သင်္ဘောꩻကွင်ႏ
အထွူႏကယ်ꩻဒျာႏတလီꩻရိုꩻလဲ့ တလီꩻအကို ကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻ ဆင်စက်ကွင်ႏတဆွိုင်ꩻဒျာႏသွူ။ ကျောင်ႏထိုထင်ႏနွောင်ꩻတလီꩻလောင်းအတာႏ အဒေ့ꩻကွင်ႏအီအဝ်ႏပါနီဖဲ့ꩻသွူ။ ကပွိုင်ဆင်ခါꩻဒါႏ အထျꩻအဝ်ႏအဲဉ်ဂျင်အစွိုးအမျိုꩻအလောင်းတဲင် ဂျဲက်တလီꩻကွင်ႏ၊ ပန်ကာသင်္ဘောကွင်ႏ အဝ်ႏနီမျိုꩻသွူ။ သင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏဝွေꩻသီးအလင်ꩻ၊အထင်ႏအုံသော့ꩻခင်ႏလမ်းအတာႏနဝ်ꩻ တယ်ႏဆို့ꩻခေါခေါဖေႏဗာႏဒျာႏ အကွင်ꩻအုံပဆားတာႏနဝ်ꩻသွူ။
တလီꩻကွင်ႏဖုံႏယို ကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻအီတလီꩻလောင်းအတာႏ ပင်ႏကီအာႏကအဝ်ႏအီဒါႏ အဒေ့ꩻတစွုံႏတွမ်ႏ နွန်ႏအာႏဆꩻငါဖဲ့ꩻ ကလꩻအီဒါႏအဲဉ်ဂျင်ဖုံႏ အဝ်ႏပါရောင်သွူ။ အဲဉ်ဂျင်နဝ်ꩻ အဖေႏနွောင်ꩻတလီꩻကွင်ႏအဆꩻငါနွန်ႏအာႏတဲင် အဒေ့ꩻကွင်ႏအီကလꩻအာႏနဝ်ꩻတဲ့ မူလကအဝ်ႏခါꩻအာႏနဝ်ꩻသွူ။ ကွပ်နဝ်ꩻမ သင်ဘော်ꩻကွင်ႏနဝ်ꩻ ကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻတလီꩻလောင်းနဝ်ꩻသွူ။
စဲ့ꩻရေꩻဖဲ့ꩻသွုံꩻ သင်္ဘောꩻကွင်ႏဖုံႏ
[မွဉ်းဖျင် | မွဉ်းဖျင်အရွီးခိုႏ]
စဲ့ꩻရေꩻဖဲ့ꩻသွုံꩻတလီꩻကွင်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ တွိုက်ꩻခꩻတလီꩻကွင်ႏ၊ အွဉ်ႏထျꩻဗုံးဖုံႏ၊ စဲ့ꩻဖဲ့ရေꩻရာႏထူႏတေားပသာဖေႏအီ တလီꩻကွင်ႏဖုံႏ၊ ဝေဟင် ထဲမ်ဗွေအီ နမ်းမန်ꩻဖုံႏ အဝ်ႏပါနွို့ရောင်သွူ။ ပထမကမ္ဘာႏစဲ့ꩻ အကို တလီꩻကွင်ႏဖုံႏယို ပွေါးထွာအီကွို့အတာႏ သွုံꩻလွေꩻကွို့ꩻနဝ်ꩻစားတဲင် အရန်းဖေႏကထိုထဲင်းယင်းတဲ့ ဖျင်ဆင်လွဉ်ရောင်လဲဉ်းဝင်ꩻတဲင်တွော့ꩻ တ်ွုႏလွေꩻဒုတိယကမ္ဘာႏစဲ့ꩻနဝ်ꩻ ဆင်ပါစွဉ်ႏစူခွုမ်ဖုံႏတဲင် တွိုက်ꩻခꩻသွုံꩻလွေꩻအီနွောင်ꩻသွူ။ ကွပ်ပွိုးတလီꩻခြောင်ꩻအနယ်ꩻပညာႏဖုံႏ ပြွူႏဖြွိုထင်ႏထိုလွဉ်တဲင် ခေတ်ဟန်ႏသနီꩻနဝ်ꩻ လိုꩻသီးတထီႏနွောင်ꩻတဝ်း သေင်္ဘာႏကွင်ႏယို တယ်ႏထွင်ႏလွဉ်နွောင်ꩻသွူ။ ဘိုအင်း, McDonnell Douglas သီးနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏအမဉ်ꩻကျောႏ တလီꩻကွင်ႏထွတ်ထေကုမ္မဏီႏတဗာႏဒျာႏသွူ။
သမဲင်ꩻခြောင်ꩻ
[မွဉ်းဖျင် | မွဉ်းဖျင်အရွီးခိုႏ]
သမဲင်ꩻတစတဝ်းဒွိုန်းခိန်ႏကာႏ ခေတ်ရေင်ရျာꩻအွိုးအစနီလိုꩻသီး ဖေႏကကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻတလီꩻလောင်းနဝ်ꩻ ကျိုꩻစာꩻရောင်လွဝင်ꩻ အဝ်ႏစွဉ်ႏရိုꩻလဲ့ ထွိုင်ႏတွိုႏ ၁၉၀၃ ဗာႏ ၊ဒီဇင်ဘာလာ ၁၇ နီꩻနဝ်ꩻ အမေႏရိကန်ႏလိုꩻမျိုꩻ(ရိုက်သီးတဖူးဝေး)နဝ်ꩻ ကတယ်ႏထွင်ႏနွောင်ꩻရီးရီးဝင်ꩻ တလီꩻလောင်းကကွင်ႏထိုꩻနွောင်ꩻ သေင်္ဘာကွင်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ၁၉၀၅ ဗာႏနဝ်ꩻရိုက်သီးတဖူးဝေးနဝ်ꩻ တလီꩻလောင်းကဝါးနွောင်ꩻသေင်္ဘာကွင်ႏယို မာꩻစူစမ်ႏကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻခန်းဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ ပထမကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻကို သေင်္ဘာကွင်ႏယို မာꩻစူခွုမ်အနေႏနေးတဲင် တွိုက်ꩻခꩻသွုံꩻလွေꩻနဝ်ꩻသွူ။ ကထွိုင်ႏသေထွူ သင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏ ကျိုꩻဆောင်ႏနွောင်ꩻအစွန်ꩻတဲင် ပထမကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻကထွိုင်ႏထွူနဝ်ꩻ တလီꩻခြောင်ꩻအနယ်ꩻပညာႏယို ကျိုꩻစာꩻတယ်ႏထွင်ႏရောင်လို့ဝင်ꩻ သင်္ဘောကွင်ႏတဲင် ပြွူႏဖြိုထင်ႏထိုလွဉ်ရောင်သွူ။ ဒုတိယကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻအကိုနဝ်ꩻ သင်္ဘောကွင်ႏယို အဓိကအရေꩻပါလွဉ်ꩻ အခန်ꩻကဏ္ဍနဝ်ꩻသွူ။ အရီးသွတ်ပထမဝေင်ꩻကထွုမ်းသွုံꩻဒါႏဂျက်တလီꩻယိုနဝ်ꩻ ၁၉၅၂ဗာႏနဝ်ꩻ စကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻထွူတဲင် ကဒင်ႏလွေꩻပါဒါႏတဖူꩻလွေꩻသားတလီꩻကွင်ႏနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏကကျော်ႏငါႏ ဘိုးအင်း ၇၄၇ အစွိုးအမျိုꩻတဗာႏဒျာႏသွူ။
ကမွိုင်လွိုကယ်ꩻဒါႏအငဝ်း သင်္ဘောကွင်ႏ
[မွဉ်းဖျင် | မွဉ်းဖျင်အရွီးခိုႏ]
အငဝ်းအမွိုင်နုံꩻနဝ်ꩻ ပင်ႏလယ်ႏထီမဲ့ငါဆꩻကီယို တဲက်ထွားစံꩻနဝ်ꩻတဲ့ တနားရီႏယို အဝ်ႏစွဉ်ႏ ၁၂၀၀-ကီလိုမီတာ(၇၄၅-မဲင်ႏ)ကရိုꩻနဝ်ꩻ ထီႏမော့ꩻဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ နုဲင်းခေတ်ယိုခါ တယ်ႏထွင်ႏနွောင်ꩻလဲဉ်း သင်္ဘောကွင်ႏယို မွိုင်လွိုကယ်ꩻအငဝ်းနဝ်ꩻစားဖုံႏသွူ။ တလီꩻကွင်ႏနဝ်ꩻစားနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻရောင် ကွန်းကော့တ် (Concorde)သင်္ဘောꩻကွင်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ကွန်းကော့တ်သင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ အကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻပေါႏတနားရီႏ၂၁၀၀-ကီလိုမီတာ(၁၃၀၄-မဲင်ႏ)နုံꩻတဲင် မွိုင်လွိုငယ်ꩻစွဉ်ႏ အငဝ်းဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ ကဒင်ႏကွန်ႏသင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏနောဝ်ꩻတဲ့ တဖန်ဆင်ꩻနွောင်ꩻတဝ်း မွိုင်ကယ်ꩻအငဝ်းနဝ်ꩻသွူ။ ကွန်ႏဖုံႏကဒင်ႏတေားဒါႏသင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏယို မဉ်ႏဖန်ဆင်မွိုင်ကယ်ꩻအငဝ်းနဝ်ꩻ အကုဲင်ထိုꩻနွောင်ꩻဒါႏသွူ။ ကမွိုင်ကယ်ꩻဒါႏအငဝ်း သင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏယိုနဝ်ꩻဒင်ႏတေားဒျာႏကွို့ꩻ တဖူꩻလွေꩻသားလွုမ်ꩻသွူ။[၁]
