed.). Archived from the original on 19 May 2012. Retrieved 30 October 2016.

ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ

[ਸੋਧੋ]
"https://pa.wikipedia.org/w/index.php?title=ਜਯੰਤ_ਨਾਰਲੀਕਰ&oldid=822190" ਤੋਂ ਲਿਆ