Spartaküs (film)

Spartaküs
Spartacus
	Film Posteri
Yönetmen	Stanley Kubrick
Yapımcı	Kirk Douglas, Edward Lewis
Senarist	Eser:; Howard Fast; Senaryo:; Dalton Trumbo
Oyuncular	Kirk Douglas; Jean Simmons; Laurence Olivier; Charles Laughton; Peter Ustinov; John Gavin; Tony Curtis
Müzik	Alex North
Görüntü yönetmeni	Russell Metty
Dağıtıcı	Universal Pictures
Cinsi	Sinema filmi
Türü	Savaş, Tarihi, Macera
Renk	Renkli
Yapım yılı	1960, ABD
Çıkış tarih(ler)i	6 Ekim, 1960; 8 Aralık, 1960; 8 Aralık 1963
Süre	184 Dakika
Dil	İngilizce
Bütçe	12.000.000 dolar

Spartaküs (İngilizce: Spartacus), Stanley Kubrick'in yönettiği 1960 yapımı bir Amerikan epik tarihi drama filmidir. Kirk Douglas'ın başrolde olduğu film, Üçüncü Köle Savaşı sırasında Roma'ya karşı isyan başlatan bir köle ve gladyatör olan Spartaküs'ün hikâyesini anlatır. Dalton Trumbo'nun senaryosunu yazdığı yapım, Howard Fast'in 1951 tarihli aynı adlı romanından uyarlandı.^[1] Filmde Laurence Olivier, Roma generali ve politikacı Marcus Licinius Crassus'u, Charles Laughton ise rakip senatör Sempronius Gracchus'u canlandırırken; Peter Ustinov, gladyatör okulunun sahibi Lentulus Batiatus rolündedir. John Gavin, Jül Sezar'ı, Jean Simmons ise Spartaküs’ün kurgusal eşi Varinia'yı oynar. Tony Curtis ise yine kurgu bir karakter olan köle Antoninus’u canlandırır.

Douglas'ın şirketi Bryna Productions, filmin yapımcılığını üstlenirken, çekimlerin üçüncü haftasında ilk yönetmen Anthony Mann'i görevden aldı. Bunun üzerine, Douglas'ın daha önce Zafer Yolları (1957) filminde birlikte çalıştığı Stanley Kubrick yönetmen koltuğuna geçti. Ancak bu, Kubrick'in sanatsal kontrolü tamamen elinde tutamadığı tek film oldu. Senarist Dalton Trumbo, o dönemde Hollywood Onlusu'ndan biri olarak kara listeye alınmıştı. Douglas, Trumbo'nun Spartacus'un senaristi olduğunu kamuoyuna duyurdu ve ABD başkanı John F. Kennedy, Amerikan Lejyonu'nun protesto gösterilerini aşarak filmi izledi. Bu olay, Hollywood'daki kara liste uygulamasının sona ermesine katkı sağladı.^[2]^[3]^[4] Howard Fast'in kitabı da kara listeye alınmış ve yazar ilk baskıyı kendi imkânlarıyla yayımlamak zorunda kalmıştı.

Konusu

Köleliğin egemen sınıflara karşı ilk ayaklanışına çağdaş ve modern bir yorum getiren filmde Spartacus (Kirk Douglas) Roma dönemininde yaşayan cesur bir gladyatördür ve davasında ona inanıp destekleyen Varinia ile bağımsızlıkları için verdikleri mücadele anlatılmaktadır.

Spartaküs, bir savaşta Romalılara esir düşmüş, Roma'da köle olarak satılmıştı. Bir süre sonra sahibinden kaçmış ve kiralık asker olmuştu. Kiralık asker olduktan sonra bir gladyatör okulunun sahibine satılmış ve diğer kölelerle birlikte gladyatör olarak yetiştirilmişti. Spartaküs, arkadaşlarına önce kaçmak, sonra da bir ayaklanma başlatmak fikrini kabul ettirmiştir. General Crassus'un meydan okumasıyla Spartacus özgürlük ve Roma İmparatorluğu'nun gücüyle yüzleşmek zorunda kalır.

Oyuncular

Kirk Douglas - Spartacus
Laurence Olivier - Marcus Licinius Crassus
Tony Curtis - Antoninus
Jean Simmons - Varinia
Charles Laughton - Sempronius Gracchus
Peter Ustinov - Lentulus Batiatus
John Gavin - Julius Caesar
Nina Foch - Helena Glabrus
John Ireland - Crixus
Herbert Lom - Tigranes Levantus
John Dall - Marcus Publius Glabrus
Charles McGraw - Marcellus
Joanna Barnes - Claudia Marius
Harold J. Stone - David
Woody Strode - Draba
Peter Brocco - Ramon
Robert J. Wilke - Gardiyan
Nick Dennis - Dionysius (Nicholas Dennis)
John Hoyt - Caius
Frederick Worlock - Laelius (Frederic Worlock)

Dönemsel Önemi

Filmin senaristi olan Dalton Trumbo Amerika'da o yıllarda hakim olan McCarthyci rüzgâr sırasında 1947 yılında komünist olmakla suçlanmış, kara listeye alınmış ve hapis cezasına çarptırılmıştır. Kendisi gibi kara listedeki yazarlar takma isimler altında çalışmışlardır. Bu filmde Trumbo'nun gerçek ismi ilk kez yayınlanarak McCarthy'ci yasak delinmiştir. Bu yasağın delinmesinde Trumbo'nun isminin jenerikte yayınlanmasında ısrar eden Kirk Douglas'ın da büyük payı vardır.^[5]

