İçeriğe atla

Necip Fazıl Kısakürek

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Aynı adlı dizi için Necip Fazıl Kısakürek (dizi) sayfasına bakınız.
Necip Fazıl Kısakürek
DoğumAhmed Necib
26 Mayıs 1904(1904-05-26)
İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm25 Mayıs 1983 (78 yaşında)
İstanbul, Türkiye
Defin yeriEyüpsultan Mezarlığı, İstanbul
41°03′04″N 28°55′57″E / 41.05123237135737°K 28.932487400005552°D / 41.05123237135737; 28.932487400005552
Takma adÜstad · Kaldırımlar Şairi · Sultanu'ş Şuara
MeslekŞair · yazar · oyun yazarı
DilTürkçe
İkametİstanbul
MilliyetTürk
VatandaşlıkTürkiye
Eğitimİstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi
DönemCumhuriyet dönemi
Konuİnsan · Tasavvuf
Edebî akımMistisizm
Önemli eserÇile (1962) · Bir Adam Yaratmak (1937) · İdeolocya Örgüsü (1959) · O ve Ben (1974).
Önemli ödülleriKültür Bakanlığı Büyük Ödülü'nü (1980), · İman ve İslam Atlası adlı eseriyle fikir dalında Millî Kültür Vakfı Armağanı'nı (1981), · Türkiye Yazarlar Birliği Üstün Hizmet Ödülü'nü (1982).
Etkin yılları1925-1983
Evlilik
Neslihan Kısakürek
(e. 1941; ö. 1983)
Çocuklar5
Etkiledikleri
Etkilendikleri
İmza
Resmî site
nfk.com.tr

Ahmet Necip Kısakürek (26 Mayıs 1904, İstanbul - 25 Mayıs 1983, İstanbul), Türk şair, yazar, oyun yazarı ve düşünür. İlk şiirlerinde bireysel bunalımlar, metafizik sorgulamalar ve şehir yalnızlığı gibi temaları işlemiş, 1934 yılında tasavvufla tanıştıktan sonra düşünsel bir dönüşüm yaşayarak eserlerinde İslami ve mistik konulara ağırlık vermeye başlamıştır. Bu süreçte "Büyük Doğu" adını verdiği bir düşünce hareketi geliştirmiş; edebi kimliği ile ideolojik yönelimini birleştirmiştir. Uzun yıllar çıkardığı Büyük Doğu dergisi, İslami ve muhafazakâr fikirlerin yayılmasında önemli bir platform olmuştur. Çok sayıda şiir, tiyatro oyunu, hatıra ve fikir kitabı kaleme almıştır. Ölümünden sonra da Türkiye'de muhafazakâr entelektüel kesimler üzerinde kalıcı bir etki bırakmıştır.

Hayatı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ailesi ve çocukluk yılları

[değiştir | kaynağı değiştir]

1904 yılında İstanbul'da, Maraşlı bir ailenin oğlu olarak dünyaya geldi.[1] Babası, o sırada hukuk öğrencisi olan ve ilerleyen yıllarda Bursa'da âzâ mülazımlığı, Gebze savcılığı ve Kadıköy hâkimliği görevlerinde bulunan hukukçu Abdülbaki Fazıl Bey; annesi ise Girit ensarlarından bir ailenin kızı olan Mediha Hanım'dır.[2] Ailenin tek çocuğu olarak dünyaya gelen Necip Fazıl'a, babasının büyükbabası Necip Efendi'nin adını verdiler.

Çocukluğu, dönemin ünlü hâkimlerinden olan büyükbabası Mehmet Hilmi Bey'in Çemberlitaş'taki konağında geçti. 15 yaşına kadar önemli hastalıklar geçirdi.[3] 4-5 yaşlarındayken dedesinden okumayı öğrendi ve büyükannesi Zafer Hanım'ın da etkisiyle[2] okumaya büyük ilgi duydu.

İlköğrenimini pek çok farklı okulda tamamladı. Kısa bir süre Gedikpaşa'daki Fransız Frerler Mektebi'nde okudu. 1912 yılında Amerikan Koleji'ne kaydedildi, ancak disiplin sorunları nedeniyle okuldan uzaklaştırıldı. Eğitimine önce Büyükdere'deki Emin Efendi Mahalle Mektebi'nde, ardından yatılı bir okul olan ve Raif Ogan'ın yönettiği Rehber-i İttihat Mektebi'nde devam etti. Burada, sonraki yıllarda yakın dostu olacak Peyami Safa ile tanıştı. Ancak bu okulda daha fazla kalmayarak Büyük Reşit Paşa Numûne Mektebi'ne geçti. Seferberlik nedeniyle ailesi Gebze'nin Aydınlı Köyü'ne taşınınca eğitimine burada devam etti.

Kız kardeşi Selma'nın beş yaşında ölümünün ardından, annesi vereme yakalanınca ailesi Heybeliada'ya taşındı.[4] Böylece Necip Fazıl, ilk öğrenimini Heybeliada Numûne Mektebi'nde tamamladı.

Bahriye Mektebi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Bahriyeli Necip, 1919.

1916 yılında Mekteb-i Fünûn-u Bahriye-i Şâhâne'ye (bugünkü adıyla Deniz Harp Okulu) imtihanla girdi.[2] Üç yıl boyunca öğrenim gördüğü bu okulda, Yahya Kemal Beyatlı, Ahmet Hamdi Akseki ve Hamdullah Suphi Tanrıöver gibi tanınmış isimler görev yapıyordu. Türk şiir ve düşünce hayatında, farklı edebi ve ideolojik görüşlere sahip olduğu Necip Fazıl ile aynı dönemde öğrenim gören Nâzım Hikmet Ran da bu okulda, iki sınıf üstteydi.

Necip Fazıl, Bahriye Mektebi'ndeki (Deniz Harp Okulu) öğrencilik döneminde şiirle ilgilenmeye başladı. Tek nüsha olarak, elle yazılmış Nihal adında haftalık bir dergi çıkararak ilk yayıncılık faaliyetine adım attı.[3] Okulda iyi derece İngilizce öğrenerek Lord Byron, Oscar Wilde ve William Shakespeare gibi Batılı yazarların eserlerini orijinal dilinde okuma fırsatı buldu. Ahmet Necip olan adı, bu okulda "Necip Fazıl" olarak değişti.[4]

Bahriye Mektebi'ndeki üç yıllık öğrenimini tamamladıktan sonra, ilave edilen dördüncü sınıfı bitirmeden okuldan ayrıldı.[2]

İstanbul'un işgali sırasında annesi ile birlikte Erzurum'daki dayısının yanına gitti. Bu dönemde, henüz genç yaşta olan babasını kaybetti.[3]

Darülfünun yılları

[değiştir | kaynağı değiştir]

İstanbul Darülfünûnu Hukuk Fakültesi'nde yükseköğrenimine başladı ve ardından Edebiyat Medresesi Felsefe Şubesi'ne geçti.[5] Bu okulda, Ahmet Haşim, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Faruk Nafiz Çamlıbel ve Ahmet Kutsi Tecer gibi dönemin ünlü edebiyatçılarıyla tanıştı. Yakup Kadri ve arkadaşlarının çıkardığı Yeni Mecmua dergisinde ilk şiirleri yayımlandı.

1924 yılında, lise ve darülfünun öğrencileri arasından eğitim hayatına Avrupa'da devam edecek ilk grubu belirlemek amacıyla Maarif Vekâleti tarafından düzenlenen sınavda başarılı oldu. Bu başarı sayesinde, üniversitedeki eğitimini resmen tamamlamış sayılarak Paris'e gönderildi.

