ជនជាតិឈុរុ
 ជើងជញ្ជាំងដែលមានរូបឥសី ប៉ូ រ៉ូម និញ ធ្វឹន សតវត្សរ៍ទី ១៤-១៦ នៃគ.ស. ធ្វើពីថ្មភក់ - សារមន្ទីរប្រវត្តិសាស្ត្រវៀតណាម - ហូជីមិញ | |
| ចំនួនប្រជាជនសរុប | |
|---|---|
 វៀតណាម 23,242 (2019)[១] | |
| តំបន់ដែលមានចំនួនប្រជាជនសំខាន់ៗ | |
| ឡាមដុង - ប៊ិញធួន | |
| ភាសា | |
| សាសនា | |
| សាសនាជនជាតិ (ភាគច្រើន), គ្រីស្ទាន, ឥស្លាម | |
| ក្រុមជនជាតិដែលពាក់ព័ន្ធ | |
| ចាម និង អូស្ត្រូណេស៊ី ផ្សេងទៀត |
ជនជាតិ ឈ្រុ (ឬ ឈុរុ ) គឺជាក្រុមជនជាតិភាគតិចដែលមានទំនាក់ទំនងជាមួយ ជនជាតិចាម ដែលរស់នៅជាចម្បងនៅក្នុងខេត្ត ឡាមដុង និង ប៊ិញធួន នៃ ប្រទេសវៀតណាមកណ្តាល ។ ពួកគេនិយាយភាសា ឈ្រុ ដែល ជាភាសាម៉ាឡេ-ប៉ូលីណេស៊ី ។ ពាក្យ ឈុរុ មានន័យថា អ្នកពង្រីកដីធ្លី ជាភាសារបស់ពួកគេ។ [២] :12–15ចំនួនប្រជាជន ឈុរុ មានចំនួន ២៣២៤២ នាក់ក្នុងឆ្នាំ ២០០៩។
ប្រវត្តិសាស្ត្រ
[កែប្រែ]យោងតាមព្រឹទ្ធាចារ្យភូមិភាគច្រើននៃជនជាតិឈុរុនៅឡាំដុង ប្រជាជនរបស់ពួកគេដើមឡើយជាក្រុមកូនចៅជិតស្និទ្ធរបស់ជនជាតិចាមដែលរស់នៅ ឆ្នេរកណ្តាលភាគខាងត្បូង នៃប្រទេសវៀតណាម។ ក្នុងចំណោមសង្គ្រាមឥតឈប់ឈរជាមួយ ចក្រភពខ្មែរ និង ដាយវៀត ពួកអភិជនចាមបានកេងប្រវ័ញ្ចកម្មករដូចគ្នាយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។ ពួកគេបានបង្ខំកម្មករឱ្យចូលទៅក្នុងព្រៃជ្រៅដើម្បីរក ភ្លុកដំរី ស្នែងរមាស ឬចុះទៅទន្លេ ដើម្បីរែងមាស ដើម្បីយកសួយសារអាករ។ ការបង្ខំឱ្យជ្រើសរើសទាហាន និងការជ្រើសរើសទាហានជាប្រចាំបានធ្វើឱ្យជីវិតរបស់កសិករចាមពិបាកខ្លាំងណាស់។ ដើម្បីជៀសវាងការគាបសង្កត់ និងការកេងប្រវ័ញ្ចយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរនោះ អ្នកខ្លះត្រូវបានបង្ខំឱ្យចាកចេញពីស្រុកកំណើតរបស់ពួកគេដើម្បីស្វែងរកដីថ្មី។ ហើយពួកគេគឺជាជនអន្តោប្រវេសន៍ដំបូងគេដែលបានដាក់ឈ្មោះខ្លួនឯងថាជូរូដូចសព្វថ្ងៃនេះ។ ពួកគេគឺជាមនុស្សដែលបាននាំយកមកជាមួយ នូវការធ្វើស្រែចម្ការ និង ការធ្វើស្មូន របស់ជនជាតិចាម។ [៣] [២] :167
នៅក្នុងសៀវភៅ Les Jungles Moï (ព្រៃម៉ុងតាញ៉ា) លោក Henri Maitre បានអត្ថាធិប្បាយថា ជនជាតិចាមបានចាប់ផ្តើមជ្រៀតចូលតំបន់ខ្ពង់រាបកណ្តាលចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១១៥០ ក្រោមរជ្ជកាល ព្រះបាទជ័យហរិវរ្ម័នទី ១ ដែលបានកម្ចាត់ ជនជាតិចារ៉ាយ និង ជនជាតិរ៉ាដេ ។ [៤] :188–190បន្ទាប់ពីការដួលរលំនៃ ទីក្រុងវិជ័យ នៅចុងបញ្ចប់នៃ សង្គ្រាមចាម្ប៉ា-ដាយវៀត (១៤៧១) គ្រួសាររាជវង្សវិជ័យ និងត្រកូលដែលនៅសល់បានភៀសខ្លួនទៅ បណ្ឌុរង្គ ហើយចាប់ផ្តើមសញ្ជ័យ រួចគ្រប់គ្រង ប្រជាជន រ៉ាកឡៃ ឈុរុ និងកូហូនៅតំបន់ខ្ពង់រាបក្បែរនោះ។ [៤] :193–195
ដោយបានលើកទឹកចិត្តពី Touneh Hàn Đăng ជនជាតិ Churu បានទទួលយកនវានុវត្តន៍សេដ្ឋកិច្ចមួយចំនួនពីជនជាតិចាមក្នុងវិស័យត្បាញ ស្មូន និងភ្ជួររាស់នៅឆ្នាំ ១៩០៧។
វប្បធម៌ និងសាសនា
[កែប្រែ]សាសនាប្រពៃណីរបស់ជនជាតិឈុរុគឺ វិញ្ញាណនិយម ។ អាទិទេពត្រូវបានបែងចែកជាពីរក្រុមគឺ យ៉ាង (អាទិទេពដី) និង ប៉ (អាទិទេពមេឃ)។ [២] :93