ထွုမ်းနုဲင်းတလီꩻလောင်းအဗွိုန်ဝါးနဝ်ꩻစားနဝ်ꩻ လိုꩻတဖြာꩻယိုတလီꩻလောင်း ဖေႏကကျောင်ႏနွောင်ꩻအီအတာႏ ကယူႏကစဉ်ꩻစာꩻရောင်လို့ဝင်ꩻနဝ်ꩻ အဗွိုန်ထွာစွဉ်ႏအံႏအောႏငါႏငေါဝ်းခြုဲင်းတပုဒ်သွူ။ အလွိုအံအောႏကယ်ꩻနဝ်ꩻတဲ့ လိုꩻဖုံႏအာကထွုမ်းနွောင်ꩻကကျောင်ႏနွောင်ꩻဒါႏ သင်္ဘောကွင်ႏယို ကထွင်ႏအောင်ႏမျင်ႏလွေꩻနဝ်ꩻ ထွာယိန်းအံႏဖြာႏခရာႏသွူ။
အရပ်ဒေႏသဖဲ့ကသွုံꩻဒါႏ သင်္ဘောꩻကွင်ႏဖုံႏ
[မွဉ်းဖျင် | မွဉ်းဖျင်အရွီးခိုႏ]_Dreamlifter_(49856836836)_(cropped).jpg?lang=blk)
တလီꩻကွင်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ တေားထူႏပသာဖေႏနွောင်ꩻ အမွိုင်သွတ်ꩻတဲင် အရပ်ဖဲ့ꩻတေားထူႏပသာဖေႏအရေꩻ ထာꩻမာꩻဖုံႏယို တလီꩻကွင်ႏယိုနဝ်ꩻ ထွာအရေꩻပါအခန်ꩻကဏ္ဍနဝ်ꩻသွူ။ ဗိုးအိင်း ကုမ္ပဏီႏထေ ဗိုးအိင်း ၇၄၇နဝ်ꩻ အထွာအမဉ်ꩻကျောႏလွို တေားထူႏပသာဖေႏအရေꩻတလီꩻကွင်ႏတဲင် အဝ်ႏ British Aircraft Corporationနဝ်ꩻ ကထေမာꩻဒါႏ ကွန်းကော့ (Concorde)ယင် အရီးသွတ်ꩻပထမတလီꩻကွင်ႏနဝ်ꩻ တေားထူႏပသာဖေႏအရေꩻအကို မွိုင်ကယ်ꩻဒျာႏအငဝ်း အရပ်ဖဲ့ကသွုံꩻနဝ်ꩻသွူ။
သင်္ဘောꩻကွင်ႏ
[မွဉ်းဖျင် | မွဉ်းဖျင်အရွီးခိုႏ]ရိုက်သီးတဖူးဝေးနဝ်ꩻ ကအီႏတယ်ႏဆို့ꩻလွေꩻတလီꩻကွင်ႏယို တွမ်ႏစက်လဲ့သင်၊မဉ်ႏဝါးတဲ့ဖေႏကဟဝ်နဝ်ꩻ အဝ်ႏစဉ်ꩻစာꩻရောင်သွူ။ ဝွေꩻသီးအဝ်ႏဟွိုန်ဖို ဂျာမန်လိုꩻမျိုꩻတွမ်ႏအမေရိကန်ႏလိုꩻမျိုꩻ လီလီယင်သဲတွမ်ႏအော့တေ့ရှနုအကျောင်ꩻ တလီꩻကွင်ႏလောင်းဝါးသားအဝ်ႏတဝ်း သင်္ဘောꩻကွင်ႏနဝ်ꩻသွူ။ဝွေꩻသီးတဖူးဝေးသေငါပါယင်း ဆယ်မျူယယ်ပီးယားပွန့်လန်းကလေးနဝ်ဆင်တွမ်ႏစက်တွော့ꩻ အဝါးဗာႏဖိုတလီꩻကွင်ႏနဝ်ꩻသွူ။တွမ်ႏထီလွံꩻလွီးတွော့ ဆင်လွေꩻတလီꩻကွင်ႏတဲင် ဝါးစမ်ꩻဖိုနေနေသွူ။ ခရစ်၁၈၉၆ဗာႏနေင်ႏနဝ်ꩻ တမိနစ်အတွင်ꩻ ဖေႏကကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻတလီꩻလောင်းနဝ်ꩻ ဝါးစံꩻဒျာႏလဲ့ တအောင်ႏလꩻတဝ်းသွူ။ ရိုက်သီးတဖူးဝေးတဲ့ အရိုꩻ တလီꩻမဉ်ႏထွာႏစွူစွူမꩻ ဝါးကျောင်ႏထိုရꩻလꩻနဝ်ꩻစားသွူ။ တွမ်ႏစက်တပါတဝ်းဝါးစံꩻနဝ်ꩻ အာႏရတဝ်းတွော့ꩻ ဆင်လွေꩻနေးစက်တဲင် ကောႏဖန်ဆင်ꩻလွေꩻသွူ။ ဝွေꩻသီးကဆင်စက်တဆွိုင်ꩻစီႏနဝ်ꩻ အထွူႏပိဉ် ၈၀၀ပေါင်တဲင် ဝါးလွေꩻစံꩻသမ်းအောင်ႏမျင်ႏလွေꩻနဝ်ꩻသွူ။ရိုက်တဖူးဝေး ကထွိုင်ႏဝါးစံꩻလꩻလွေꩻနဝ်ꩻမꩻ တလီꩻကွင်ႏတဆွိုင်ꩻကလိုႏဒါႏ အကွို့ꩻအခဝ်ဖုံႏ ဖျင်ဆင်သော့ꩻယင်းနဝ်ꩻတဲင် ၁၉၀၈ ဗာႏနဝ်ꩻ ဗိန်သျစ်ခမ်းနဝ်ꩻ ကျောင်ႏထိုရီးရီးနွောင်ꩻသွူ။၁၉ဝ၉ဗာႏနဝ်ꩻ လူဝီဗလေးရီးယိုးကရိုꩻပါꩻယို တွမ်ႏတလီꩻကွင်ႏတွော့ꩻ အကာႏနွောင်ꩻ ရေလက်ကြား နဝ်ꩻသွူ။