Paris yılları

[değiştir | kaynağı değiştir]

1924 yılında Sorbonne Koleji Felsefe Bölümü'ne girdi. Burada sezgici ve mistik filozof Henri Bergson ile tanıştı. Paris'te bohem bir yaşam sürdü ve kumar alışkanlığı edindi. Bir yılın sonunda akademik başarısızlığı nedeniyle bursu kesildi ve yurda dönmek zorunda kaldı.[6]

1934 yılına kadar yaşamı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Paris'teki bohem hayatına bir süre İstanbul'da da devam etti. 1925'te ilk şiir kitabı Örümcek Ağı'nı yayımladı. Aynı dönemde bankacılık sektörüne girdi. Kariyerine Hollanda bankası Bahr-i Sefit Bankası'nda başladı ve Osmanlı Bankası'nda çalıştı. Bu bankada Ceyhan, İstanbul ve Giresun şubelerinde görev aldı.[2] 1928 yılında ikinci şiir kitabı Kaldırımlar yayımlandı ve olumlu eleştiriler aldı.[7]


1929 yazının sonlarına doğru Ankara'ya giderek Türkiye İş Bankası'nda "Umum Muhasebe Şefi" olarak göreve başladı. Burada dokuz yıl çalışarak müfettişlik seviyesine yükseldi. Ankara'da siyasal elit ve aydın çevrelerle yakın ilişkiler kurdu;[3] Falih Rıfkı Atay ve Yakup Kadri Karaosmanoğlu ile sıkça bir araya geldi.

1931-1933 yılları arasında askerlik yaptı. İlk altı ayını Taşkışla'daki 5. Alay'ın Zâbit Kıtası'nda nefer olarak geçirdi. Sonraki altı ayı Harbiye'deki İhtiyat Zâbit Mektebi'nde öğrenci olarak tamamladı ve ardından aynı yerde altı ay subaylık yaptı.[2]

Askerlik hizmetinin ardından Ankara'ya döndü. Üçüncü şiir kitabı Ben ve Ötesi yayımlandıktan sonra ün kazandı.[2] Ayrıca dergilerde yayımlanan hikâyelerini Birkaç Hikâye Birkaç Tahlil adlı kitapta topladı.

Eşref Şefik Atabey'in hastalığı sırasında kendisine verdiği parayı kumar oynarken kaybettiği belirtilmiştir.[8][9]

1934-1943 yılları arasındaki yaşamı

[değiştir | kaynağı değiştir]

1934 yılı, Necip Fazıl'ın hayatında önemli bir dönüm noktasıdır. Bu yıl, Nakşî şeyhi Abdülhakîm Arvâsî ile tanıştı. Abdülhakîm Arvâsî ile Eyüpsultan Camii'nden Pierre Loti tesislerine uzanan yol üzerindeki Kaşgari Murtaza Efendi Cami'nde yaptığı sohbetler sonucunda düşünce dünyasında belirgin bir dönüşüm yaşandı. Bu tanışmayı milat olarak kabul eden Necip Fazıl'ın şiirlerinde, sonrasında tasavvufi temaların izleri görülmeye başladı.[10]

Bu dönemde yazdığı tiyatro oyunu Tohum (1935), yeni fikir ve anlayışını yansıtan önemli bir eser oldu.[2] İslamcılık ve Türklük vurgusunun ön planda olduğu eser, Muhsin Ertuğrul tarafından İstanbul Şehir Tiyatroları'nda sahnelendi. Oyun sanat çevrelerinden ilgi gördü.

1936 yılında kültür ve sanat dergisi Ağaç Mecmuası'nı çıkarmaya başladı. İlk sayısı 14 Mart 1936'da Ankara'da yayımlandı; dergi, ilk altı sayıdan sonra yayınını İstanbul'da sürdürdü. Spiritüalist özellikler taşıyan dergiye Ahmet Hamdi Tanpınar, Cahit Sıtkı Tarancı gibi önemli edebiyatçılar katkıda bulundu. Büyük ölçüde Türkiye İş Bankası tarafından finanse edilen dergi,[11] toplamda 16 sayı yayımlandı.

1937 yılında tamamladığı Bir Adam Yaratmak adlı piyesi, ilk defa 1937-1938 tiyatro sezonunda İstanbul Şehir Tiyatroları'nda Muhsin Ertuğrul tarafından sahneye kondu ve büyük ilgi gördü.[2] Piyes, insan aklının yetersizliğine dikkat çekerken, pozitivist yaklaşım ve salt akılcılığı kabul etmeyerek, gerçek güç ve hakikatin ilahi olduğuna işaret etmektedir.[12]

1938 yılı başlarında, yeni bir millî marş yazılması amacıyla Ulus gazetesinin açtığı yarışmada kendisine teklif yapıldı ve bu teklifi kabul etti. Yarışmanın iptal şartını öne sürdü; şart kabul edilince Büyük Doğu Marşı adlı şiiri yazdı.[2] Şiirin adı, daha sonra çıkaracağı derginin ismi oldu.[4]

1938 sonbaharında bankacılıktan ayrılan Necip Fazıl, Haber gazetesine girerek gazeteciliğe başladı.[2] Maarif Vekili Hasan Âli Yücel tarafından atandığı Ankara Devlet Yüksek Konservatuvarı'ndaki öğretim üyeliğini kısa süre sonra bıraktı ve İstanbul'da bir görev verilmesini istedi. Bunun üzerine Güzel Sanatlar Akademisi'nin Yüksek Mimari kısmına atandı. Ayrıca Robert Kolej'de edebiyat öğretmenliği yaptı.[2]

1934'te yaşadığı dönüşüm dönemini yansıtan Çile adlı şiirini 1939'da yayımladı. 1940 yılında Türk Dil Kurumu adına Namık Kemal isimli bir eser kaleme aldı. Namık Kemal'in 100. doğum yıldönümü vesilesiyle yayımlanan bu kitapta, Namık Kemal'in şairliği, romancılığı, oyun yazarlığı ve fikir adamlığı yönleri ele alınmıştır.[13]

1941 yılında Fatma Neslihan Balaban ile evlendi.[14] Bu evlilikten Mehmet (1943), Ömer (1944), Ayşe (1948), Osman (1950) ve Zeynep (1954) adlı beş çocuğu oldu.

1942 kışında yeniden askerlik yapmak üzere 45 günlüğüne Erzurum'a gönderildi. Askerlik sırasında siyasi bir yazı kaleme alması nedeniyle mahkûm oldu ve ilk kez hapis cezası aldı. Sultanahmet Cezaevi'nde hapis yattı.

1943-1949 arasındaki yaşamı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Necip Fazıl Kısakürek, 1943 yılından itibaren siyasal görüşlerini ve Türk modernleşmesine yönelik eleştirilerini kamuoyuyla paylaşmaya başladı. Bu amaçla 17 Eylül 1943'te Büyük Doğu dergisinin ilk sayısını yayımladı.[3] Büyük Doğu, o dönemde yayımlanan tek İslamcı dergi olarak kabul edilmektedir.[3] Başlangıçta çeşitli yazarların katkı sağladığı dergide, ilerleyen dönemde Necip Fazıl'ın farklı takma adlarla kaleme aldığı yazılar ağırlık kazandı.[4]

Necip Fazıl Kısakürek'in kullandığı takma adlardan bazıları şunlardır: B.A.B., İstanbul Çocuğu, BÜYÜK DOĞU, Fa, Tenkitçi, N.F.K., ?, Ne-Mu, Ahmet Abdülbaki, Abdinin Kölesi, HA.A.KA, Adıdeğmez, Bankacı, Be-De, Prof. Ş. Ü., Dilci, İstanbullu, Muhbir, Dedektif X Bir.[4]

Dergi, 1943 yılının Aralık ayında "dinî neşriyat yapmak ve rejimi beğenmemek" gerekçesiyle birkaç aylığına kapatıldı. Bu dönemde Necip Fazıl, İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Yüksek Mimari bölümündeki görevine son verildi. Dergi, Şubat 1944'te yeniden yayımlanmaya başladı; ancak Mayıs 1944'te Bakanlar Kurulu kararıyla, "rejime itaatsizliği teşvik ettiği" gerekçesiyle kapatıldı. Kapatılma gerekçelerinden biri, "Allah'a itaat etmeyene itaat edilmez" hadisinin tek parti yönetimine karşı yorumlanmasıydı. Necip Fazıl, bu süreçte ikinci kez askerliğe sevk edilerek Eğirdir'de görevlendirildi.

