ចនាសបុរៈ
| សតវត្សទី១០–៩៧០ | |
  មឿងសីមា ទីតាំងនៃទំព័រគំរូ:Illចំណុចកណ្ដាលនៃចនាសបុរៈ | |
| ធានី | ទំព័រគំរូ:Ill |
|---|---|
| សាសនា | ពុទ្ធសាសនា, ព្រហ្មញសាសនា |
| រដ្ឋាភិបាល | មហាក្សត្រ |
| សព្វថ្ងៃជាផ្នែកនៃ | ថៃ |
ចនាសបុរៈ ឬ ចនាឝ, ឝ្រី ចនាឝ ( ចិន: 迦羅舍 ) ជានគរបុរាណមួយ ដែលមានទីតាំងនៅជ្រលងភ្នំខាងលើនៃ ទន្លេ មូន ក្នុងតំបន់ ឥសាន្ត ភាគឦសាននៃប្រទេសថៃបច្ចុប្បន្ន។ [១] នគរនេះត្រូវបានរៀបរាប់នៅក្នុងសិលាចារឹក Bô Ika (K. 400) ដែលបង្កើតឡើងនៅ មឿងសីមា ខេត្ត នគររាជសីមា ចុះកាលបរិច្ឆេទ ៧៩០ គ.ស. [២] និងនៅក្នុងសិលាចារឹកលេខ 117 ឝ្រីចនាឝ ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅ ខេត្តអយុធ្យា ។ [៣]
ប្រវត្តិសាស្ត្រ
[កែប្រែ]សិលាចារឹកជាភាសា សំស្រ្កឹត និង ខ្មែរ រកឃើញនៅ អយុធ្យា ក្នុងឆ្នាំ ១៩៣៩ ចុះថ្ងៃទី ៩៣៧ នៃគ.ស រៀបរាប់អំពីអ្នកគ្រប់គ្រងបួននាក់នៃស្រីចនាស ព្រះមហាក្សត្រទី១ ដែលបានគ្រងរាជសម្បត្តិដំបូងបង្អស់នៅចានាសៈបុរី គឺព្រះបាទសន្ទរបរាក្រម ។ ព្រះមហាក្សត្រអង្គនេះមានព្រះរាជបុត្រមួយអង្គមានព្រះនាមថា ភគវត្ត ដែលបានប្រសូត បុត្រពីរព្រះអង្គ គឺមារបតិសិង្ហវរ័ន្មដែលជាព្រះរៀម និងមង្គលវរ័ន្ម ដែលជាព្រះអនុជ ។ សិលាចារឹក ក៏បានបញ្ជាក់ទៀត ថា ព្រះអង្គម្ចាស់មារបតិសិង្ហវរ័ន្ម បានក្លាយទៅជាអធិបតីគ្រប់គ្រងនគរចានាសៈបុរៈ រីឯព្រះអនុជរបស់ព្រះអង្គវិញ គឺជាអ្នកដែលបានកសាងរូបសំណាកដំណាងឲ្យព្រះមាតារបស់ទ្រង់ ក្រោមរូបភាពនៃព្រះសិវៈ ឬព្រះឥសូរ ។ ក្នុងឆ្នាំ ៨៥៩ គ.ស. [៣]
ពេលវេលានៃការបង្កើត ចនាសបុរៈ នៅមិនទាន់ដឹងនៅឡើយ។ តាមប្រសាសន៍របស់លោក សឺដេស ព្រះរាជវង្សានុវង្ស ខ្មែរ ដែលបានគ្រប់គ្រងនៅ ខេត្តអយុធ្យា ដែលបច្ចុប្បន្នជាភាគកណ្តាលប្រទេសថៃ។ យោងតាមសិលាចារឹករបស់បូអ៊ីកា និងស្រីចនាស ដែលសរសេរជាភាសាខ្មែរ វាច្បាស់ជាស្ថិតនៅលើបរិវេណនៃឥទ្ធិពលនៃ ខ្មែរ ដែលជាបណ្តាញនៃរដ្ឋទីក្រុងនៅតំបន់ទំនាបចៅពញា។ យោងតាមអត្ថបទទាំងនេះ ទាំង ព្រហ្មញ្ញសាសនា និង ព្រះពុទ្ធសាសនា ត្រូវបានប្រតិបត្តិក្នុងសហគមន៍។
បន្ទាប់ពីរជ្ជកាលរបស់ មារបតិសិង្ហវរ័ន្ម នគរនេះ ត្រូវបានបញ្ចូលគ្នាជាមួយ អាណាចក្រខ្មែរ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទ ជ័យវរ្ម័នទី៥ យោងតាមសិលាចារឹកទីក្រុងបុរាណសីមា (ចុះកាលបរិច្ឆេទ គ.ស.៩៧០) ដែលរៀបរាប់អំពីព្រះនាម ទ្រិធភក្តិសិង្ហវរ្ម័ន ដែលត្រូវបានសន្មតថាជាព្រះនាមថ្មីរបស់ មារបតិសិង្ហវរ័ន្ម ដែលតួនាទីត្រូវបានកាត់បន្ថយ។ [៤] មូលហេតុដែលស្ដេចប្រកាសការគ្រប់គ្រងនេះប្រហែលជាមានបញ្ហានៅក្នុងប្រទេស ព្រោះនៅឆ្នាំ៩២៨ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៤បានប្រកាសខ្លួនជាស្ដេចនៅកោះកេរ ខណៈដែលក្មួយទ្រង់គឺព្រះបាទឥសានវរ្ម័នទី២សោយរាជ្យនៅយសោធបុរៈ ប្រហែលដោយការមិនពេញចិត្តទើបប្រកាសការគ្របគ្រង។ សិលាចារឹកនេះនិយាយថាបានបន្តពីភគទត្តដែលជាព្រាហ្មណ៍ធ្លាប់គ្រប់គ្រងនៅតំបន់ជ្រោយម៉ាឡាយូនៅសតវត្សទី៦
ឯកសារយោង
[កែប្រែ]- ↑ Goodall & Revire 2023.
- ↑ "จารึกบ่ออีกา" (in ថៃ). Princess Maha Chakri Sirindhorn Anthropology Centre. 2023. Retrieved 26 September 2023.
- ↑ ៣,០ ៣,១ "จารึกศรีจานาศะ" (in ថៃ). Princess Maha Chakri Sirindhorn Anthropology Centre. 2023. Retrieved 26 September 2023. Cite error: Invalid
<ref>tag; name "sric" defined multiple times with different content - ↑ "จารึกเมืองเสมา" (in ថៃ). Princess Maha Chakri Sirindhorn Anthropology Centre. 2023. Retrieved 26 September 2023.