ယင်းတနေင်ႏနဝ်ꩻ ဂလင်းကားတစ်ပါယိုတွမ်ႏတလီꩻကွင်ႏတွော့ꩻ နယူးယောက်ဝေင်ꩻ တွိုႏလွေꩻအော်လဗာနီဝေင်ꩻသူꩻ ၂နားရီႏ ၄၆မိနစ် ကျောင်ႏထိုတွိုႏလွေꩻသွူ။ နဝ်ꩻခန်ႏမ သိပ္ပံပညာႏသျင်ႏသီး ဖေႏကယိန်းဟဝ်ထဲင်းနဝ်ꩻ ကျံႏစယ်ႏထွင်ႏရောင်ဝင်ꩻ ဗꩻတွိုႏဟန်ႏနီꩻတဲင် ၁၉၁၄ဗာႏ ကထွာလွဉ်ဒါႏပထမကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻနဝ်ꩻ တလီꩻကွင်ႏယို အယံကရိုꩻနဝ်ꩻ သေလွသွူ။ တွမ်ႏတလီꩻကွင်ႏတွော့ꩻ ခွုမ်စံႏနွောင်ꩻကူစွိုးကူမျိုꩻသွူ။ အရေꩻပါငါႏကရိုꩻနဝ် သေလွဉ်ဝင်ꩻတဲင် ဖေႏအာႏလွဉ်ဝါးရောင်တလီꩻကွင်ႏဖုံႏ၊တယ်ႏထွင်ႏဖန်ဆင်ꩻဝင်ꩻဖုံႏသွူ။လန်ဒန်ဝေင်ꩻ တွိုႏလွေꩻဩစတြေးလီးယားဝေင်ꩻ ကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻတလီꩻကွင်ႏ ပေါလွဉ်သွူ။
၁၉၁၉ ဗာႏနေင်ႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏအမေရိကန်ႏထီစခန်ꩻနဝ်ꩻမꩻ လက်ဖတင်နင်ကွန်မန်းဒါး(ဗိုလ်မှူး) အေ-စီရိ အမေရိခမ်းယို တွိုႏလွေꩻ ပေါ်တူဂီခမ်း အောင်ႏအောင်ႏမျင်ႏမျင်ႏ ကာႏလွေꩻစွဉ်ႏ အတ္တလန္တိတ်သမုဒ္ဒရာႏတန်ဆꩻကီတဲင် ပထမအရီးသွတ်ꩻထွာစွဉ်ႏကာႏနွောင်ꩻတလီꩻကွင်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ယင်းတလာနဝ်ꩻ ဗြိတိသျှလေသူရဲကပ္ပတိန်နှင့် ဂျွန်အဲလကော့က တွမ်ႏအသွꩻတဖြာꩻ အဝ်ႏနျူးဖောင်းလန်းကြွန်ꩻနဝ်ꩻ ဗꩻတွိုႏလွေꩻအိုင်ယာလန်သူꩻ ကျောင်ႏထိုလွေꩻ အတ္တလန္တိတ်သမုဒ္ဒရာဆꩻကီနဝ်ꩻမꩻ ဒုတိယအလဲင်ႏ ကာႏလွေꩻနွောင်ꩻယင်းနဝ်ꩻသွူ။နဝ်ꩻထွူ ထို့နောက် ၁၉၂၇ ဗာႏနေင်ႏနဝ်ꩻ တချားအော်ဂစ်စတတ် လင်းဗတ်ဆိုသူ အမေရိကန်တလီꩻကွင်ႏသားတဖြာꩻ အဝ်ႏနယူးယော့ဝေင်ꩻတွော့ꩻ ဝါးလွေꩻတလီꩻကွင်ႏ ပါရစ်ဝေင်ꩻနယ်ႏနဝ်ꩻ တဖြာꩻဒျာႏတဲင် တွမ်ႏသင်္ဘောꩻကွင်ꩻတဲင် ကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻလွေꩻသွူ။
လင်းဗတ်စီအေ တွိုႏ၂၀ရျာꩻဗူႏနဝ်ꩻ သင်္ဘောꩻကွင်ႏဖုံႏ ဘေꩻကင်ꩻကင်ꩻကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻလဲဉ်း မို့ꩻလောင်းနဝ်ꩻသွူ။ ၁၉၁၈ဗာႏနဝ်ꩻ တေားဒင်ႏလွေꩻထာꩻမာꩻဖုံႏ လန်ဒန် တွမ်ႏပါရစ်တဖူꩻလွေꩻသားဖုံႏသွူ။ အမေႏရိကန်ႏခမ်းပေါင်ꩻစွုမ်ႏ ကပသာဒါႏလိတ်ဖုံႏနဝ်ꩻလဲ့ တွမ်ႏတလီꩻကွင်ႏတွော့ꩻ ပသာချာလွေꩻသွူ။ နဝ်ထွူမꩻ တယ်ႏစ ၁၉၂၆ ဗာႏနဝ်ꩻ ကွန်ႏတခြိုꩻတွမ်ႏလိုꩻဖုံႏယို ခမ်းထီတန်သား တေားဒင်ႏလွေꩻချာငါခန်းဒျာႏ တွမ်ႏတလီꩻကွင်ႏသွူ။