2 Kasım 1945’te Büyük Doğu dergisini yeniden yayımlamaya başladı. Bu dönemde dergide ağırlıklı olarak dinî içerikli yazılar yer aldı ve yazıların büyük bölümü, "Adıdeğmez" mahlasını kullanan Necip Fazıl tarafından kaleme alındı.[4] Derginin art arda birkaç kez kapatılmasının ardından söylemlerini sertleştiren Necip Fazıl, 4 Aralık 1945 günü gerçekleşen Tan baskını sırasında, Vakit Yurdu olarak bilinen binanın penceresinden olayları izledi ve binanın önünden geçen kalabalığı alkışladı.[15]

Büyük Doğu, 13 Aralık 1946 tarihli sayısında kapak olarak kullanılan bir kulak resmi ve altında yer alan "Başımızda kulak istiyoruz!" ifadesine yer verildi. Bu ifade, dönemin Başbakanı İsmet İnönü'nün duyarsızlığına atıfta bulunması nedeniyle yeniden kapatıldı.[16] Necip Fazıl, dergide tefrika edilmeye başlanan Sır adlı piyesinden dolayı, "milleti kanlı ihtilale teşvik" suçlamasıyla mahkemeye çıkarıldı.[17]

1947 baharında Büyük Doğu'yu yeniden çıkarmaya başladı. 6 Haziran'da Rıza Tevfik'e ait Abdülhamîd'in Ruhaniyetinden İstimdat başlıklı bir şiirin yayımlanması sebebiyle dergi mahkeme kararıyla tekrar kapatılırken, Necip Fazıl tutuklandı. Derginin sahibi görünen eşi Neslihan Hanım ile birlikte "Padişahlık Propagandası Yapmak - Türklüğe ve Türk Milletine Hakaret" suçlamasıyla yargılanan şair, 1 ay 3 gün tutuklu kaldıktan sonra beraat etti.[2]

Bu tarihten sonra dergide yalnızca İslamcılığı savunan yazılar değil; Yahudilik, Masonluk ve komünizm karşıtı içerikler de yer aldı.[4]

1947 yılı içinde Sabır Taşı piyesi CHP Sanat Mükafatı'na layık görülse de jürinin kararı, parti'nin genel idare kurulu tarafından iptal edildi.[2] Aynı yıl, Büyük Doğu'nun yayımlanmadığı bir dönemde Borazan adlı mizah dergisini üç sayı yayımladı. 1948'de hakkında verilen beraat kararının Temyiz Mahkemesi tarafından bozulması üzerine maddi sıkıntıya düştü ve ev eşyalarının bir kısmını satmak zorunda kaldı.[2]

Büyük Doğu Cemiyeti

[değiştir | kaynağı değiştir]

Sanatçı, 28 Haziran 1949'da Büyük Doğu Cemiyeti'ni kurdu. Başkanlığını yaptığı dernekte başkan yardımcısı Cevat Rıfat Atilhan, genel sekreter ise Abdurrahim Rahmi Zapsu idi.[18] 1950'de derneğin ilk şubesi Kayseri'de açıldı. Necip Fazıl, Kayseri'deki açılıştan İstanbul'a döndükten sonra bir yazısı nedeniyle tutuklandı. "Türklüğe hakaret davası"nda verilmiş beraat kararı, nisan ayında Temyiz Mahkemesi tarafından bozdurulunca eşi Neslihan Hanım ile birlikte hapse girdi. 1950 Genel Seçimleri'nden sonra seçimden zaferle çıkan Demokrat Parti'nin çıkardığı af yasasıyla hapishaneden tahliye edilen ilk kişi olarak[19] 15 Temmuz'da serbest kaldı. 18 Ağustos 1950'de Büyük Doğu'yu yeniden yayımlamaya başladı. Necip Fazıl, dergide Adnan Menderes'e açık mektuplar yazarak partiyi İslam ekseninde geliştirmesini önerdi. O yıl Büyük Doğu Cemiyeti'nin Tavşanlı, Kütahya, Afyon, Soma, Malatya ve Diyarbakır şubelerini açtı.[2]

22 Mart 1951 tarihinde "Kumarhane Baskını" olarak anılan olay gerçekleşti. Beyoğlu'ndaki bir kumarhaneye düzenlenen baskında yakalanan Necip Fazıl, bu olay nedeniyle 18 saat karakolda tutuldu.[19][20] O dönemde yaptığı açıklamalarda röportaj yapmak üzere kumarhanede bulunduğunu belirten Necip Fazıl, ilerleyen yıllarda ise Büyük Doğu'yu korumak için bir adam tutmak üzere orada olduğunu söyledi. Kendisine göre bu olay, Demokrat Parti'nin bir komplosuydu.[4]

30 Mart 1951'de dergisinin 54. sayısını çıkardı. Ancak dergi bayilere dağıtılmadan toplatma kararı verildi. Bu sayıda yer alan imzasız bir yazısı nedeniyle tutuklanan Necip Fazıl, 19 gün cezaevinde kaldı.[19] Mahkemede 9 ay 12 günlük hapis cezasına çarptırıldı. Cezasını dört ay erteletti ve ardından hastaneden 3 aylık bir tecil raporu aldı.

Necip Fazıl, başkanı olduğu Büyük Doğu Cemiyeti'ni ani bir kararla 26 Mayıs 1951'de feshetti. Örtülü ödenekten aldığı paraya karşılık cemiyeti kapattığı iddia edildi.[4] Kurmayı düşündüğü Büyük Doğu Partisi'nin ana nizamnamesini 15 Haziran 1951'de Büyük Doğu dergisinde yayımladı.[4] Bu taslakta, CHP'nin Altı Ok'una karşılık Büyük Doğu'nun Dokuz Umde'si, Millî Şef'e karşılık İslâmi bir yüce olan "Başyüce" bulunuyordu. Programa göre faiz, dans, heykel, zina, fuhuş, kumar, içki ve her türlü keyif verici madde yasaklanacak; suçlular kısas yöntemiyle cezalandırılacaktı. Necip Fazıl, Haziran 1951'de dergiye ara verdi. Son sayısında "Müslüman Türklerin günlük gazetesi çıkacak" duyurusunu yaptı. Günlük Büyük Doğu Gazetesi 16 Kasım 1951'de yayımlanmaya başladı.

Necip Fazıl'ın 1951'de aldığı hapis cezasıyla ilgili hastaneden aldığı tecil raporunun süresi dolarken 22 Mayıs 1952'de "Malatya Hadisesi" meydana geldi. O gün, Vatan gazetesinin sahibi ve başyazarı Ahmet Emin Yalman, Malatya'da bir suikast teşebbüsünde yaralandı. Necip Fazıl, Hüseyin Üzmez'i azmettirmekle suçlandı.[21] Şair, "Taammüden katle teşvik ve azmettirmek, katle teşebbüs fiilini medih ve istihsal eylemek" suçlamalarıyla tutuklanarak Malatya'ya sevk edildi.[22] 1951'deki mahkûmiyeti sebebiyle 9 ay 12 günlük hapis cezasını çekerken, "Maskenizi Yırtıyorum" başlıklı bir broşür yayımlayarak 1943'ten beri başına gelenleri ve Malatya Hadisesi ile ilgili yaşananları değerlendirdi (11 Aralık 1952).[2] Malatya Davası hâlâ devam ettiğinden, 1951 mahkûmiyeti sona erdikten sonra da bir süre tutuklu kaldı. Malatya Davası'ndan suçsuz bulunarak 16 Aralık 1953'te serbest bırakıldı.[22]

1957'de çeşitli davalardan gecikmiş cezaları nedeniyle 8 ay 4 gün daha hapis yattı.

1958'de Türkiye Jokey Kulübü'nün ısmarlaması ve çocukluk yıllarından[23] gelen atlara olan ilgisi sebebiyle At'a Senfoni adlı eserini kaleme aldı.

1960 darbesinden ardından 6 Haziran'da evinden alınan Necip Fazıl, 4,5 ay Balmumcu Garnizonu'nda tutuldu. Basın Affı nedeniyle tahliye edilse de Atatürk'e hakaret suçu içerdiği iddia edilen bir yazısı nedeniyle mahkûmiyet kararı Balmumcu’da bulunduğu sırada kesinleşti. Böylece tahliye edildiği gün tekrar tutuklanarak ve Toptaşı Cezaevi'ne gönderildi. 1 yıl 65 günlük cezayı doldurduktan sonra 18 Aralık 1961'de serbest kaldı.

1960'tan sonraki yaşamı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Necip Fazıl Kısakürek'in mezarı.

