ကဲလီယမ်

ကဲလီယမ်ယို ထွာ သင်္ကေတ Ga တုမ်ႏ အဲတ်တမ်အမုဲင် ၃၁ ကိုကအောဝ်ႏဒါႏ ဓာတုဗေဒ ဒြတ်စင်တဗာႏသှူ။ ဖြဲန့်သ် လိုꩻခှိုꩻ အမဉ်ꩻ Paul-Emile Lecoq de Boisbaudran မော့ꩻလွေꩻ ခရစ်နေင်ႏ ၁၈၇၅ ကိုခါ။ အထဲ့ရော့ꩻ ထာꩻရွောင်ကိုနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏသော့ꩻ အဗူႏ ၁၃၊ အဗွန်ပီ အလူမီနီယမ်၊ အိန္ဒီယမ်၊ တုမ်ႏ တူလီယမ်။

ကဲလီယမ်,  ₃₁Ga

ကအောဝ်ႏလုဲင်ႏဒါႏ ဂုဏ်သတ္တိဖုံႏ
အမဉ်ꩻ၊ သင်္ကေတ	ကဲလီယမ်, Ga
အငေါဝ်းထန်ႏ	/ˈɡæliəm/ GAL -ee-əm
အယောင်ꩻ	silvery blue
ဒြတ်စင် အထဲ့ရော့ꩻ ထာꩻရှောင်ကို ကဲလီယမ်
Al ↑ Ga ↓ In သဉ့် ← ကဲလီယမ် → ဇျာမေနီယမ်
အဲက်တမ် အမုဲင်ရဲန်ႏ (Z)	31
အဗူႏ၊ ဘလော့	group 13 (boron group)
အထဲ့ရော့ꩻ ထာꩻရွောင်	period  4
ဒြပ်စင် ကဏ္ဍ	post-transition metal
အှောန်ႏထော့ခါꩻ အဲက်တမ်မေက် အထှူႏခေန်ႏ (±) (Ar)	69.723(1)
အီလဲက္ထရွန် ကဖျင်ထာꩻ	[Ar] 3d10 4s2 4p1
အပီတထွိုင်ကို ကပါဒါႏ အီလဲက္ထရွန်	2, 8, 18, 3
ပှိုင်းဝှို့တုမ်ႏ ယောင်ꩻဖဲ့ဂုဏ်သတ္တိဖုံႏ
ဖေ့စ်	အခြုံးအတူႏ
အခြုံးခြီအီအလျား	302.9146 K ​(29.7646 °C, ​85.5763 °F)
အထီဗို့ꩻအီအလျား	2673 K ​(2400 °C, ​4352 °F)
အနဲန်းအတဉ်ႏ (အခန်ꩻအလျား ၊ လမ်းဟောင်းကိုအလျား)	5.91 g/cm3
6.095 g/cm3
ဖျှူးဆဉ်းအလျား	5.59 kJ/mol
အတအှိုထန်ႏအလျား	256 kJ/mol
မိုလာ အလျားအာႏရဲင်ꩻ	25.86 J/(mol·K)
အတအှိုထီတေက်ꩻအာႏ P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k at T (K) 1310 1448 1620 1838 2125 2518
အဲက်တမ်မေက်ဂုဏ်ႏဖုံႏ
ထွာအောက်သုဲက် (အောက်သုဲက်ဒေးဆဉ်း) အထျꩻအအုံ	3, 2, 1, −1, −2, −4, −5 ​(an amphoteric oxide)
ဓာတ်ငင်ႏအီလက်ထရွန်	Pauling scale: 1.81
အာႏတောင်ႏတာႏမာꩻထွာအုဲင်းယွန်း	1st: 578.8 kJ/mol 2nd: 1979.3 kJ/mol 3rd: 2963 kJ/mol (more)
အဲက်တမ်မေက် ဒွါႏအကဲန်တကှို့ꩻ	empirical: 135 pm
ကိုဗေးလဲန့်ဒွါႏအကဲန်တကှို့ꩻ	122±3 pm
ဗန်ဒါဝေါ့သ် ဒွါႏအကဲန်တကှို့ꩻ	187 pm
Miscellanea
ကမာꩻထွာခါꩻထာꩻကြုံး	​orthorhombic
အငေါဝ်းအမှိုင်	2740 m/s (at 20 °C)
အလျားမာꩻတခြက်ထာꩻ	18 µm/(m·K) (at 25 °C)
အလျားတွီကာႏထာꩻ	40.6 W/(m·K)
တျာႏရဲးကမ်းထာꩻ	270 nΩ·m (at 20 °C)
ပသီႏထှို့ꩻဓာတ်	diamagnetism
ပသီႏထှို့ꩻ ကခှေါင်းအီဒါႏထာꩻ (χmol)	−21.6·10−6 cm3/mol (at 290 K)
Young's modulus	9.8 GPa
ပွုဲင်သွန် အဗျင်ႏ- ပွိုင်စွန် အချိုး	0.47
Mohs hardness	1.5
Brinell hardness	56.8–68.7 MPa
CAS Number	7440-55-3
ထွာလှောန်ခြောင်ꩻ
ကဖေႏအမဉ်ꩻသား	after Gallia (Latin for: France), homeland of the discoverer
ကဟောꩻခြုဲင်းခါꩻရီးထာꩻ	Dmitri Mendeleev (1871)
ကထုမ်ႏမော့ꩻ ယင်း ဖဖြှဲ့ꩻထန်ႏ အရီးသွတ်ꩻလဲင်ႏ	Lecoq de Boisbaudran (1875)
အစှူဖြှိုးသွတ်ꩻ ကဲလီယမ်သီး အုဲင်သိုတုပ်ဖုံႏ
iso NA သက်တန်ꩻတာကွို့ꩻ DM DE ( MeV) DP 66Ga syn 9.5 h β+ 4.153 66Zn 67Ga syn 3.3 d ε 1.001 67Zn 68Ga syn 1.2 h β+ 1.899 68Zn 69Ga 60.11% is stable with 38 neutrons 70Ga syn 21 min β− 1.653 70Ge ε 0.655 70Zn 71Ga 39.89% is stable with 40 neutrons 72Ga syn 14.1 h β− 3.997 72Ge 73Ga syn 4.9 h β− 1.598 73Ge

