នាងកែវមនោរាហ៍
នាងកែវមនោរាហ៍ គឺជា កិន្នរី ពាក់កណ្តាលស្ត្រីពាក់កណ្តាលសត្វស្លាបមួយនៃ រឿងនិទានជាតក ។ ជាទូទៅគេហៅថា ព្រះសុធន នាងកែវមនោរាហ៍ រឿងព្រេងនេះលេចចេញក្នុង ទិវ្យវទន ហើយត្រូវបានចងក្រងជាឯកសារដោយចម្លាក់ថ្មនៅ ប្រាសាទបូរបូឌួ ។ [១] [២] កំណែនៃរឿងត្រូវបានរាយការណ៍នៅក្នុងអក្សរសិល្ប៍នៃបណ្តាប្រទេស អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ហើយរឿងស្រដៀងគ្នាអំពីស្រីបក្សី និងបុរសដែលស្លាប់អាចត្រូវបានរកឃើញនៅ អាស៊ីបូព៌ា ។
សង្ខេប
[កែប្រែ]មនោរាហ៍ ជាបុត្រីពៅ ក្នុងចំណោមបុត្រីទាំងប្រាំពីរនាក់របស់ស្ដេច កិន្នរ រស់នៅលើ ភ្នំកៃឡាស ។ ថ្ងៃមួយ នាងធ្វើដំណើរទៅកាន់ឋានមនុស្ស។ នាងត្រូវបានចាប់បានដោយព្រានព្រៃ (ដោយប្រើមន្តអាគម) ដោយផ្តល់ឱ្យនាងទៅព្រះសុធន ។ ព្រះសុធនជាបុត្រារបស់ស្តេច អាទិត្យវង្សា និងម្ចាស់ក្សត្រី ចន្ទ្រទេវី, ព្រះសុធន គឺជាអ្នកបាញ់ធ្នូដ៏ល្បីល្បាញនិងជាអ្នកស្នងមរតកនៃ នគរបញ្ចល ។ ព្រះអង្គម្ចាស់ធ្លាក់ក្នុងអន្លង់ស្នេហ៍ជាមួយមនោរាហ៍ ហើយពួកគេបានរៀបការ។
ក្រោយមក ពេលដែលព្រះអង្គម្ចាស់នៅឆ្ងាយក្នុងសមរភូមិ មនោរាហ៍ត្រូវបានអ្នកប្រឹក្សារាជវង្សចោទប្រកាន់ថានាំសំណាងអាក្រក់មកទីក្រុង ហើយត្រូវគំរាមសម្លាប់។ នាងហោះចេញទៅនគរកិន្នរវិញ ។ ព្រះនាងទុកព្រះទម្រង់មួយ និងទិសដៅឆ្ពោះទៅកាន់នគរកិន្នរ ដើម្បីឲ្យព្រះសុធនតាមនាង។
ព្រះសុធន ត្រឡប់ទៅ បញ្ចល ហើយតាមនាង។ ពីព្រាហ្មណ៍ម្នាក់ គាត់រៀនភាសាសត្វដើម្បីកំណត់ទីតាំងនគរកិន្នរ និងការអធិស្ឋានចាំបាច់ដើម្បីឈ្នះព្រះនាងមកវិញ។ ដំណើរនេះត្រូវចំណាយពេលប្រាំពីរឆ្នាំ ប្រាំពីរខែ និងប្រាំពីរថ្ងៃ។ នៅតាមផ្លូវ សុធន ប្រឈមមុខនឹង យក្ស , ទន្លេនៃអណ្តាតភ្លើងនិងដើមឈើដ៏ធំសម្បើម។ បន្ទាប់ពីទុក្ខលំបាកយ៉ាងយូរ និងលំបាក គាត់បានជួបស្តេចកិន្នរ ដែលសុំឱ្យព្រះអង្គម្ចាស់បង្ហាញភាពស្មោះត្រង់ជាមួយនឹងការធ្វើតេស្តផ្សេងៗវាយតម្លៃកម្លាំង ការតស៊ូ និងប្រាជ្ញា។ នៅក្នុងការធ្វើតេស្តដំបូងព្រះសុធន ត្រូវបានធ្វើឡើងដើម្បីលើកកៅអីថ្មនៅក្នុងសួនច្បារ។ កិច្ចការទីពីរបានសាកល្បងជំនាញរបស់គាត់ដោយប្រើធ្នូនិងព្រួញ។ ការធ្វើតេស្តចុងក្រោយគឺកំណត់ថានារីណាដែលដូចគ្នា៧នាក់នោះគឺមនោរាហ៍ ដែលគាត់ទទួលស្គាល់ដោយចិញ្ចៀននៅលើម្រាមដៃ។ ដោយស្កប់ចិត្ត ស្ដេចកិន្នរ យល់ព្រមរៀបការ ហើយប្ដីប្រពន្ធក៏ត្រឡប់ទៅក្រុងបញ្ចលវិញ ។ [៣]
ការចែកចាយ
[កែប្រែ]រឿងនេះមានលក្ខណៈពិសេសនៅក្នុងរឿងព្រេងនិទានរបស់ ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា, កម្ពុជា, [៤] [៥] ប្រទេសថៃ, [៦] ប្រទេសលាវ, ស្រីលង្កា, ខាងជើងម៉ាឡេស៊ី និង ឥណ្ឌូនេស៊ី ។ [៧] [៨] [៩] រឿងនិទានក៏បានរីករាលដាលដល់ប្រទេសចិន ខោតាន ជ្វា ទីបេ និងបេងហ្គាល់។ [១០]
ការសម្របខ្លួន
[កែប្រែ]ល្ខោន
[កែប្រែ]យោងតាមលោក James R. Brandon រឿងមនោរាហ៍ គឺជាប្រធានបទដ៏ពេញនិយមមួយនៅក្នុងល្ខោនអាស៊ីអាគ្នេយ៍។ [១១]
នៅកម្ពុជាមានរបាំមួយដែលមានឈ្មោះថា «របាំព្រះសុធននាងកែវមរាហ៍» ដែលជាផ្នែកមួយនៃរបាំព្រះរាជទ្រព្យ។
អក្សរសិល្ប៍
[កែប្រែ]តួអង្គនៃរឿងនិទានត្រូវបានគេស្គាល់ផងដែរនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ថា ព្រះសុធន និង កែវមនោរាហ៍ ។