Serbest kaldıktan sonra, önce Yeni İstiklal, sonra Son Posta adlı gazetede yazarlığa başladı. 1963-1964 yıllarında Türkiye'nin çeşitli yerlerinde konferanslar verdi.

1965'te "B.D. Fikir Kulübü"nü kurdu. Konferanslar serisini ve günlük yazılarını sürdürdü; bazı eserlerini gazetelerde tefrika etti.

1970 yılında eski başbakanlardan Necmettin Erbakan'ın kurduğu Millî Nizam Partisi'nin (MNP) kuruluş beyannamesini kaleme almıştır. MNP'nin ardılı Millî Selamet Partisi (MSP), Bülent Ecevit liderliğindeki CHP ile 1974 yılında koalisyon hükûmeti kurunca MSP'ye desteğini kesmiştir. 1977 yılından 12 Eylül 1980 askeri darbesine kadar Alparslan Türkeş'in lideri olduğu Milliyetçi Hareket Partisi lehine Büyük Doğu dergisinde yazılar yazmış, parti mitinglerinde ve kongrelerinde konuşmalar yaparak bu partide yer edinmeye çalışmıştır.[24]

1973 yılında hacca gitti. O yıl, oğlu Mehmet'e "Büyük Doğu Yayınevi"ni kurdurdu.[2] Esselâm isimli manzum eserinden başlayarak daha önce çeşitli yayınevleri tarafından basılmış eserlerinin düzenli yayınına başladı. 23 Kasım 1975'te, Millî Türk Talebe Birliği tarafından mücadelesinin 40. yılı münasebetiyle bir "jübile" tertiplendi. 1976'da, dergi-kitap formatında yayımlanan ve 1980 yılına kadar 13 sayı sürecek Rapor adlı dergiyi çıkardı. 1978'de ise Son Devre: Büyük Doğu dergisini yayımladı.

26 Mayıs 1980'de Türk Edebiyat Vakfı tarafından "Sultan-üş Şuara" (Şairlerin Sultanı) unvanı verildi.[25] 1982 yılında yayımlanan Batı Tefekkürü ve İslâm Tasavvufu isimli eseri sebebiyle "Yılın Fikir ve Sanat Adamı" seçildi.

Necip Fazıl Kısakürek, Bir Adam Yaratmak adlı piyesinde yer alan olay örgüsü ve diyalogların edebiyat çevrelerinde dikkat çekti. Bazı eleştirmenler tarafından "Türk Shakespeare" olarak anılmıştır.[26]

İman ve İslâm Atlası adlı eserini yazmak için 1981 yılında Erenköy'deki evinde odasına kapandı. Yeni bir parti kurmak üzere bulunan Turgut Özal'ı sık sık odasına kabul etti ve tavsiyelerde bulundu.[2]

8 Temmuz 1981 tarihinde, Atatürk aleyhinde işlenen suçlar hakkındaki kanuna aykırı fiil işlediği gerekçesiyle, Atatürk'ün manevi şahsına hakaret suçundan hüküm giydi. Karar, Yargıtay 9. Ceza Dairesi tarafından onaylandı.[27] Davaya konu olan Vatan Haini Değil, Büyük Vatan Dostu Sultan Vahidüddin adlı kitabın herhangi bir suç unsuru teşkil etmediği, mahkemenin atadığı bilirkişi raporu ile belirtildi. Ancak Necip Fazıl, "Atatürk'e hakaret etmeye meyilli olmak" gerekçesiyle mahkûm edildi.[28]

25 Mayıs 1983 tarihinde evinde öldü. Cenazesi Eyüpsultan Mezarlığı'a defnedildi.

Çalışmaları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kendi deyimiyle 12 yaşında şiir yazmaya başlayan Necip Fazıl'ın ilk şiir kitabı, 17 yaşındayken yayımlandı[29] ve bazı şiirleri Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı'nın ders kitaplarında okutuldu.[30] Bir Adam Yaratmak adlı tiyatro eseri ise 1937-1938 tiyatro sezonunda İstanbul Şehir Tiyatrosu'nda uzun süre kapalı gişe oynadı.[31]

Paris dönüşü yayımladığı Örümcek Ağı ve Kaldırımlar adlı şiir kitapları, onu çok genç yaşta ünlü yaptı. Henüz otuz yaşına basmadan çıkardığı yeni şiir kitabı Ben ve Ötesi (1932) ile takdir toplamayı sürdürdü.[32] Birçok kişi tarafından da çok sevilen şair, "Üstat Necip Fazıl Kısakürek" olarak anılmaya başlandı.[33]

Necip Fazıl, 1934 yılında Nakşî şeyhi Abdülhakîm Arvâsî ile tanıştıktan sonra İslami kimliğiyle öne çıkmaya başladı. Bu dönemde, tamamında üstün bir ahlak felsefesinin savunulduğu tiyatro eserlerini birbiri ardına kaleme aldı. Tohum, Para, Bir Adam Yaratmak ve Nam-ı Diğer Parmaksız Salih gibi piyesleri büyük ilgi gördü.[34] Cinnet Mustatili adlı eserinde hapishane anıları yer verdi.

Sık sık kapatılan veya toplatılan Büyük Doğu dergisinin yayımlanmadığı dönemlerde, günlük fıkra ve yazılarını Ortadoğu, Son Havadis, Milliyet, Millî Gazete, Hergün ve Tercüman gazetelerinde yayımladı.[35]

Vasiyeti

[değiştir | kaynağı değiştir]

Vasiyetinin bir kısmı:

  • Fikir ve duyguda vasiyete lüzum görmüyorum. Bu bahiste bütün eserlerim; her kelime, cümle, mısra ve topyekûn ifade tarzım vasiyettir. Eğer bu kamusluk bütünü tek ve minicik bir daire içinde toplamak gerekirse söylenecek söz, "Allah ve Resulü'nden başka her şey hiç ve batıl." demekten ibarettir.[36]
  • Beni, ayrıca hususi vasiyetimde belirttiğim gibi, İslamî usullerin en incelerine riayetle defnediniz! Burada, umumi vasiyette de belirtilmesi gereken bir noktaya değinmeliyim.[36]
  • Cenazeme çiçek ve bando mızıka gönderecek makam ve şahıslarla herhangi bir yakınlığımız yoktur ve kimsenin böyle bir zahmete girişmeyeceği de malumdur... Ancak bu hususta bir muziplik zuhur edecek olursa, ne yapılması gerektiği de beni sevenlerce bilinir... Çiçekler çamura, bando ise yüz geri koğuşuna.[36]

Çile şiirindeki şu satırlar, vasiyetini teyit eder niteliktedir:

Son gün olmasın dostum, çelengim, top arabam;
Alıp beni götürsün, tam dört inanmış adam...

Siyasi fikirleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Necip Fazıl Kısakürek'in siyasi görüşleri yaşamı boyunca değişim göstermiştir. Gençlik döneminde Cumhuriyet Halk Partisi yanlısı yazılar yazmış, devlet bursuyla yurt dışına gönderilmiş ancak kumar ve alkol bağımlılığı nedeniyle eğitimini tamamlayamayıp yurda dönmüştür. Demokrat Parti döneminde örtülü ödenekten pay aldığı ve bunun karşılığında tek parti yönetimine yönelik çeşitli suçlamalarda bulunduğu iddia edilmektedir. Demokrat Parti'nin kendisine sırt çevirmesi ve bir kumar baskınında yakalanması sonrasında partiden ayrılmıştır.