Ödülleri

En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Oscar Ödülü, 1961 (Peter Ustinov)^[6]
En İyi Görüntü Yönetmeni Oscar Ödülü, 1961 (Russell Metty)
En İyi Sanat Yönetmeni Oscar Ödülü, 1961
En İyi Kostüm Tasarımı Oscar Ödülü, 1961
En İyi Film Altın Küre Ödülü, 1961

Kaynakça

^ "Spartacus". Turner Classic Movies. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Şubat 2016.
^ Schwartz, Richard A. "How the Film and Television Blacklists Worked". Florida International University. 19 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2011.
^ "Kennedy Attends Movie in Capital" (PDF). New York Times. 4 Şubat 1961. Erişim tarihi: 20 Ocak 2012.
^ "THE FRONTS COME FORWARD". Chicago Tribune. 27 Kasım 1992. 10 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2022.
^ Kirk Douglas, I am Spartacus! Making a film, breaking the blacklist, Open Road Integrated Media, New York 2012 s.5
^ Ustinov ödül kabul konuşması, 17 Nisan 1961 30 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 30 Mart 2023 tarihinde erişilmiştir

Dış bağlantılar

Vikisöz'de Spartaküs (film) ile ilgili sözler mevcuttur.
IMDb'de Spartaküs

[Spartacus-1] "Spartacus". Turner Classic Movies. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Şubat 2016.

[fiu-2] Schwartz, Richard A. "How the Film and Television Blacklists Worked". Florida International University. 19 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2011.

[NY_Times-3] "Kennedy Attends Movie in Capital" (PDF). New York Times. 4 Şubat 1961. Erişim tarihi: 20 Ocak 2012.

[4] "THE FRONTS COME FORWARD". Chicago Tribune. 27 Kasım 1992. 10 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2022.

[5] Kirk Douglas, I am Spartacus! Making a film, breaking the blacklist, Open Road Integrated Media, New York 2012 s.5

[6] Ustinov ödül kabul konuşması, 17 Nisan 1961 30 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 30 Mart 2023 tarihinde erişilmiştir

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

g t d Stanley Kubrick
Filmler	Fear and Desire • Killer's Kiss • The Killing • Zafer Yolları • Spartaküs • Lolita • Dr. Garipaşk • 2001: Bir Uzay Destanı • Otomatik Portakal • Barry Lyndon • The Shining • Full Metal Jacket • Gözleri Tamamen Kapalı
Kısa filmler	Day of the Fight • Flying Padre • The Seafarers
Yapımcısı olduğu filmler	Yapay Zeka (film)
Popüler kültürde Kubrick filmleri	I'm Spartacus!

g t d En İyi Film Altın Küre Ödülü - Dram
1943–1975	The Song of Bernadette (1943) Going My Way (1944) The Lost Weekend (1945) The Best Years of Our Lives (1946) Gentleman's Agreement (1947) Johnny Belinda / The Treasure of the Sierra Madre (1948) All the King's Men (1949) Sunset Boulevard (1950) A Place in the Sun (1951) Harikalar Sirki (1952) Zincirli Köle (1953) Rıhtımlar Üzerinde (1954) Cennet Yolu (1955) 80 Günde Devri Alem (1956) Kwai Köprüsü (1957) The Defiant Ones (1958) Ben-Hur (1959) Spartacus (1960) The Guns of Navarone (1961) Arabistanlı Lawrence (1962) The Cardinal (1963) Becket (1964) Doktor Jivago (1965) Her Devrin Adamı (1966) Gecenin Sıcağında (1967) Kış Aslanı (1968) Anne of the Thousand Days (1969) Love Story (1970) Kanunun Kuvveti (1971) Baba (1972) The Exorcist (1973) Çin Mahallesi (1974) Guguk Kuşu (1975)
1976–2000	Rocky (1976) The Turning Point (1977) Geceyarısı Ekspresi (1978) Kramer Kramer'e Karşı (1979) Sıradan İnsanlar (1980) Altın Göl (1981) E.T. (1982) Sevgi Sözcükleri (1983) Amadeus (1984) Benim Afrikam (1985) Müfreze (1986) Son İmparator (1987) Yağmur Adam (1988) Doğum Günü Dört Temmuz (1989) Kurtlarla Dans (1990) Bugsy (1991) Kadın Kokusu (1992) Schindler'in Listesi (1993) Forrest Gump (1994) Aşk ve Yaşam (1995) İngiliz Hasta (1996) Titanic (1997) Er Ryan'ı Kurtarmak (1998) Amerikan Güzeli (1999) Gladiator (2000)
2001–günümüz	Akıl Oyunları (2001) Saatler (2002) Yüzüklerin Efendisi: Kralın Dönüşü (2003) Göklerin Hakimi (2004) Brokeback Dağı (2005) Babil (2006) Kefaret (2007) Milyoner (2008) Avatar (2009) Sosyal Ağ (2010) Senden Bana Kalan (2011) Operasyon: Argo (2012) 12 Yıllık Esaret (2013) Çocukluk (2014) Diriliş (2015) Ay Işığı (2016) Üç Billboard Ebbing Çıkışı, Missouri (2017) Bohemian Rhapsody (2018) 1917 (2019) Nomadland (2020) The Power of the Dog (2021) The Fabelmans (2022) Oppenheimer (2023) The Brutalist (2024)