ကယ်လီယမ် ဒြတ်စင်ယို အပနဲန်ႏ၊ ကထော့ခါꩻ ထာꩻလျားတုမ်ႏ တလီꩻတေက်ꩻအာႏ ဆလနောဝ်ꩻ အရောင်ႏပီရှောန်။ မဉ်ႏနုဲင်းအထီနောဝ်ꩻ အရောင်ႏထန်ႏ ရှောန်ရောင်ႏဗွာဗွာ။ မဉ်ႏတေက်ꩻနျꩻသန်လှောန်ꩻမွေးနောဝ်ꩻ အသဲင်ႏ အပꩻခေါဝ် တအွာနေး။ တဲႏကမော့ꩻစ ၁၈၇၅ ကိုခါကာႏ ကယ်လီယမ်ယို မာꩻအီအာမွေး အကစိုႏခြီယိုꩻဒါႏ သတ္တုကြူဖုံႏ။ ကမာꩻ တျာႏမေႏစပ်ꩻတခူးတခေါဝ် (semiconductor) ကိုတဲ့ ဝင်ꩻသူႏငီꩻဖေႏပါ အဗေင်ႏပဉ်ထှိုင်ထှိုင်သှူ။

ကယ်လီယမ် ကခြီစိုႏဒါႏ အမုဲင်ယို ထော့အီဝင်ꩻ အလျားအမုဲင်ခြိုႏ (temperature reference point) နောဝ်ꩻသှူ။ ကယ်လီယမ် သတ္တုကြူယို အစှူႏအဲန်တောဝ်း၊ အမှိုတ်ဖဉ်းထာꩻအထျꩻအသောင်တဲင် ထာꩻခြှိုင်းကထောင်အလျား နုဲင်း တာမိုမီတာဖုံႏ ယဟန်းကို ခါးလားကသော့ မာဇျူရီ ပျဒါး (mercy) နောဝ်ꩻ ဝင်ꩻသော့ꩻတေား ကယ်လီယမ် သတ္တုကြူ။ ကဲလီယမ်ယို တေင်းခါꩻနှောင်ꩻအလျားအာႏ သန်ထဲင်းက ပျဒါးသှူ။