1934 yılında katıldığı Nakşibendilik tarikatından sonra siyasi gelişmeler üzerine değerlendirmelerde bulunmaya başlamıştır.[37] 1943 yılından itibaren çıkardığı Büyük Doğu dergisinde yazdığı yazılarla 1945'teki Tan Gazetesi Baskını ve 1952'de Malatya'da gerçekleşen Ahmet Emin Yalman suikast girişimi öncesinde Yalman'ı eleştiren metinler yayımlamıştır.[37][38] Ayrıca, Komünist Sovyetler Birliği karşıtı olarak ABD lehine görüşler dile getirmiştir.[39][40] Bu dönemde fikirleri Millî Türk Talebe Birliği üyeleri tarafından benimsenmiştir.[41]

Necip Fazıl, 1940'lı yıllardan itibaren İslamcı bir toplum ve devlet düzeni tasarımı etrafında şekillenen fikirleriyle İslamcı düşünceyi sistemleştirmeye yönelik çabalarıyla öne çıkmıştır. Bu yönüyle bazı araştırmacılar tarafından "İslamcı ideolog" olarak tanımlanmıştır.[42][43][44]

Soğuk Savaş döneminde Türkiye'de antikomünizm akımın öncülerinden biri oldu.[45][46][47] Ayrıca, dünya görüşü çerçevesinde yakın tarihi de yorumladı ve bu doğrultuda, resmî tarihe alternatif olarak Vahdettin: Vatan Haini Değil Büyük Vatan Dostu gibi kitaplarla tarih yazımına da girişti.

Eleştiriler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Necip Fazıl'ın düşünce yapısı, din, tasavvuf ve mistisizm ekseninde şekillenmiş, fikrî mücadelesini bu doğrultuda sürdürmüştür. Fikir ve inançlarını yaymak amacıyla edebî araçların yanı sıra yayıncılık yaparak kendi medyasını oluşturmuş, Demokrat Parti döneminde ise parti iktidarından destek almıştır. Demokrat Parti başbakanı Adnan Menderes'e yazdığı yardım mektubu[48] ve Demokrat Parti'den aldığı 147.000 liralık örtülü ödenek Yassıada yargılamalarında gündeme gelmiştir.[49] Tarihçi Ayşe Hür, Necip Fazıl'ın yaşamı boyunca süren bağımlılıklarının örtülü ödenek talebinde etkili olduğunu ileri sürmüştür.[50][51]

Yazılarında Batı, masonluk ve Yahudilik karşıtı bazı komplo teorilerine yer verdiği belirtilmiş; bu yönü bazı araştırmacılar tarafından eleştirilmiştir.[52][53][54]

Fikir değişimleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Necip Fazıl Kısakürek'in hayatı, kendi anlatımına göre 1934 yılında Nakşibendi şeyhi Abdülhakîm Arvâsî ile tanışmasıyla değişmiş ve genel olarak ülkücü ve İslamcı bir çizgide sürmüştür. Ancak farklı yönetim dönemlerinde yazdığı yazılar, kitaplar ve mektuplar fikir değişiklikleri göstermektedir.[55] Kendisinin ve arkadaşlarının yazdıklarına göre değişimlerinin en keskin olduğu yıl 1940'tır. 1940 yılında CHP'den milletvekili adaylığı talebinde bulunmuş, ancak kabul edilmemiştir.[56] Yazar Mîna Urgan, Kısakürek'in 1940 yılından sonraki değişimini Bir Dinozorun Anıları kitabında detaylı olarak ele almıştır.[57]

Mustafa Kemal Atatürk'ün cumhurbaşkanlığı döneminde ve ölümünün ardından Kemalist çizgide çeşitli yazılar kaleme alan Necip Fazıl,[58] İsmet İnönü döneminde, özellikle 1943 sonrası süreçte, İnönü ve Cumhuriyet rejimi hakkında eleştirel görüşler dile getirmiştir. CHP yönetimini din karşıtlığıyla ilişkilendirmiş; Cumhuriyet inkılaplarını Batı hayranlığı bağlamında değerlendirmiştir. Bu dönemde dile getirdiği düşünceler, daha önce karşı çıktığı bazı kesimlerle benzer temalar taşıyabilmektedir.[59]

1950 genel seçimleri öncesinde Demokrat Parti karşıtı görüşlerini yoğun biçimde paylaşan Kısakürek,[60][61] Demokrat Parti iktidara geldikten sonra parti yanlısı bir tutum benimsemiştir. Örneğin, 12 Aralık 1950 tarihli Büyük Doğu dergisindeki yazısında, Atatürk'ün cumhurbaşkanlığındaki Cumhuriyet'in ilk 15 yılına yönelik eleştirilerini daha da sertleştirmiştir.[62]

Necip Fazıl Kısakürek, 1950'li yıllarda dönemin başbakanı Adnan Menderes'e çeşitli tarihlerde mektuplar göndererek maddi destek talebinde bulunmuştur. Bu mektuplardan birinde, "Benim yaptığımı yapanlara hükümetler ve rejimler servetlerini ve nimetlerini yağdırır" ifadelerini kullanmış; içinde bulunduğu maddi sıkıntıyı ve yaşadığı psikolojik zorlukları dile getirmiştir.[63] Demokrat Parti'ye verdiği hizmetler karşılığında maddi destek istediği mektuplardan birinde, içinde bulunduğu maddi sıkıntıyı "cinnet buhranları içinde çırpınmak" şeklinde tanımlamış; bu durumun hayatına mal olabileceğini ifade etmiştir.[64] Yassıada duruşmalarında ortaya konan belgelere göre, 1950–1960 yılları arasında Kısakürek'e örtülü ödenekten toplam 147.000 TL ödeme yapıldığı belirtilmiştir.[65][66] Kısakürek, bu dönemde kaleme aldığı Benim Gözümde Adnan Menderes adlı eserinde, Menderes'e duyduğu bağlılığı ifade eden ifadelere de yer vermiştir. Kitapta geçen bir bölümde, "Bizi arkanda azad kabul etmez köle farzedebilirsin... şeref duyarız" şeklinde ifadeler kullanmıştır.[67]

Necip Fazıl Kısakürek, Menemen Olayı hakkında 1 ve 5 Ocak 1931 tarihli Hâkimiyet-i Milliye gazetesinde hükûmet yanlısı ve sertlik yanlısı yazılar kaleme almıştır.[68][69] Ancak 1969 tarihli Son Devrin Din Mazlumları adlı eserinde, olayın hükümet tarafından tertiplenmiş olduğunu ileri sürerek önceki tutumundan farklı bir değerlendirme sunmuştur.[70]

Necip Fazıl Kısakürek, tarihsel olaylara ilişkin revizyonist ve alternatif görüşler ileri sürmüştür. Eserlerinde, 31 Mart Vakası'nın İttihatçılar ve masonlar tarafından organize edildiğini; ayaklanmayı bastıran Hareket Ordusu'nun "şuursuzlar sürüsü" olduğunu; Şeyh Said'in hareketini bir isyan değil, dindar bir Müslümanın laik yönetime karşı mücadelesi olarak gördüğünü belirtmiştir. Ayrıca, sadece şapka giymediği için idam edildiğini öne sürdüğü kişilere son anda bu konuda soru yöneltildiğini, İskilipli Âtıf Hoca'nın Kurtuluş Savaşı'na muhalefeti nedeniyle değil, şapka kanununa karşı çıkması sebebiyle idam edildiğini ifade etmiştir. Dersim Harekâtı'nı bir Müslüman katliamı olarak değerlendirmiş, II. Abdülhamid'in akıl hastası denilerek tımarhaneye kapatıldığını, Said Nursî'nin büyük bir din alimi olduğunu ve baskı gördüğünü iddia etmiştir.[71] Ayrıca VI. Mehmed Vahdettin'in Kurtuluş Savaşı'na karşı olmadığını ve Mustafa Kemal'e bu mücadele için 40 bin altın verdiğini ileri sürmüştür.[72]

Hatırası

[değiştir | kaynağı değiştir]

Necip Fazıl Ödülleri, 2014 yılından beri Necip Fazıl'ın mirasını yaşatmak amacıyla Star gazetesi tarafından verilmektedir.