រឿងនិទាននេះក៏ត្រូវបានគេរកឃើញនៅក្នុងអក្សរសិល្ប៍ពុទ្ធសាសនាសំស្ក្រឹតនៃប្រទេសនេប៉ាល់ផងដែរ ដោយដាក់ឈ្មោះថា រឿងរបស់សុចន្ទ្រីមនិងកិន្នរី ដែលប្តីប្រពន្ធសំខាន់ត្រូវបានគេដាក់ឈ្មោះថា មនោរាហ៍ និង សុធនុស ។ នៅក្នុងកំណែមួយផ្សេងទៀតពីប្រទេសនេប៉ាល់ កិន្នរីអវទាន អ្នកប្រមាញ់ ឧត្បល បានចាប់យក កិន្នរ (គ្មានឈ្មោះក្នុងរឿងនិទាន) ជាមួយនឹងវេទមន្ត។ ព្រះអង្គម្ចាស់ សុធន នៃ ហស្តិណា បានមកដល់ជាមួយនឹងដំណើរកម្សាន្តបរបាញ់របស់គាត់ ហើយលង់ស្នេហ៍ជាមួយ កិន្នរ ។
ការបកប្រែមួយទៀតបានដាក់ឈ្មោះព្រះអង្គម្ចាស់ថា សុធនុ និង កិន្នរិ ជា មនោរាហ៍ ជាបុត្រីរបស់ស្ដេច ទ្រុម ។
រឿងនិទានត្រូវបានគេស្គាល់ផងដែរថា ស៊ីថននិងមនោឡា នៅ ប្រទេសឡាវ ។ [១២]
កេរដំណែល
[កែប្រែ]រឿងមនោរាហ៍ និងព្រះអង្គម្ចាស់សុធន អាចនឹងបំផុសគំនិតរឿង មនោរាហ៍ [១៣] របាំដែលសម្តែងនៅ ប្រទេសថៃ ,កម្ពុជា និង ម៉ាឡេស៊ី ។ [១៤]
ឯកសារយោង
[កែប្រែ]- ↑ "The Story of Prince Sudhana and Manohara". 5 February 2003. Archived from the original on 5 February 2003.
{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link) - ↑ Borobudur: golden tales of the Buddhas. Berkeley, CA. 1994. pp. 77–81.
- ↑ Grey, Leslie (1998). "Supplement to The Concordance of the Buddhist Birth Stories". The Journal of the Pali Text Society XXIV: 103–147 [129–130].
- ↑ Porée-Maspero, Eveline (1962). "III. Le cycle des douze animaux dans la vie des Cambodgiens". Bulletin de l'École française d'Extrême-Orient 50 (2): 311–365. DOI:10.3406/befeo.1962.1536.
- ↑ Jacob, Judith M. (1996). The traditional literature of Cambodia: a preliminary guide. New York. pp. 177–178.
- ↑ Toth, Marian Davies (1971). Tales from Thailand. Rutland, Vt.. p. 106.
- ↑ Jaini, Padmanabh S. (1966). "The Story of Sudhana and Manoharā: An Analysis of the Texts and the Borobudur Reliefs". Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London 29 (3): 533–558. DOI:10.1017/S0041977X00073407.
- ↑ Sandakinduru Katava | Ceylonese dance-drama.
- ↑ Yousof, Ghulam-sarwar (1 January 1982). "Nora Chatri in Kedah: A Preliminary Report". Journal of the Malaysian Branch of the Royal Asiatic Society 55 (1 (242)): 53–61.
- ↑ Chen, Ruixuan (2016). "The Khotanese Sudhanāvadāna, written by Matteo De Chiara [review]". Indo-Iranian Journal 59 (2). DOI:10.1163/15728536-05902001.
- ↑ Brandon, James R. Theatre in Southeast Asia. Cambridge, Mass., Harvard University Press, 1974 [1967]. pp. 23-24. ISBN 0-674-87587-7.
- ↑ Diamond, Catherine (February 2005). "Red Lotus in the Twenty-First Century: Dilemmas in the Lao Performing Arts". New Theatre Quarterly 21 (1): 34–51. DOI:10.1017/S0266464X04000326.
- ↑ Plowright, Poh Sim (November 1998). "The Art of Manora: an Ancient Tale of Feminine Power Preserved in South-East Asian Theatre". New Theatre Quarterly 14 (56): 373–394. DOI:10.1017/S0266464X00012458.
- ↑ Sooi-Beng, Tan (1988). "The Thai 'Menora' in Malaysia: Adapting to the Penang Chinese Community". Asian Folklore Studies 47 (1): 19–34. DOI:10.2307/1178249.