အများပြည်သူပိုင်
အများပြည်သူပိုင် (အင်္ဂလိပ်: public domain; PD) တွင် တစ်ဦးတည်းမူပိုင်ခွင့်ရှိသော ဉာဏပစ္စည်းဆိုင်ရာ အခွင့်အရေးများ သက်ရောက်ခြင်းမရှိသည့် ဖန်တီးမှုဆိုင်ရာ လက်ရာအားလုံး ပါဝင်သည်။ ထိုအခွင့်အရေးများသည် သက်တမ်းကုန်ဆုံးသွားခြင်း၊[၁] စွန့်လွှတ်ခြင်း၊[၂] ပြတ်သားစွာ စွန့်လွှတ်လိုက်ခြင်း သို့မဟုတ် အကျုံးမဝင်ခြင်း[၃] တို့ကြောင့် ဖြစ်နိုင်သည်။ မည်သူမျှ တစ်ဦးတည်းမူပိုင်ခွင့်ကို မပိုင်ဆိုင်သောကြောင့် မည်သူမဆို ထိုလက်ရာများကို ခွင့်ပြုချက်မရှိဘဲ တရားဝင် အသုံးပြုနိုင်သည် သို့မဟုတ် ကိုးကားနိုင်သည်။[၃][၄]
ဥပမာအားဖြင့် ဝီလျံ ရှိတ်စပီးယား၊ လုဒ်ဗစ် ဗန် ဘီသိုဗင်၊ မီဂေးလ် ဒီ သာဗန်တေး၊ ဇိုရော့အက်စတာ၊ လောင်ဇီ၊ ကွန်ဖြူးရှပ်၊ အရစ္စတိုတယ်၊ လိုင်မန် ဖရန့် အမ်၊ လီယိုနာဒိုဒါဗင်ချီ နှင့် ဂျော့ မယ်လိယက်စ် တို့၏ လက်ရာများသည် မူပိုင်ခွင့် မပေါ်ပေါက်မီက ဖန်တီးခဲ့ခြင်း သို့မဟုတ် ၎င်းတို့၏ မူပိုင်ခွင့် သက်တမ်းကုန်ဆုံးသွားခြင်းတို့ကြောင့် အများပြည်သူပိုင် ဖြစ်သည်။[၁] အချို့လက်ရာများသည် နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံ၏ မူပိုင်ခွင့် ဥပဒေများဖြင့် အကျုံးမဝင်သောကြောင့် အများပြည်သူပိုင် ဖြစ်သည်၊ ဥပမာ၊ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင် နယူတန်၏ ရူပဗေဒဆိုင်ရာ ဖော်မြူလာများနှင့် ချက်ပြုတ်နည်းများသည် မူပိုင်ခွင့်မှ ချန်လှပ်ထားသည့် အရာများ ဖြစ်သည်။[၅] အခြားလက်ရာများကိုမူ ၎င်းတို့၏ စာရေးသူများက အများပြည်သူပိုင်အဖြစ်သို့ တက်ကြွစွာ သတ်မှတ်ခြင်းဖြစ်သည်၊ ဥပမာများမှာ လျှို့ဝှက်ကုဒ်ဖြင့်ရေးသားခြင်းဆိုင်ရာ အယ်လဂေါ်ရီသမ်များ၏ နမူနာ အကောင်အထည်ဖော်မှုများ ဖြစ်သည်။[၆] ဖန်တီးသူက ကျန်ရှိသော အခွင့်အရေးများကို ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းထားသည့် အခြေအနေများတွင် အများပြည်သူပိုင် ဟူသော ဝေါဟာရကို ပုံမှန်အားဖြင့် အသုံးမပြုဘဲ၊ ထိုလက်ရာကို အသုံးပြုခြင်းကို "လိုင်စင်အောက်တွင်" သို့မဟုတ် "ခွင့်ပြုချက်ဖြင့်" ဟု ရည်ညွှန်းသည်။
အခွင့်အရေးများသည် နိုင်ငံနှင့် တရားစီရင်ပိုင်ခွင့်အလိုက် ကွဲပြားသောကြောင့် လက်ရာတစ်ခုသည် နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံတွင် မူပိုင်ခွင့် သက်ရောက်နေနိုင်ပြီး အခြားနိုင်ငံတစ်ခုတွင် အများပြည်သူပိုင် ဖြစ်နေနိုင်သည်။ အချို့အခွင့်အရေးများသည် တစ်နိုင်ငံချင်းစီအလိုက် မှတ်ပုံတင်ခြင်းအပေါ် မူတည်ပြီး၊ သတ်မှတ်ထားသော နိုင်ငံတစ်ခုတွင် မှတ်ပုံတင်ရန် လိုအပ်ပါက မှတ်ပုံတင်ခြင်းမရှိခြင်းသည် ထိုနိုင်ငံ၌ လက်ရာတစ်ခုအတွက် အများပြည်သူပိုင် အခြေအနေကို ဖြစ်ပေါ်စေသည်။ အများပြည်သူပိုင် ဟူသော ဝေါဟာရကို အများပြည်သူဆိုင်ရာ နယ်ပယ် သို့မဟုတ် ဘုံပိုင် ကဲ့သို့သော တိကျမှုမရှိသည့် သို့မဟုတ် အဓိပ္ပာယ်မဖွင့်ဆိုထားသော အခြားဝေါဟာရများနှင့်လည်း အပြန်အလှန် ဖလှယ်သုံးစွဲနိုင်ပြီး၊ ၎င်းတွင် စိတ်၏ ဘုံပိုင်၊ ဉာဏဆိုင်ရာ ဘုံပိုင် နှင့် သတင်းအချက်အလက်ဆိုင်ရာ ဘုံပိုင် ကဲ့သို့သော အယူအဆများ ပါဝင်သည်။[၇]
ကိုးကား
[ပြင်ဆင်ရန်]- ↑ ၁.၀ ၁.၁ Boyle၊ James (2008)။ The Public Domain: Enclosing the Commons of the Mind။ CSPD။ p. 38။ ISBN 978-0-300-13740-8။ 14 February 2015 တွင် မူရင်းမှ မော်ကွန်းတင်ပြီး ။
- ↑ Graber၊ Christoph B.; Nenova၊ Mira B. (2008)။ Intellectual Property and Traditional Cultural Expressions in a Digital Environment။ Edward Elgar Publishing။ p. 173။ ISBN 978-1-84720-921-4။ 20 December 2014 တွင် မူရင်း အား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 27 October 2016 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
- ↑ ၃.၀ ၃.၁ Works Unprotected by Copyright Law။ 2 March 2016 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။
- ↑ What Is the Public Domain? (in en-US) (2023-03-07)။ 2024-10-09 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
- ↑ Copyright Protection Not Available for Names, Titles, or Short Phrases။ 5 April 2016 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ “Listings of ingredients, as in recipes, labels, or formulas. When a recipe or formula is accompanied by an explanation or directions, the text directions may be copyrightable, but the recipe or formula itself remains uncopyrightable.”
- ↑ SERPENT - A Candidate Block Cipher for the Advanced Encryption Standard (1999)။ 13 January 2013 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ “Serpent is now completely in the public domain, and we impose no restrictions on its use. This was announced on 21 August at the First AES Candidate Conference.”
- ↑ Ronan 2006, p. 103.
ပြင်ပလင့်ခ်များ
[ပြင်ဆင်ရန်]
- Center for the Study of the Public Domain, Duke University
- Communia, internet association on the digital public domain