រាជវង្ស​កម្ពុជពល

រាជវង្សកម្ពុជពល បានគ្រប់គ្រងផ្នែកខ្លះនៃ បេងហ្គាល់ ក្នុងសតវត្សទី ១០ ដល់ទី ១១ នៃគ.ស. បន្ទាប់ពីបានលុកលុយ ពល ក្នុងរជ្ជកាល គោពលទី៣ ។ អ្នកគ្រប់គ្រងចុងក្រោយនៃ កម្ពុជ នៃរាជវង្ស កម្ពុជពល ធម្មពល ត្រូវបានកម្ចាត់ដោយអធិរាជឥណ្ឌាខាងត្បូង រាជេន្ទ្រចុឡា១ នៃ រាជវង្ស ចូឡា ក្នុងសតវត្សទី ១១ ។

ប្រភពដើម

ក្នុងកំឡុងសតវត្សមុនគ.ស. អំបូរជាច្រើននៃ កម្ពុជ បានចូលប្រទេសឥណ្ឌាក្នុងសម្ព័ន្ធភាពជាមួយ សាក, បហ្វវ, យវណ ហើយបានរីករាលដាលចូលទៅក្នុង សិន្ធុ, Saurashtra, ម៉ាលវ៉ា, រាជស្ថាន, បុញ្ជប និង សុរសេន ។ ពូជពង្សសុរសេន កម្ពុជ បានរំកិលទៅទិសខាងកើត ហើយចូលទៅក្នុង ដែនពល ហើយនៅសតវត្សទី ១០ ដោយវាយដណ្តើមយកបេងខាងជើងខាងលិច។ កុលសម្ព័ន្ធ កម្ពុជ ត្រូវបានជួលដោយ ពល បន្ទាប់ពីការសញ្ជ័យរបស់ ទេវាពល ដោយសារតែកង្វះទ័ពសេះដើមនៅ បេងហ្គាល់ ។ កម្ពុជាប្រហែលជាបានប្រកាសឯករាជ្យពីការគ្រប់គ្រងរបស់ពល ដោយសារតែវាត្រូវបានចុះខ្សោយដោយការលុកលុយរបស់ស្តេច កាមរូប រត្នពល និង ចន្ទេល អ្នកគ្រប់គ្រង យសោវរ័ន ។

ប្រភពពីបុរាណអំពីច្បាប់ កម្ពុជ នៅ បេងហ្គាល់

មានសិលាចារឹកបុរាណជាច្រើនដែលបញ្ជាក់អំពីការគ្រប់គ្រងរបស់ កម្ពុជ នៅ បេងហ្គាល់ ។ ប្រភពសំខាន់បំផុតគឺ៖

សិលាចារឹក Dinajpore

សិលាចារឹកសសរ Dinajpur កត់ត្រាដល់ស្តេច កម្ពុជ ហៅថា កម្ពុជន្វយ គៅទបតី (មានន័យថា ព្រះអម្ចាស់នៃ គៅទ ) .. សិលាចារឹកសសរស្តម្ភត្រូវបានបង្កើតឡើងដំបូងនៅក្នុងប្រាសាទ សិវ ដែលត្រូវបានសាងសង់ដោយស្តេច ប៉ុន្តែត្រូវបានដកចេញទៅ បេងហ្គាល់ ចម្ងាយប្រហែល ៤០ ម៉ាយភាគខាងកើតនៃ គៅទ ក្នុងអំឡុងពេលនៃការគ្រប់គ្រង របស់មូស្លីម ។ ក្នុងកំឡុងសតវត្សទី ១៨ សសរត្រូវបានផ្លាស់ទៅ Dinajpore ដោយ Maharaja Ram Nath ហើយជាលទ្ធផល សិលាចារឹកនេះត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា Dinajpore Pillar Inscription។ សិលាចារឹក Dinajpore មានកាលបរិច្ឆេទនៅពាក់កណ្តាលទីពីរនៃសតវត្សទី ១០ ។

ចានស្ពាន់ Irda (Tamrapatra)