ကထူႏသွုံꩻဒါႏတလီꩻကွင်ꩻတဲ့ သမ်းထွာစဲ့ꩻတလီꩻကွင်ႏဒျာႏတဲင် လွေꩻသဲင်ꩻသာႏယာႏဗာႏတဝ်းသွူ။နဝ်ꩻထွူမ ဖျင်ပါအုဲဒင်ႏခွုံႏတာႏမꩻ ကွဲဆင်ႏပြေႏနဝ်ꩻသွူ။ ဆုဲင်ꩻနဝ်ꩻ ထွုမ်ႏသင်္ဘောꩻကွင်ႏအတာႏ နီလိုꩻသီးဆင်ႏယံပြေႏတာႏတဲင် ဆင်ယင်းတွမ်ႏခေတ်ထွꩻခြွိုင်းခြိုꩻဖုံႏထွူတဲင် ခမ်းထီကိဉ်းအာဖုံႏတဲ့ မာꩻရောင်အကွင်ꩻဖုံႏသွူ။ ကတေားထူႏဒင်ႏလွေꩻချာငါဒါႏ တလီꩻကွင်ႏနဝ်ꩻ အဆေ့ꩻသွတ်ꩻအဲဉ်ဂျင်ပါဗာႏ နီဖြုံႏတဲင် ကအဝ်ႏကျောင်ႏထိုတွင် တဗာႏအမဉ်ႏကုဲင်ဒါႏနဝ်ꩻ အာႏကွိုꩻယင်းတဗာႏလꩻသွူ။ နုဲင်းယိုခါ တဖူꩻလွေꩻသားသီး အဆင်ႏပြေႏပြေႏတာႏနဝ်ꩻလဲ့ တလီꩻကွင်ႏယိုတယ်ႏဆို့ꩻဟဝ်ဟဲ့လဲဉ်းဖုံႏ၊ကေားကဝါးသားတဲ့နဝ်ꩻ သေႏချာႏခဲ့မꩻ ဝါးလꩻတဲင် လွေꩻသဲင်ꩻဗာႏသာႏယာႏနဝ်ꩻသွူ။
ကျောင်ႏတလီꩻလောင်းလွုမ်ꩻတကာႏတဝ်းတဲင် ဖေႏကကျောင်ႏနွောင်ꩻထီကိုနဝ်ꩻလဲ့ အဝ်ႏ တယ်ႏဆို့ꩻလဲဉ်းဝင်ꩻသွူ။ ခါးလားပထမကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻကာႏ ကွင်ႏလွေꩻထီလောင်းဖေႏကလꩻတဲ့နဝ်ꩻ၊အုံဒင်ႏထီလောင်း ဖေႏကလꩻညတဲ့နဝ်ꩻ နဝ်ꩻခါဝွေꩻသီးအဝ်ႏမာꩻလဲဉ်းဒျာႏရင်ꩻသွူ။ ဗြိတိသျှတွမ်ႏ အမေရိကန်ႏတွိုက်ꩻတလီꩻကွင်ႏနဝ်ꩻလဲ့ ဖေႏနွောင်ꩻသတင်ꩻအလဲင်ႏပေါင်ꩻတန်ဒျာႏသွူ။
၁၉၃ဝဗွေနေင်ႏနဝ်ꩻ တွမ်ႏသင်္ဘောꩻကွင်ႏတွော့ꩻ တေားထူႏဒင်ႏလွေꩻတခြိုꩻဖုံႏနဝ်ꩻ ကွဲအာအာလွဉ်သွူ။
တယ်ႏစ၁၉၃၆ ဗာႏတဲင် တလီꩻခြောင်ꩻကတေားထူႏဒင်ႏလွေꩻနဝ်ꩻ ဒေါက်ဂလတ်ဒီစိ အဝ်ႏ (၃)မျိုꩻတဲင် အထွူႏခိဉ်ႏနဝ်ꩻ ၁၂တန်တဲင်တွော့ ဒင်ႏနွောင်ꩻလိုꩻ ၂၁ဖြာꩻပေႏသွူ။
၁၉၄ဝဗွေနေင်ႏမ ဟဲ့ꩻစထရေတိုလိုင်းနာ အပေါႏလွဉ်ယင်းတဖြုံႏသွူ။ သေအာႏအဗာႏ ၁၁၀၀အဝ်ႏဆင်တွမ်ႏအဲန်ဂျင်စက်တဲင် ဒင်ႏတေားလိုꩻနွောင်ꩻ ၃၈ဖြာꩻထွူတဲင် ကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻ အပေ ၂၀၀၀၀လွို တနားရီႏနဝ်ꩻ မဲင်ႏ၂၂၀လွိုကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻသွူ။ လိုꩻသီးအတာႏ သာအီတလီꩻဗုံꩻတဲ့ပါသွူ။ဆုဲင်ꩻနဝ်ꩻကဟဲ့ꩻဒါႏ လော့ဟိ-ကွန်စတယ်လေးရှင်းတလီꩻကွင်ႏနဝ်ꩻ ဒင်ႏနွောင်ꩻလို ၆၄ဖြာꩻထွူတဲင် အပေထိုသွတ်ꩻ ၂၀၀၀၀လွိုတဲင် အမဲင်ႏနဝ်ꩻ ၃၀၀၀၀လွိုအုံဆွိုးတဝ်းတွော့ꩻ ဝါးနွောင်ꩻဒျာႏသွူ။ တလီꩻကွင်ႏနဝ်ꩻစား ခံႏနွောင်ꩻတလီꩻအာႏဖုံႏတဲင် ခမ်းတလီꩻဝသဌာႏနဖုံႏနဝ်ꩻတဲ့ အာႏကွို့ꩻရောင်လွသွူ။ တွမ်ႏဝိုင်ယညတဖြွီꩻတွော့ꩻ ပသာဖေႏဌာႏနဆဲင်ႏရာꩻ ခမ်းတလီꩻဝသအခေႏနေႏဖုံႏသွူ။
သင်္ဘောꩻကွင်ႏ ကွင်ႏယွိုꩻထင်ႏ
[မွဉ်းဖျင် | မွဉ်းဖျင်အရွီးခိုႏ]ကကျောင်ꩻယွိုꩻနွောင်ꩻဒါႏ တလီꩻလောင်းနဝ်ꩻ အဒေ့ꩻဖုံႏယိုနွန်ႏနွောင်ꩻတလီꩻအာႏဒျာႏတဲင် ထိန်ꩻအီအဒေ့ꩻနီဖဲ့ꩻတားလဲ့ ခြွိုင်းခြိုꩻအလင်ဆင်သော့ꩻဗာႏနေနေမꩻ အဗွိုန်ုနဲင်း ဖြီ၊သင်္ဘောꩻဖုံႏ လွေꩻတကဲင်ႏချာငါထာꩻ လတဝ်းနဝ်ꩻမꩻ အထင်ႏတွမ်ႏအလင်ꩻယို သော့ꩻဖေႏပါဗာႏ ထိန်ꩻတီအီစနစ်နဝ်ꩻသွူ။ ဆင်ဒပ်ပါဗာႏ ကေားကဝါးသားသီး အမေးဆွာꩻတွမ်ႏဒေ့ꩻ ဆꩻကီဆꩻလꩻ ကရုဲင်ꩻတသွိုးနွောင်ꩻအီနဝ်ꩻ၂ ဗာႏတဲင် ဟဲ့ဒျာႏ အယ်လီဗေတာသင်္ဘောꩻကွင်ႏအထင်ႏအလင်ꩻအီသွူ။