Ailesi tarafından 2015 yılında Necip Fazıl Kısakürek Kültür ve Araştırma Vakfı kurulmuştur.[73]

Eserleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Vikipedi'nin kardeş projelerinden
Necip Fazıl Kısakürek
hakkında daha fazla bilgi edinin
Commons'ta ara Commons'ta dosyalar
Vikisöz'de ara Vikisöz'de alıntılar
Vikikaynak'ta ara Vikikaynak'ta belgeler
  • Bayram
  • Bekleyen
  • Vatan Dostu Sultan Vahidüddin
  • 1925: Örümcek Ağı
  • 1928: Kaldırımlar
  • 1932: Ben ve Ötesi
  • 1933: Birkaç Hikâye Birkaç Tahlil
  • 1935: Tohum
  • 1937: Beklenen
  • 1938: Bir Adam Yaratmak
  • 1938: Künye
  • 1940: Çerçeve
  • 1940: Namık Kemâl
  • 1940: Sabır Taşı
  • 1942: Para
  • 1944: Vatan Şairi Nâmık Kemâl
  • 1946: Müdafaa
  • 1948: Halkadan Pırıltılar (Veliler Ordusundan)
  • 1949: Nam
  • 1950: Çöle İnen Nur (İzinsiz Baskı)
  • 1951: 101 Hadis (Büyük Doğu'nun 1951'de verdiği ek)
  • 1953: Maskenizi Yırtıyorum
  • 1955: Cinnet Mustatili (Yılanlı Kuyudan)
  • 1955: Sonsuzluk Kervanı
  • 1956: Mektubat'tan Seçmeler
  • 1958: At'a Senfoni
  • 1959: Büyük Doğu'ya DOĞRU (İdeolocya Örgüsü)
  • 1960: Altun Halka (Silsile)
  • 1961: O ki O Yüzden Varız (Çöle İnen Nur)
  • 1962: Çile
  • 1962: Her Cephesiyle Komünizm
  • 1962: Türkiye'de Komünizm ve Köy Enstitüleri
  • 1964: Ahşap Konak (Büyük Doğu'nun 1964'te verdiği ek)
  • 1964: Hazret
  • 1964: İman ve Aksiyon
  • 1964: Reis Bey
  • 1964: Siyah Pelerinli Adam (Büyük Doğu'nun 1964'te verdiği ek)
  • 1965: Bir Pırıltı Binbir Işık
  • 1965: Büyük Kapı (O ve Ben)
  • 1965: Ruh Burkuntularından Hikâyeler
  • 1965: Ulu Hakan II. Abdülhamid Han
  • 1966: Büyük Kapı'ya ek (Başbuğ Velilerden)
  • 1966: İki Hitabe: Ayasofya/Mehmetçik
  • 1966: Tarih Boyunca Büyük Mazlumlar I
  • 1966: Tarih Boyunca Büyük Mazlumlar II
  • 1967: El Mevahibü'l Ledüniyye
  • 1968: 1001 Çerçeve 1
  • 1968: 1001 Çerçeve 2
  • 1968: 1001 Çerçeve 3
  • 1968: 1001 Çerçeve 4
  • 1968: 1001 Çerçeve 5
  • 1968: İdeolocya Örgüsü
  • 1968: Peygamber Halkası
  • 1968: Tanrı Kulundan Dinlediklerim I
  • 1968: Tanrı Kulundan Dinlediklerim II
  • 1968: Türkiye'nin Manzarası
  • 1968: Vahidüddin
  • 1969: Son Devrin Din Mazlumları
  • 1969: Müdafaalarım
  • 1969: Piyeslerim(Ulu Hakan/Yunus Emre/S. P. Adam)
  • 1969: Şiirlerim
  • 1969: Sosyalizm Komünizm ve İnsanlık
  • 1970: Benim Gözümde Menderes
  • 1970: Hikâyelerim
  • 1970: Kanlı Sarık
  • 1970: Nur Harmanı
  • 1970: Yeniçeri
  • 1971: Reşahat
  • 1972: Senaryo Romanları
  • 1973: Esselâm
  • 1973: Hac
  • 1973: Hazret
  • 1973: Moskof
  • 1974: Çile (Nihaî Tertib)
  • 1974: Başbuğ Velilerden 33 (Altun Silsile)
  • 1974: O ve Ben
  • 1974: Rabıta
  • 1975: Bâbıâli
  • 1975: Hitabeler
  • 1976: İhtilal
  • 1976: Mukaddes Emanet
  • 1976: Rapor 1
  • 1976: Rapor 2
  • 1976: Sahte Kahramanlar
  • 1976: Veliler Ordusundan 333 (Halkadan Pırıltılar)
  • 1977: Rapor 3
  • 1977: Yolumuz, Halimiz, Çaremiz
  • 1978: Doğru Yolun Sapık Kolları
  • 1978: İbrahim Ethem
  • 1979: Rapor 4
  • 1979: Rapor 5
  • 1979: Rapor 6
  • 1980: Aynadaki Yalan
  • 1980: Rapor 10
  • 1980: Rapor 11
  • 1980: Rapor 12
  • 1980: Rapor 13
  • 1980: Rapor 7
  • 1980: Rapor 8
  • 1980: Rapor 9
  • 1981: İman ve İslâm Atlası
  • 1982: Batı Tefekkürü ve İslâm Tasavvufu
  • 1983: Tasavvuf Bahçeleri
  • 1984: Kafa Kâğıdı
  • 1985: Dünya Bir İnkılâp Bekliyor
  • 1985: Hesaplaşma
  • 1986: Mümin
  • 1988: Öfke Ve Hiciv
  • 1990: Başmakalelerim 1
  • 1990: Çerçeve 2
  • 1990: Konuşmalar
  • 1991: Çerçeve 3
  • 1992: Hücum Ve Polemik
  • 1995: Başmakalelerim 2
  • 1995: Başmakalelerim 3
  • 1996: Çerçeve 4
  • 1997: Edebiyat Mahkemeleri
  • 1998: Çerçeve 5
  • 1999: Hâdiselerin Muhasebesi 1
  • 2000: Püf Noktası

