ਨਾਮਨਾਰਾਇਣੀ ਰਾਗ

ਨਾਮਨਾਰਾਇਣੀ (ਉਚਾਰਨ ਨਾਮਨਾਰਾਇਨੀ) ਕਰਨਾਟਕੀ ਸੰਗੀਤ (ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਸੰਗੀਤਕ ਪੈਮਾਨਾ) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਾਗ ਹੈ। ਇਹ ਕਰਨਾਟਕੀ ਸੰਗੀਤ ਦੀ 72ਵੀਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ 50ਵਾਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਕਰਨਾਟਕੀ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਮੁਥੁਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਨਾਮਾਦੇਸ਼ੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਲਕਸ਼ਨ

ਇਹ 9ਵੇਂ ਚੱਕਰ ਬ੍ਰਹਮਾ ਦਾ ਦੂਜਾ ਰਾਗ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਨਾਮ ਬ੍ਰਹਮਾ-ਸ਼੍ਰੀ ਹੈ। ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਸੁਰ ਸੰਗਤੀ ਸਾ ਰਾ ਗੁ ਮੀ ਪਾ ਧਾ ਨੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਆਰੋਹਣ-ਅਵਰੋਹਣ (ਚਡ਼੍ਹਦੇ ਅਤੇ ਉਤਰਦੇ ਪੈਮਾਨੇ) ਦੀ ਬਣਤਰ ਇਸ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ (ਹੇਠਾਂ ਸੰਕੇਤ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਲਈ ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਸਵਰ ਵੇਖੋ):

ਅਰੋਹਣਃ ਸ ਰੇ1 ਗ3 ਮ2 ਪ ਧ1 ਨੀ2 ਸੰ [a]
ਅਵਰੋਹਣਃ ਸੰ ਨੀ2 ਧ1 ਪ ਮ2 ਗ3 ਰੇ1 ਸ [b]

(ਇਸ ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁੱਧ ਰਿਸ਼ਭਮ, ਅੰਤਰ ਗੰਧਰਮ, ਪ੍ਰਤੀ ਮੱਧਮਮ, ਸ਼ੁੱਧ ਧੈਵਤਮ, ਕੈਸੀਕੀ ਨਿਸ਼ਾਦਮ ਸੁਰ ਲਗਦੇ ਹਨ।

ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗ ਹੈ, ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਇੱਕ ਸੰਪੂਰਨਾ ਰਾਗ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਰਾਗ ਦੇ ਆਰੋਹ-ਅਵਰੋਹ (ਚਡ਼੍ਹਦੇ ਅਤੇ ਉਤਰਦੇ ਪੈਮਾਨੇ) ਵਿੱਚ ਸੱਤ ਸੁਰ ਲਗਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਪ੍ਰਤੀ ਮੱਧਯਮ ਵਾਕੁਵਕੁਲਭਰਣਮ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ 14ਵਾਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਹੈ।

ਜਨਯ ਰਾਗਮ

ਨਾਮਨਾਰਾਇਣੀ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਛੋਟੇ ਉਤਪੰਨ ਸਕੇਲ (ਜਨਯ ਰਾਗਮ) ਇਸ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਨਾਮਨਾਰਾਇਣੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਾਗਾਂ ਦੀ ਪੂਰੀ ਸੂਚੀ ਲਈ ਜਨਯ ਰਾਗਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵੇਖੋ।

ਰਚਨਾਵਾਂ

ਨਾਮਨਾਰਾਇਣੀ ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਕਈ ਰਚਨਾਵਾਂ ਰਚੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਚੋਂ ਕੁਝ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨਃ

ਵੱਲਾਜਪੇਟ ਵੈਂਕਟਰਮਨ ਭਾਗਵਤਰ ਦੁਆਰਾ ਪਾਗਾ ਸੇਯਾ ਥਾਗੁਨਾ
ਕੋਟੇਸ਼ਵਰ ਅਈਅਰ ਦੁਆਰਾ ਮਨਮੇ
ਮੁਰਥੁਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ ਦੁਆਰਾ ਨਰਮਦਾ ਕਵੇਰੀਮੁਥੂਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ
ਡਾ. ਐਮ. ਬਾਲਾਮੁਰਲੀਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਮਹਾਦੇਵ ਪਾਹੀਮਮ
ਸ਼੍ਰੀਮਾਨ ਐਨ. ਸੀ. ਐਚ. ਦੁਆਰਾ ਨਮਨਾਰਾਇਣ ਅਨਨਿਆਰਾਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਮਾਚਾਰੀਲੂ

ਸਬੰਧਤ ਰਾਗਮ

ਇਹ ਭਾਗ ਇਸ ਰਾਗ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪਹਿਲੂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਜਦੋਂ ਗ੍ਰਾਹ ਭੇਦਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਨਾਮਨਾਰਾਇਣੀ ਦੇ ਸੁਰ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ। ਗ੍ਰਹਿ ਭੇਦਮ, ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਸ਼ਡਜਮ ਨੂੰ ਅਗਲੇ ਨੋਟ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਅਨੁਸਾਰੀ ਨੋਟ ਆਵਿਰਤੀ ਨੂੰ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਰੱਖਣ ਲਈ ਚੁੱਕਿਆ ਗਿਆ ਕਦਮ ਹੈ।

ਨੋਟਸ

ਹਵਾਲੇ