ចានស្ពាន់ Irda ( Irda Tamarapatra ) គឺជាប្រភពមួយផ្សេងទៀតនៅក្នុងរាជវង្ស កម្ពុជ-ពល ហើយត្រូវបានគេរកឃើញនៅ ឆ្នាំ ១៩៣១។ ពង្ស ឬអត្តសញ្ញាណកុលសម្ព័ន្ធនៃអ្នកគ្រប់គ្រងដែលបានលើកឡើងនៅក្នុង Irda Copper Plate ត្រូវបានបញ្ជាក់យ៉ាងជាក់លាក់ថាជា កម្ពុជ-វង្ស-ទិលក (ពោលគឺគ្រឿងតុបតែងនៃគ្រួសារ កម្ពុជ ឬសិរីរុងរឿងនៃកុលសម្ព័ន្ធ កម្ពុជ) ។ ដូចនឹងសិលាចារឹក Dinajpore Pillar ដែរ ចានស្ពាន់ Irda ត្រូវបានគេគិតថាជារបស់ពាក់កណ្តាលទីពីរនៃសតវត្សទីដប់ (Dr NG Majumdar, Dr RC Majumdar)។ ដូច្នេះហើយ សហគមន៍សិក្សាជឿថា សិលាចារឹក កម្ពុជន្វយ គៅទបតី នៃ Dinajpore Pillar Inscriptions និង Kambojavamshatilaka Paramasaugata Maharajadhiraja parameshvara paramabhattaraka Rajyapala នៃរាជវង្ស កម្ពុជ-ពល នៃ Irda Copper Plate Inscriptions សំដៅទៅលើគ្រួសារ កម្ពុជ ដូចគ្នា។ ប៉ុន្តែចំណែកឯសិលាចារឹក Dinajpur Pillar សំដៅលើអ្នកគ្រប់គ្រង កម្ពុជ មួយរូបដែលមានអក្សរថា "កម្ពុជន្វយ គៅទបតី" នោះ Irda Copper plate រៀបរាប់ពីជំនាន់បន្តបន្ទាប់នៃស្តេច កម្ពុជ-ពល នៃ បេងហ្គាល់ ដូចជា Rajyapala, Narayanapala និង Nayapala ជាដើម។ នៅសតវត្សទីដប់ឬសតវត្សទីដប់មួយ។

Bangar Grant នៃ មហិពលទី១

Bangar Charter នៃ មហិពលទី១ គឺជាប្រភពបុរាណដ៏សំខាន់បំផុតទីបីនៃការគ្រប់គ្រង កម្ពុជ នៅ បេងហ្គាល់ ។ ធម្មនុញ្ញអះអាងថា មហិពល បានសញ្ជ័យឡើងវិញស្ទើរតែទាំងមូលនៃភាគខាងជើងនិងខាងកើត បេងហ្គាល់ "បន្ទាប់ពីបានកម្ចាត់ពួកឈ្លើយសឹកដែលបានរឹបអូសយកនគរដូនតារបស់គាត់" ។ ខគម្ពីរដដែលនេះត្រូវបានធ្វើម្តងទៀតនៅក្នុងធម្មនុញ្ញ Aamgaachhi នៃ Vigrahapala-3 ។ ប៉ុន្តែតើនរណាជាអ្នកកាន់កាប់ សិលាចារឹកមិនប្រាប់ទេ ប៉ុន្តែភស្តុតាងផ្សេងទៀតបង្ហាញថា អ្នកគ្រប់គ្រងដែលជាកម្មសិទ្ធិរបស់គ្រួសារ កម្ពុជ គឺជាកម្មសិទ្ធិនៃភាគខាងជើង និងខាងលិច បេង្គាល់ ។ អ្នកប្រាជ្ញជឿថាធម្មនុញ្ញរបស់ មហិពល សំដៅទៅលើការដណ្តើមយកផ្នែកខាងជើងនៃ បេងហ្គាល់ ដោយរាជវង្ស កម្ពុជ ពី Gopala II ឬ Vigrahapala II នៃរាជវង្ស ពល ដែលស្តេចដ៏អស្ចារ្យ មហិពលទី១ អះអាងថាបានឈ្នះមកវិញដោយកម្លាំងនៃអាវុធរបស់គាត់

សាសនា​របស់​អ្នក​គ្រប់គ្រង​កម្ពុជនៃ​បេងហ្គាល់

សិលាចារឹក កម្ពុជន្វយ គៅទបតី នៃ Dinajpore Pillar ត្រូវបានគេបញ្ជាក់ថាជាអ្នកសាងសង់ប្រាសាទ សិវ ដូច្នេះហើយជា អ្នកកាន់សាសនា សិវ។ គាត់ត្រូវបានគេនិយាយថាជាអ្នកផ្តល់អំណោយដ៏អស្ចារ្យនៃសប្បុរសធម៌ Kambojavamsatilaka Rajayapala ដែលជាស្តេចទីមួយនៃចាន Irda ទង់ដែងត្រូវបានគេហៅថា បរម-សៅគត (អ្នកគោរពព្រះពុទ្ធ) ។ អ្នកគ្រប់គ្រងទីបី Narayanapala Kamboja ត្រូវបានគេនិយាយថាជាអ្នកគោរពបូជារបស់ ព្រះវិស្ណុ ។ ស្តេច Nayapala Kamboja អ្នកនិពន្ធ Irda Copper plate ត្រូវបានគេស្គាល់ថាបានអនុវត្តការគោរពបូជាព្រះសិវៈ។ មិនមានព័ត៌មានអំពីអ្នកគ្រប់គ្រង កម្ពុជធម្មពល នោះទេប៉ុន្តែវាហាក់ដូចជាថាគាត់ប្រហែលជាជាអ្នកដើរតាម វេទ ពោលគឺ Saivite ឬអ្នកកាន់ព្រះវិស្ណុ។ ចាន Irda Copper សំដៅលើព្រះហិណ្ឌូ អគារប្រាសាទខ្ពស់ៗ ក៏ដូចជាផ្សែងដ៏ពិសិដ្ឋដែលកើនឡើងពីភ្លើង Yagya ទៅលើមេឃ។ នេះសំដៅលើព្រហ្មញ្ញសាសនានៃ ពលកម្ពុជ ម្តងទៀត។ ចានស្ពាន់ Irda ក៏ធ្វើសេចក្តីយោងពិសេសទៅកាន់ Purohits, Kritivajyas, Dharmagyas និងមន្ត្រីដ៏បរិសុទ្ធដទៃទៀត។ ដូច្នេះហើយ យើងឃើញថា ស្តេច កម្ពុជ នៃ បេងហ្គាល់ ភាគច្រើនជា វេទហិណ្ឌូ ជាការពិតណាស់ លើកលែងតែស្តេច រាជ្យពល ប៉ុណ្ណោះ។ ការលើកឡើងគឺធ្វើឡើងដោយការផ្តល់ដី និងភូមិដល់ពួក Purohits នៅក្នុងស្រុក Burdwan នៃភាគខាងកើត បេងហ្គាល់ ។ យោងទៅតាម សាស្រ្តាចារ្យ RC Majumdar ថា "ទោះជាយ៉ាងណា សំខាន់ជាងនេះទៅទៀត គឺការដាក់បញ្ចូល Purohits ទៅក្នុងការផ្តល់ដីរបស់ កម្ពុជ, វរ្ម័ន និង សេនា ស្ដេចនៃបេងហ្គាល់។ វាបង្ហាញថាសារៈសំខាន់ដ៏អស្ចារ្យត្រូវបានភ្ជាប់ទៅនឹងទិដ្ឋភាពសាសនា និងសង្គមនៃការគ្រប់គ្រងក្នុងអំឡុងការគ្រប់គ្រងនៃរាជវង្ស ដែលសុទ្ធតែជាអ្នកកាន់តាមសាសនាគ្រិស្តអូស្សូដក់។ បណ្ឌិត ប៊ី អិន សេន មានប្រសាសន៍ថា ព្រះពុទ្ធសាសនាដែលមានអ្នកកាន់សាសនានៅដើមពល និង ចន្ទ្រ ប្រហែលជាធ្លាក់ចុះនៅបេងហ្គាល់ក្នុងអំឡុងសតវត្សទី១០។ ម្យ៉ាងវិញទៀត សាសនា​វេទ​ក៏​មាន​ការ​កើន​ឡើង។ ដោយសារស្តេច កម្ពុជពល នៃ បេងហ្គាល់ ភាគច្រើនជា វេទហិណ្ឌូ ដូច្នេះហើយ ពួកគេត្រូវតែទទួលបានការគាំទ្រយ៉ាងពេញទំហឹងពីកម្មវត្ថុរបស់ពួកគេ ដែលត្រូវតែជួយពួកគេលើកចក្រភពដ៏មានឥទ្ធិពលមួយនៅក្នុង បេងហ្គាល់ ។

ភ័ស្តុតាងអំពីអ្នកគ្រប់គ្រង កម្ពុជ ជំនាន់ក្រោយនៅ បេងហ្គាល់

មានភ័ស្តុតាងអក្សរសាស្ត្រដែលបញ្ជាក់អំពីស្តេច កម្ពុជ មួយអង្គដែលគេស្គាល់ថា Jagan Nath សោយរាជ្យនៅ បេងហ្គាល់ នៅចុងសតវត្សទី ១៦ ។ ស្តេច Jagan Nath ត្រូវបានគេបញ្ជាក់ថាបានឧបត្ថម្ភអ្នកប្រាជ្ញ ព្រាហ្មណ៍ Sura Mishra ដែលបានតែង Jagannathaprakasa ដែលជា Smriti Granth ដើម្បីជាកិត្តិយសដល់ស្តេច កម្ពុជ នេះ:

Adesh.Kambojakula.vatansah Shri Jagana Natha iti parsidhah

Akaryad dharmanibandhmaytam dhradhipaiapayairkablai nreshe

នេះបង្ហាញថាការគ្រប់គ្រងរបស់ កម្ពុជ នៅក្នុងផ្នែកខ្លះនៃ បេងហ្គាល់ ត្រូវតែបន្តរហូតដល់ចុងសតវត្សទី ១៦ ។