Hakkında yazılanlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Mehmet Nuri Şahin "Doğumunun 100. yılında Necip Fazıl Kısakürek" T.C. Kültür Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü Yayınları (2004).
  2. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s "Anahatlarıyla İlk Necip Fazıl Kısakürek Biyografisi, Erişim tarihi:11.01.2012". 1 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2013. 
  3. ^ a b c d e f "Ziya Kılıç, Büyük Doğu Mecmuası'nın Yayın Hayatına Başlaması, Yapısı, Yayın Politikası, Sosyal ve Siyasi Görüşleri (1943-1951), Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Kayseri, 2006". 8 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2013. 
  4. ^ a b c d e f g h i j Ayşe Hür, Necip Fazıl’ın Öteki Portesi, Radikal Gazetesi, 06.01.2013
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya". 31 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2019. 
  6. ^ "Necip Fazıl'ın Yaşadığı Dönüşüme Bir Bakış, n-f-k.com sitesi, Erişim tarihi:11.01.2012". 2 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2013. 
  7. ^ M. Orhan Okay "Edebiyat ve kültür dünyamızdan: makaleler, denemeler, sohbetler" sf.162, Akçağ (1991).
  8. ^ Urgan 1998, s. 99 Eşref Şefik, annemin çocukluk arkadaşı olduğu için, onun ağzından da dinlemiştik bunu: Eşref Şefik hastaymış; onu yoklamaya gelen Necip Fazıl'a ilaç alması için bir miktar para vermiş. Necip Fazıl, ilaçları hemen alacağını söyleyip evden çıkmış. Eşref Şefik beklemiş beklemiş, ne ilaçlar varmış ortada ne de Necip Fazıl. (...) Sabaha doğru kumarhaneden eli boş dönmüş..
  9. ^ Urgan, Mina (25 Ocak 2018). "Mina Urgan: Necip Fazıl'ın İçkisi Ölçülüydü Ama Kumar Tutkusu Sınır Tanımazdı". cafrande.org. 30 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2020. 
  10. ^ Şenocak, İhsan. Büyük Doğu Çağına Doğru. 2. baskı. İstanbul: Hüküm Kitap, 2016. s. 103.
  11. ^ "Halan Gülseven, Türk Sağının Mümtaz Lideri! , Yurt gazetesi, 07.01.2013". 15 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2013. 
  12. ^ "Muhammed Harb(Çeviri: Osman Akyıldız), Türk Tiyatrosu, Necip Fazıl ve Bir Adam Yaratmak Piyesi, Aylık, Sayı 36, Eylül 2007". 28 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2013. 
  13. ^ Hilmi Yavuz, Necip Fazıl, Namık Kemal hakkında ne düşünüyordu? (3), Zaman Gazetesi, 11.10.2006[ölü/kırık bağlantı]
  14. ^ Şenocak, İhsan. Büyük Doğu Çağına Doğru. 2. baskı. İstanbul: Hüküm Kitap, 2016. s. 97.
  15. ^ Doğan Hızlan, Bir Anlık Heyecan Hayatını Değiştirdi, Hürriyet gazetesi 28.01.2006[ölü/kırık bağlantı]
  16. ^ "13 Aralık 1946 Tarihli Büyük Doğu Dergisi". Erişim tarihi: 30 Mayıs 2025. 
  17. ^ "İslamcı Mücadelenin Başlatıcısı: Necip Fazıl Kısakürek". Erişim tarihi: 29 Mayıs 2025. 
  18. ^ "Arif Demirer, Adnan Menderes Necip Fazıl'a 147 bin lirayı neden ödedi-1, Anayurt Gazetesi, 14.08.2012". 15 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2013. 
  19. ^ a b c "Müddetname, Nfk.com.tr sitesi, Erişim tarihi:14.01.2013". 31 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2013. 
  20. ^ Arıkan, Rüçhan (23 Mart 1951). "Necip Fazıl Kısakürek kumar oynarken suçüstü yakalandı". Hürriyet gazetesi. 22 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2020. 
  21. ^ "Necip Fazıl, Hüseyin Üzmez'e ne demişti?, Yeni Akit gazetesi 15.10.2014". 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2015. 
  22. ^ a b " Hep Aynı Senaryo, Aksiyon dergisi 06.01.2015". 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2015. 
  23. ^ "Necip Fazıl'ın Şiirinde Çocukluk" (PDF). TDK. 24 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). 
  24. ^ KAYA, M. Ali (14 Haziran 2021). "Milli Nizam Partisi (Mnp)". Mehmet Ali KAYA. 10 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2022. 
  25. ^ "Necip Fazıl Kısakürek kimdir? Hayatı ve Biyografisi". 2 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2016. 
  26. ^ Haber365. "Necip Fazıl Kısakürek Kimdir?". Haber365. 25 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2021. 
  27. ^ İstanbul Toplu Basın Mahkemesi, 8 Temmuz 1981 tarih ve 1977-137 sayılı kararı. Yargıtay 9. Ceza Dairesi 17 Şubat 1982 tarih ve 1982-12 esas ve 1982-786 sayılı kararı
  28. ^ Durmuş, Fatma (9 Ağustos 2005). "'Üstad Necip Fazıl'ı 'zan'la mahkûm ettiler'". Yeni Şafak. 19 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2009. 
  29. ^ "ÖRÜMCEK AĞI, Necib Fazıl (Kısakürek), İstanbul, Necmi İstikbal Matbaası, 1925. 64 sayfa. Necib Fazıl'ın ilk şiir kitabı…". Erişim tarihi: 28 Mayıs 2025. 
  30. ^ "Necip Fazıl, müfredata ve ders kitaplarına nasıl girdi?". Erişim tarihi: 28 Mayıs 2025. 
  31. ^ "BİR ADAM YARATMAK". Erişim tarihi: 28 Mayıs 2025. 
  32. ^ "BEN ve ÖTESİ". Erişim tarihi: 28 Mayıs 2025. 
  33. ^ "Türk edebiyatının üstadı: Necip Fazıl Kısakürek". Erişim tarihi: 28 Mayıs 2025. 
  34. ^ "Türk fikir, siyaset ve sosyal hayatında aksiyon ve dava adamı: Necip Fazıl Kısakürek". Erişim tarihi: 28 Mayıs 2025. 
  35. ^ "ARŞİV ENVANTER". Erişim tarihi: 28 Mayıs 2025. 
  36. ^ a b c "Necip Fazıl'ın Ölümü, Cenazesi ve Vasiyeti". 5 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2016. 
  37. ^ a b 15 Aralık 2010 tarihli 19 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. soL haberi. 4 Şubat 2011 tarihinde erişilmiştir.
  38. ^ "Hüseyin Üzmez, Ahmet Emin Yalman?ı niçin vurmuştu?.. - ALTAN ÖYMEN". Radikal. 11 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2021. 
  39. ^ Sinan Meydan. "Misuri Zırhlısından Altıncı Filoya Türkiye'de Amerikancılılık". Sözcü. 16 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2021. 
  40. ^ Söylemez, Ayça (18 Şubat 2012). "Mustafa Eren Anlatıyor: "Kanlı Pazar'la Yüzeleşemedik"". Biamag Cumartesi. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2015. 
  41. ^ 2 Eylül 2007 tarihli[ölü/kırık bağlantı] soL haberi. 4 Şubat 2011 tarihinde erişilmiştir.
  42. ^ Halil M. Karaveli ve M.K. Kaya. "Islamic Conservative and Nationalist Views on Jews and Israel: Another Convergence of Perceptions?". 9 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2019. 
  43. ^ Burhanettin, Duran; Menderes, Çınar (Ekim 2013). "Competing Occidentalisms of Modern Islamist Thought: Necip Fazıl Kısakürek and Nurettin Topçu on Christianity, the West and Modernity". The Muslim World. Cilt 103. ss. 479-500. 
  44. ^ Singer, Sean R. (Kasım-Aralık 2013). "Erdogan's Muse: The School of Necip Fazil Kisakurek". World Affairs. 176 (4). ss. 81-88. 13 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2014. 
  45. ^ "Yahudi düşmanlığını Türkiye'de hiç kimse umursamıyor". Radikal. 14 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2016. 
  46. ^ Levi, Avner. Türkiye Cumhuriyeti'nde Yahudiler. 14 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2016. Bu akımın içinde de antisemit eğilimler görüldü. Bu eğilim özellikle Necip Fazıl Kısakürek'in Büyük Doğu dergisinde belirgindi. 
  47. ^ 13 Aralık 2010 tarihli 8 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. soL haberi. 4 Şubat 2011 tarihinde erişilmiştir.
  48. ^ "Necip Fazıl'dan Menderes'e 'ödenek' mektupları". 5 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2017. 
  49. ^ "Menderes ve Örtülü Ödenek". 21 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2013. 
  50. ^ "Necip Fazıl Kısakürek'in öteki portresi". 26 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2015. 
  51. ^ "Ayşe Hür'den Necip Fazıl tweeti". Gerçek Gündem 3 Ocak 2013. 26 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2015. 
  52. ^ "Lozan Antlaşması'nın 100. Yılında Komplo Teorileri ve Gizli Maddelerin İzinde". Yalansavar. 25 Temmuz 2023. 6 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024. 
  53. ^ Türkiye'de Komplo Zihniyeti: Söylemler, Aktörler ve Eğilimler Üzerine Bir Araştırma, Nuh Akçakaya. Selçuk Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Sosyoloji Bölümü
  54. ^ Komplo Teorileri – Cehaletin ve Antisemitizmin Resm-i Geçidi 8 Mayıs 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Rıfat N. Bali. Libra Kitap
  55. ^ Bütün yönleriyle Necip Fazıl. Türkiye Yazarlar Birliği. 1994. s. 42. ISBN 978-9-75738-204-1. 
  56. ^ "Mebusluk Talebnamesi". CHP. 1940. 22 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2020. 
  57. ^ Urgan, Mîna (1998). Bir Dinozorun Anıları. Yapı Kredi Yayınları. ss. 97-98. Urgan soyadını bana kimin önerdiğini duyunca küçük bir şok geçireceksiniz. Necip Fazıl Kısakürek!... 1930 lu yılların Necip Fazıl'ı ile 1940 lı yılların Necip Fazıl'ı arasında uzaktan yakından en küçük bir benzerlik yoktur. Bunlar iki ayrı kişidir sanki. Birincisini çocukluğumdan beri çok iyi tanırdım. Annemin bir yakın arkadaşına aşık olduğundan, bizim evden çıkmazdı. İkincisini ise, hiç görmedim, hiç tanımıyorum. Çünkü ben de, bütün arkadaşlarım da 1940'tan sonra onunla selamı sabahı kesmiştik. Süper Mürşit olarak parlak kariyerini, hayretler içinde uzaktan izlerdik ancak. 
  58. ^ Kısakürek, Necip Fazıl (25 Kasım 1938). Son Telgraf. Son on beş gündür her sabah yatağımızdan kalkıp Dolmabahçe Sarayı'nı yerinde bulduktan sonra, ona varlık ve mana izafe eden unsurun yok olduğuna inanabilmek, yaban bir idrak işkencesi; Atatürk'ten bir parça halinde kalan birçok şey arasında onun yokluğu, merkezi olmayan bir daire tasviri gibi, içinden çıkılmaz bir muhal hissi veriyor. Fındığın kabuğunu kırmadan içini yiyen korkunç bir sihirbaz edasıyla ölüm, Atatürk'ü hüviyeti etrafındaki büyük zarfa el değdirmeksizin aldı götürdü. 
  59. ^ Karaca, Alaattin (2009). Necip Fazıl-Adnan Menderes ilişkisi: mektuplarla ve belgelerle. Lotus Yayınevi. s. 13. Meşrutiyetten Cumhuriyet'e ve Cumhuriyet'ten ikinci dünya harbine gelinceye kadar süren üç merhale, ufak tefek kemiyet farklarıyla, hesapsız ve kitapsız batıya hayranlık, dünyayı ve nefsini müşahede altına almamak hastalığının yekpareleştiği bir bütündür. Ve işte şimdi bu hengâmenin fikri ve ahlâki buhran hengâmesinin ta merkezindeyiz. Ahlaken iflas buhranlarının en korkuncunu geçirmekteyiz. Türk inkılâbı bir ahlâk telakkisi ve bir ahlâk yasası getirmedi. Ahlâkın kaynağı dindir. Bizim ahlâkımız da Müslümanlık ahlâkıdır ve olması lâzımdır. Zaten topyekûn bütün cemiyeti ana çizgilerini İslam ahlâkının potasında eriyerek almıştır. Dünyanın en tezatsız ahlâkı İslam ahlâkıdır. Ne olmuşsak İslam ahlâkı yüzü suyu hürmetine olduk. Biricik ve olabilecek ahlâk kaynağımız İslam ahlâkıdır. 
  60. ^ "Hükûmeti, Savcıyı, Gençliği vazifeye çağırıyoruz". Sabah Postası (141-25). 6 Kasım 1949. 22 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2020. 
  61. ^ "Necip Fazıl isimli bedbaht şimdi de Demokrat Parti Başkanını dinsizlikle itham ediyor: Celal Bayar, Allahı ve Peygamberi tanımıyor mu?". Sabah Postası (141-26). 7 Kasım 1949. 22 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2020. 
  62. ^ Kısakürek, Necip Fazıl (22 Aralık 1950). "Büyük Doğu Dergisi", 40. s. 3. Bütün icraatı, baştanbaşa en keskin din ve şeriat düşmanlığını billûrlaştıran Birinci Cumhur Reisinin bu mevzuda izhar edilmiş (net) ve (ideolojik) sözleri ve görüşleri büyük bir yekûn teşkil etmediği ve bilinmediği için, icraatı sözden daha büyük bir fikir tecellisi diye alacak herhangi bir irfan zümresinin de eksikliği yüzünden, Birinci Cumhur Reisi hakkında «Canım, İslamiyet'e ne yaptı? Allaha ve Peygambere inanmadığı nereden malûm?» gibi bir demagocyaya muhatap bulunabilmektedir. Şimdi bizim yapacağımız, din ve imanı yok etmek için 15 yıllık icraatı dağ gibi yükselen ve bütün bir lisan-ı hal ile her şeyi söyleyen Birinci Cumhur Reisinin bu icraata esas teşkil edici kanaat ve sözlerini, üzerinde münakaşa edilmez şekilde vesikalara bağlamak ve onun bu cephesini artık inhiraf kabul etmez bir vuzuhla tespit etmektir. Böylece, dine en küçük bir temayül ve sevgi içinde, Birinci Cumhur Reisini müdafaaya imkân kalmamalıdır. Müdafaacıları, cephelerini apaçık göstermeğe mahkûm şekilde, Birinci Cumhur Reisi dostluğuyla Allah ve Peygamber düşmanlığını bir arada temsile mecbur tutulmalıdır. 
  63. ^ "Necip Fazıl'dan Menderes'e yalvaran mektuplar!". Habertürk. 5 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2021. 
  64. ^ Şen, Erdal (2007). Belgelerin dilinden: Yassıada'nın karakutusu. Zaman Kitap. s. 108. Benim yaptığımı yapanlara hükümetler ve rejimler servetlerini ve nimetlerini yağdırır. Bütün bunlara karşı 15 bin lira zarar çarpıtılmış ve daha nice kasıt ve sabotaja karşı yalnız bırakılmış olarak sürünmekteyim. Haftalardır Ankara 'nın bu ücra ve münzevi otelinde cinnet buhranları içinde çırpınmaktayım. Bütün istediğim zarara birkaç bin zamla 20 bin lira temininden ibarettir. Bunca muvaffakiyetten sonra uğratıldığım bu hal ve düştüğüm şeref kırıklığı hayatıma mal olabilir. (...) Artık Necip hakkında olmak mı olmamak mı kararı sizi de üzüntüden kurtaracak şekilde verilmeli ve bu iş bitirilmelidir. Ben kararlıyım ve her şeye razıyım. 
  65. ^ Gürsoy Naskali, Emine (2005). Örtülü Ödenek Davası. Kitabevi Yayınları. s. 76. 
  66. ^ Soner Yalçın. "Başbakan'ın saati örtülü ödenekten". Sözcü. 3 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2021. 
  67. ^ Kısakürek, Necip Fazıl (1986). Benim Gözümde Adnan Menderes. İstanbul: Büyük Doğu Yayınları. s. 215. ... bizi arkanda azad kabul etmez köle farzedebilirsin. (...) şeref duyarız. 
  68. ^ Kısakürek, Necip Fazıl (1 Ocak 1931). "Makale". Hâkimiyet-i Milliye. 30 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2020. İrtica, yatağımızın başucundaki bir bardak suya karıştırılan zehirdir. (...) bir muallim ve zabitanı yuttuktan sonra sinsi sinsi deliğine çekilen karayılan şöyle ıslık çalıyor: 'Bana, tabii ömrün ne kadarsa burada bitirip geber, diye bir delik gösterdin. Ben bu delikte duramıyorum. Beni taşla ezemedikçe, gazla yakamadıkça, külümü yele vermedikçe sana rahat haram olsun.' Onun bu son isteğini yerine getirmek elimizdedir. 
  69. ^ Kısakürek, Necip Fazıl (5 Ocak 1931). "Necip Fazıl Bey'in Nutku". Hâkimiyet-i Milliye. 30 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2020. Gözüme görünen şeyi açıkça kaidesiz, tertipsiz ve imasız söylüyorum. Eğer inkılabı zayıf tutarsan, eğer inkılabın yüreğini, hassasiyetini ve sinirlerini temsil etmezsen, bıçağın ters tarafı ile yirmi dakikada kesilen Kubilay'ın kafasında sana tevcih edilen akıbeti seyredebilirsin. Türkiye nüfus kütüklerindeki softa ve mürtecinin yeşil kanını kurutacaksın. Bu kadar. 
  70. ^ Kısakürek, Necip Fazıl (2012). Son Devrin Din Mazlumları. İstanbul: Büyük Doğu Yayınları. s. 129, 137. 1930 yılının Aralık ayının sonlarına doğru Menemen'de cereyan eden hadise, birkaç serseriye yaptırılmış böyle bir tertip içinde başka bir şey değildir ve olanca gayesi büyük ve kuvvetli sandıkları din adamlarını ortadan kaldırmak olmuştur. (...) Evet, bütün şahsiyetli Müslümanları, bilhassa Nakşibendî tarikatı büyüklerini ortadan kaldırmak için hükûmetçe düzenlenen Menemen vakası tertiplerin en vicdansızını teşkil eder. 
  71. ^ Son Devrin Din Mazlumları 2012, ss. 15, 21, 40-44, 81, 85, 167, 237.
  72. ^ Kısakürek, Necip Fazıl (1976). Vatan Haini Değil. Büyük Vatan Dostu Sultan Vahdettin. Büyük Doğu Yayınları. s. 204. 
  73. ^ "Necip Fazıl Kısakürek Kültür ve Araştırma Vakfı". 16 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Necip_Fazıl_Kısakürek&oldid=35417643" sayfasından alınmıştır