ကွင်ႏယွိုꩻဖေႏကလꩻနဝ်ꩻ အဝါးသားယို ထိန်ꩻတီဗာႏအထင်ႏအလင်ဖုံႏ၊ငင်ႏချာငင်ႏငါအီ ဖေႏကထင်ႏကီသွူတဲ့ ဖေႏကလင်ꩻလꩻချာအတာႏ ဖေႏကတခေင်ႏချာငါမွိုန်းနဝ်ꩻ အွဉ်ႏရေꩻဗာႏတန်သွူ။
သင်္ဘောꩻကွင်ႏယို အဝ်ႏအွဉ်ႏဖျင်ဆင်ဗာႏသေႏသေႏ
[မွဉ်းဖျင် | မွဉ်းဖျင်အရွီးခိုႏ]သင်္ဘောꩻကွင်ႏတဆွိုင်ꩻယို ပေါႏလင်ꩻသွူအကွင်ꩻကိုနဝ်ꩻ စက်ဆရာႏသီး စဲစ်ဆေꩻဖေႏဗာႏတဲင် ပေါႏကျောင်ႏညာꩻ နားရီꩻပေါင်ꩻ ၃၀၀လွိုနဝ်ꩻ စက်နခြိုꩻအကုဲင်ရအဝ်ႏဒါႏနဝ်ꩻမꩻ လုဲင်ႏသော့ꩻဗာႏအခြွိုင်းခြိုꩻဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ ကဝါးသားနဝ်ꩻ သွဉ်ထူႏထွူထွူက သွဉ်ထူးတလီꩻကွင်ႏတက္ကသိုလ်ႏကိုမꩻ ကွဲဝါးခွင်ꩻလသွူ။
ဒုတိယကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻအကို ကကျောင်ႏထိုထိုဒါႏသင်္ဘောꩻကွင်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ အထိုလွဉ်ꩻငါႏတဲင် သေပါဗာႏစထရေတိုဖီးယား တလီꩻဖွိုင်ꩻနဝ်ꩻမꩻ ထာꩻယူႏပေါႏစွဉ်ႏ တယ်ႏဆင်လွေꩻယင်း သင်္ဘောꩻကွင်ႏယင်းတမျိုꩻနဝ်ꩻသွူ။ တလီꩻကွင်ႏခြွိုင်းခြိုꩻတန်ႏဖိုꩻနဝ်ꩻ တွမ်ႏကာꩻခြွိုင်းခြိုꩻဖေႏကဗွိုန်အတန်ႏဖိုꩻနဝ်ꩻ အကျောင်ꩻအဝ်ႏလွဉ်သွူ။ ခေတ်ဟန်ႏသနီꩻတဲ့ တရန်းထွူတရန်း သိပ္ပံပညာႏသျင်ႏသီး လွေꩻတဖူꩻနဝ်ꩻ လွေꩻတွမ်ႏတလီꩻစားတဲင် ဆုဲင်ꩻနဝ်ꩻတထီႏဖိုတဝ်း သင်္ဘောꩻကွင်ႏယဟန်ႏနဝ်ꩻ အပေါႏလွဉ်ယင်းသွူ။ ဒုတိယကမ္ဘာႏစဲ့ꩻအကိုတွမ်ႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻကထွူထိုꩻ ကထွင်တသာယင်းနဝ်ꩻ စဂျက်၊ ဟယ်လီကော့ပတားတွမ်ႏ ဝါးသားတပါတဝ်း ကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻဒါႏ သင်္ဘောꩻကွင်ႏဖုံႏနဝ်ꩻတဲင် ဂျက်တလီꩻကွင်ႏအတွင်ႏသဲင်ꩻ သမဲင်ꩻနဝ်ꩻသွူ။
ဂျက်တလီꩻကွင်ႏကဗွိုန်ဒါႏ တလီꩻကွင်ႏအလင်ဖုံႏနဝ်ꩻ ဒုံးစက်ဆင်ခါꩻဒါႏ ဒုံးကွင်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ဂျက်စက်တွမ်ႏ ဒုံးစက်သီး အကွာႏဝင်ꩻနဝ်ꩻ ကထူႏဒါႏအောက်သီဂျင်ဆꩻလꩻနဝ်ꩻသွူ။ ကွပ်နဝ်ꩻမ အောက်သီဂျင်အဝ်ꩻတဲင် ကျောင်ႏထိုနွောင်ကီကီစွဉ်ႏနဝ်ꩻမꩻ အလွေꩻအသဲင်ꩻနုံꩻတဲ့ ကွဲမွိုင်မွိုင်နဝ်ꩻသွူ။ ၁၉၁၉ဗာႏနေင်ႏ စပိန်ခမ်းနဝ်ꩻ ကျိုꩻစာꩻထေထန်ႏလွေꩻနွောင်ꩻ ဂျိုင်ရိုပလိန်း တားလဲ့ ဟယ်လီကော့ပတားကဟဲ့ꩻဒါႏ သင်္ဘောꩻကွင်ႏတမျိုꩻသွူ။ ဝွေꩻနဝ်ꩻ အကျောင်ႏမွိုင်နွောင်ꩻတဝ်းရိုꩻလဲ့ အအုံညနွောင်ꩻတလီꩻလောင်း၊လင်ꩻစွို့ꩻ၊ထင်ႏစွို့ꩻနွောင်ꩻ အခင်ႏလမ်းဖုံႏသွူ။ တလီꩻကွင်ႏနဝ်ꩻတဲ့ ဒုတိယကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻအကိုနဣ်ꩻ ထွုမ်ႏထွားလိုꩻထိုꩻမားဖုံႏ၊ပသာဖေႏလိတ်၊ပသာဖေႏစဲ့ꩻသားခြွိုင်းခြိုꩻဖုံႏ၊အုံပွေားကဲက်ဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ ဆုဲင်ꩻနဝ် ရပ်တန်ဝေင်ꩻတန်ဖုံႏ သွုံꩻလွဉ်အာတလီꩻကွင်ႏနဝ်ꩻစားတဲင် လွေꩻသဲင်ꩻချာငါအတာႏ အဆင်ႏပြေႏငါႏသွူ။ ဝွေꩻသီးကထွင်ႏဒါႏ ထိန်ꩻတီရေဒီယိုတလီꩻကွင်ႏနဝ်ꩻလဲ့ အထူꩻဆန်ꩻတန်နေနေတဲင် ဝါးသားတပါတဝ်းလဲ့ကျောင်ႏထိုလꩻ၊ဝါးတဗန်ႏနေးလꩻ၊အဝ်ႏဟံႏလောင်းနာႏသတင်ꩻလꩻ ဒုတိယကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻနဝ်ꩻ ဂျာမန်သီးသွုံꩻသင်္ဘောꩻကွင်ႏနဝ်ꩻစားသွူ။ ကွပ်နဝ်ꩻမ ဂလိုက်ဒါတလီꩻကွင်ႏကဟဲ့ꩻဒါႏယိုနဝ်ꩻလဲ့ နမ်းထိုꩻမားတလီꩻကွင်ႏယိုစားလဲ့ ဒုတိယကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻနဝ်ꩻ အဝ်ႏသွုံꩻလွေꩻလဲဉ်းတဲင် အနာႏဂါတ်ကာႏလနဝ်ꩻ အီႏထင်ႏထိုတယ်ႏထွင်ႏအောင်ႏမျင်ႏယင်းခွိုင်းမုဲင်ꩻကရိုꩻနဝ်ꩻ သေထွꩻဒွုမ်သွူ။[၂]
__LEAD_SECTION__
[မွဉ်းဖျင် | မွဉ်းဖျင်အရွီးခိုႏ]
သင်္ဘောကွင်ႏ ( American English ) တားလဲ့ တလီꩻကွင်ႏ( Commonwealth English )နဝ်ꩻ ထွာဒျာႏအလွစ်ꩻသဖော်ꩻတလီꩻကွင်ႏတဲင် ဂျက်အင်ဂျင်၊ပန်ကာ တားလဲ့ ဒုံးကွင်ႏအဲဉ်ဂျင်ကနွန်ႏထန်ႏဒါႏ သင်္ဘောကွင်ႏအဒေ့ꩻစွူပုံႏနဝ်ꩻသွူ။သင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏ အရွယ်ႏပေႏတန်၊တွမ်ႏအပွုံႏမျိုꩻစွုမ်ႏတွမ်ႏအဒေ့ꩻပွုံႏစံႏအစွိုးစွိုး ပါလွဉ်ယင်းသွူ။ တလီꩻကွင်ႏအတာႏ လုဲင်းဝက်ခင်ႏလမ်းကသွုံꩻခွုမ်လွေꩻနဝ်ꩻ ဖြေႏသꩻအရွိုးတာႏ၊တေားထူႏဒင်ႏလိုꩻတဖူꩻလွေꩻသား၊စဲ့ꩻရေꩻတွမ်ႏသုတေသနအီထာꩻမာꩻဖုံႏတဲ့ ပါနွို့သော့ꩻသွူ။ ကမ္ဘာႏတဝဲင်ႏစီꩻပွာꩻထွာတလီꩻခြောင်ꩻနဝ်ꩻ စွုမ်ႏနေင်ႏတဖူꩻလွေꩻ တေားဒင်ႏချာငါလွေꩻ ကွန်ႏတခြိုꩻဖုံႏနဝ်ꩻ ပသာဖေႏအဝ်ႏစွဉ်ႏ ၄ဘီလီယံတွမ်ႏ ၂၀၀လွိုလွိုနဝ်ꩻသွူ။ [၃] တေားဒင်ႏပသာႏလွေꩻကွန်ႏတခြိုꩻကမ္ဘာႏအနယ်ႏနယ်ႏ [၄] % အဝ်ႏဆꩻလꩻဖဲ့ꩻနဝ်ꩻသွူ။ [၅] တလီꩻကိဉ်းအာအာနဝ်ꩻ တလီꩻကွင်ႏလောင်းယို သင်္ဘောကွင်ႏသားဝါးလွေꩻဖေႏယဟန်ႏနဝ်ꩻမွေးဒျာႏလဲ့ အဝ်ႏအညာꩻထိန်ꩻတီေနးစနစ် မွေးတားလဲ့ တွမ်ႏဒရုန်းတဲင် ထိန်ꩻတီလွေꩻတွမ်ႏကွန်ပျူတာတာႏ အဝ်ႏထေထန်ႏခါꩻဒီသိုင်းနဝ်ꩻစားသွူ။
Wright သီးတဖူးဝေးနဝ်ꩻ 1903နေင်ႏဗာႏယို အရီးသွတ်ꩻပထမတယ်ႏထွင်ႏကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻသင်္ဘောꩻကွင်ႏတဲင်တွော့ꩻ အရီးသွတ်ꩻအတာႏညဆွာꩻခွေါင်ခံႏထိန်ꩻတီꩻနွောင်ꩻ အထွူႏကယ်ꩻတလီꩻ အကျောင်ႏနွောင်ꩻထာꩻတလီꩻလောင်းကရိုꩻနဝ်ꩻ မုဲင်ꩻတောင်မတ်ခါꩻရောင်သွူ။ [၆] ခေတ်ထွꩻတလီꩻကွင်ႏထာꩻယူႏထာꩻထီႏ မော်ဒယ်ဆုဲင်ꩻချာတွမ်ႏကအောင်ႏမျင်ႏဒါႏ ကတေားဒင်ႏပသာဖေႏတဖူꩻလွေꩻသားဂလိုက်ဒါဖုံႏ [၇] တွမ်ႏဂျာမန်တလီꩻခြောင်ꩻအွဉ်ႏဖဲ့ငါတဲင် Otto Lilienthal သီးကတယ်ႏထွင်ႏခါꩻဒါႏဝွေꩻသီးစူခြောင်ꩻ George Cayleyနဝ်ꩻ တယ်ႏစ1799 ဗာႏနေင်ႏတဲင် တယ်ႏဆို့ꩻလွေꩻနဝ်ꩻသွူ။ 1867 တွမ်ႏ 1896 ဗာႏအခါႏနဝ်ꩻ ကထွူႏကယ်ꩻဒါႏ ဝေဟင်ယို အကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻကယ်ꩻအဝ်ႏကရိုꩻနဝ်ꩻ ထောင်ထွားလွေꩻနဝ်ꩻသွူ။ 1891ဗာႏနဝ်ꩻ ခုနှစ်တွင်Lilienthalသီး ကျောင်ႏထိုကျိုꩻဆောင်ႏမုယို နီလိုꩻသီးကျောင်ႏထိုမုအတာႏ ထွာအမော့အစထီႏထွားဗာႏသွူ။ [၈] ပထမကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်နဝ်ꩻ အသွုံꩻလွေꩻနေးတွမ်ႏအွဉ်ႏထွော့ခါꩻနေးတဲင်တွော့ꩻ တလီꩻကွင်ႏအနယ်ꩻပညာႏယို အဝ်ႏတိုꩻတက်ဆွုပ်ငါငါထင်ႏလွဉ်ဒျာႏသွူ။၊တလီꩻကွင်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ ဒုတိယ ကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻအကို အဓိကတွိုက်ꩻခꩻပွယ်ꩻဖုံႏယို ကားကအဝ်ႏလို့လို့စင် အဝ်ႏသွော့လွေꩻနဝ်ꩻသွူ။ ပထမသွတ်ꩻ ဂျက်တလီꩻကွင်ႏနဝ်ꩻထွာဒျာႏ ၁၉၃၉ ဗာႏေနင်ႏဂျာမန် Heinkel He 178နဝ်ꩻသွူ။ ပထမသွတ်ꩻတလီꩻကွင်ႏကထွာဒါႏ de Havilland Cometယို 1952 နေင်ႏဗာႏနဝ်ꩻ ဝွေꩻသီးဆွုပ်မိတ်လွေꩻဖေႏသွူ။ ပထမသွတ်ꩻအလုဲင်းဝက်ကအောင်ႏမျင်ႏဒါႏ Boeing 707 နဝ်ꩻ အဝ်ႏ 1958 ဗာႏေနင်ႏမꩻတွိုႏစွဉ်ႏ 2013ဗာႏေနင်ႏ အနေင်ႏပေါင်ꩻ 50 လွို စီꩻပွာꩻအနေႏတဲင် အဝ်ႏဖေႏပါထေင်းထမ်ႏခꩻဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။
အာႏကွိုꩻ
[မွဉ်းဖျင် | မွဉ်းဖျင်အရွီးခိုႏ]- ↑ The Best Ever Book of Questions and Answers.
- ↑ မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၂)
- ↑ "Global air traffic hits new record" (in en-US)၊ January 18, 2018။ 3 July 2023 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူ။ Archived from the original on 3 January 2021။
- ↑ Measured in RTKs—an RTK is one tonne of revenue freight carried one kilometer.
- ↑ World Air Cargo Forecast: 2016–2017 (2016)။
- ↑ FAI News: 100 Years Ago, the Dream of Icarus Became Reality Archived January 13, 2011, at the Wayback Machine. posted 17 December 2003. Retrieved: 5 January 2007.
- ↑ "Cayley, Sir George: Encyclopædia Britannica 2007". Encyclopædia Britannica Online, 25 August 2007.
- ↑ Otto-Lilienthal-Museum။ Otto-Lilienthal-Museum Anklam။