បុណ្យបុកប៊ុមុង (Bok Bơmung) (ពិធីបុណ្យនៅក្នុងវត្ត) គឺជាពិធីបុណ្យប្រជាប្រិយដ៏ធំបំផុតរបស់ជនជាតិឈូរូ ដែលប្រារព្ធឡើងនៅខែទីពីរនៃ ឆ្នាំតាមច័ន្ទគតិ ដែលមានរយៈពេលបីថ្ងៃ។ [២] :94–95
សាសនាអ៊ីស្លាម ត្រូវបានកត់ត្រាជាលើកដំបូងក្នុងអំឡុងពេលនៃ ការបះបោរ Katip Sumat ក្នុងឆ្នាំ ១៨៣៣-១៨៣៤។ Sumat (មេដឹកនាំចាមមូស្លីមម្នាក់) បានទៅទស្សនារដ្ឋ Kelantan។ ពេលគាត់ត្រឡប់មកវិញ សាសនាអ៊ីស្លាមត្រូវបានណែនាំដល់ជនជាតិ ឈុរុ និង ចារ៉ាយ ដែលជំរុញចលនា Jihad ប្រឆាំងនឹង Đại Việt ។ [៥]
ភូមិ ឈុរុ មួយចំនួនបានប្តូរទៅជាគ្រិស្តសាសនានៅទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៥០ ជាមួយនឹងការមកដល់នៃអ្នកផ្សព្វផ្សាយសាសនា។ [៦]
បុគ្គលល្បីៗ
[កែប្រែ]- ព្រះបាទ ប៉ូ រ៉ូម ជាស្តេច ចាម្ប៉ា បានគ្រប់គ្រងពីឆ្នាំ១៦២៧ ដល់ ១៦៥១ ដែលបានសម្របសម្រួលក្រុម ហិណ្ឌូ និង មូស្លីម ដោយបានបង្ខំឱ្យមានសន្តិភាពរវាងសហគមន៍ចាមក្រោមរជ្ជកាលរបស់ព្រះអង្គ។ [៧] :162–164ប៉ូ រ៉ូម គឺជា «ស្តេចខ្ពង់រាបដំបូង» របស់ប្រជាជនចាមនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ និងជា «តួអង្គចុងក្រោយដែលត្រូវបានគោរពបូជា» ហើយមានប៉មចាមមួយឧទ្ទិសដល់ការគោរពបូជារបស់ព្រះអង្គ។ [៧] :156
- Touneh Hàn Đăng ចៅហ្វាយស្រុក ម៉ុងតាញ៉ា (វៀតណាម៖ Huyện Thượng ) ក្នុងខេត្ត Lâm Viên ក្រោមរជ្ជកាលស្តេច Bảo Đại (គឺស្រុក Đơn Dương Tuyên Đức province [ vi ] នៅក្រោមសម័យ វៀតណាមខាងត្បូង ឥឡូវគឺស្រុក Đơn Dương ខេត្ត Lâm Đồng)។ [៦] [៨]
ឯកសារយោង
[កែប្រែ]- ↑ "Bơmung festival of the Churu people". baolamdong.vn. Retrieved 2023-07-29.
- ↑ ២,០ ២,១ ២,២ ២,៣ "The Churu people in Lâm Đồng" (PDF). thuvienlamdong.org.vn. Retrieved 16 April 2022. Cite error: Invalid
<ref>tag; name "lamdong_library" defined multiple times with different content - ↑ "The Churu people in Lâm Đồng". lamdong.gov.vn. Retrieved 26 April 2022.
- ↑ ៤,០ ៤,១ Henri, Maitre (1912). Les Jungles Moï (Rừng người Thượng) (Vietnamese Edition 2007 - translated by Lưu Đình Tuân, edited by Andrew Hardy and Nguyên Ngọc រ.រ.). Hà Nội: Nhà xuất bản Tri thức. https://www.thuvienpdf.com/rung-nguoi-thuong#gsc.tab=0។ បានយកមក 5 July 2024.
- ↑ Le Panduranga (Campa). Ses rapports avec le Vietnam (1802-1835). 2013.
- ↑ ៦,០ ៦,១ "The Churu people and Ka-Đơn church". saobiennhatrang.net. Retrieved 14 April 2022. Cite error: Invalid
<ref>tag; name "saobiennhatrang" defined multiple times with different content - ↑ ៧,០ ៧,១ "The Cham's First Highland Sovereign - PO ROMÉ" (PDF). chamstudies.wordpress.com. Retrieved 6 August 2023.
- ↑ "Old Lâm Viên province via Annals of Nguyễn dynasty". baolamdong.vn. Retrieved 3 July 2023.