ရုက်ခြုံထွာလုံး
တိရစ္ဆာန်ႏ၊ သတ္တဝါႏ၊ ထာꩻမွူးထာꩻမုဲင်တွမ်ႏ သꩻအဝ်ႏ၊ သꩻအဲဉ်ထဝ်း ထာꩻရာꩻဝတ္ထုဖုံႏ အသက်သီထိုꩻတဲင် ကအဝ်ႏကုဲင်ဒါႏ အနမ်းခန္ဓာႏခြုံယယို ကွပ်အလျားတံႏတွမ်ႏ တေက်ꩻနျꩻအာႏအမျိုꩻမျိုꩻဖုံႏတဲင် နေင်ႏပေါင်ꩻအာ လာပေါင်ꩻညလဲဉ်းကီလဲ့ တကုဲင်ပြင်ꩻထိုတဝ်း၊ မူလရုက်အတွိုင်ꩻ ကထွာလွဉ်ထိုꩻဒါႏလုံးယိုနဝ်ꩻ ဝင်ꩻဟဲ့ꩻ ရုက်ခြုံထွာလုံး (အိန်းကလေတ်: Fossil) သွူ။ ရုက်ခြုံထွာဒါႏလုံးယို အရေꩻတန်တခွုင်းမုဲင်ꩻကရိုꩻနဝ်ꩻ ခရိစ်နေင်ႏ-၁၈၀၀ မာꩻငါမꩻ နီနာꩻလိုꩻသီးဖုံႏ ကွဲထီႏထွꩻသေနာႏလွဉ်တဲင် လေ့လာလွူꩻထွားခေါ်ခေါ်နေးခန်း ပညာႏရပ်တမျိုꩻအနေႏသွူ။
ရုက်ခြုံထွာလုံးယိုနဝ်ꩻ ခွုင်းတဲင်တကမ္ဘာႏလွုမ်းအကို အရပ်နေရာႏအခဝ်မုဲင်ꩻတရိုꩻတဝ်း ထီႏမော့ꩻဗာႏစွစ်ꩻစွစ်ꩻစဲစ်ꩻစဲစ်ꩻတန်ဒျာႏသွူ။ ထာꩻမွူးထာꩻမုဲင်တွမ်ႏ သတ္တဝါႏသီးရုက်ခြုံထွာလုံးဖုံႏ အမျိုꩻသာꩻပေါင်ꩻအာအကို ထွာလွဉ်အခိန်ႏအခါႏအဝ်ႏအမျိုꩻမျိုꩻ၊ ကထွာလွဉ်အနေင်ႏပေါင်ꩻလဲ့ ကျာႏအာညလဲဉ်းတဲင် ဟဲ့ꩻဗာႏ ရုက်ခြုံထွာလုံးမတ်တန်ꩻဖုံႏသွူ။ ရုက်ခြုံထွာလွဉ်လုံးမတ်ꩻတန်ꩻကရိုꩻနဝ်ꩻ ထွာလွဉ်လုံးသက်တန်ꩻ လꩻလဲဉ်းအနေင်ႏပေါင်ꩻ သန်းပေါင်ꩻအာအကို အနေင်ႏ၊ အလာ၊ အနီꩻ၊ အခိန်ႏမုဲင်ꩻတရိုꩻတဝ်း အဝ်ႏပါဝင်ႏလို့ဒျာႏသွူ။ လေ့လာလွူꩻထွား ရုက်ခြုံထွာလုံးမတ်တန်ꩻတဲင် ရမ်ꩻထွားနွောင်ꩻအီ အတိတ်ကာႏလအခိန်ႏခါႏ သꩻသာႏသတ္တဝါႏသီး ဘဝပြောင်ꩻလုဲင်ႏလွဉ်ပွုံႏအရန်းရန်း(en:Evolution)၊ လုံးထပ်သက်တန်ꩻ (Age of Formation)၊ ခြိꩻထွာလွဉ် အသောင်ꩻရင်ꩻ (Sedimentary Environment) တွမ်ႏ အတိတ်ရာႏသီႏဥတု (en:Paleoclimatology) ဖုံႏသွူ။
