รายชื่อมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของประเทศไทย

ระวังสับสนกับ รายชื่อแหล่งมรดกโลกในประเทศไทย

มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม หรือ มรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ ขององค์การการศึกษา วิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ (ยูเนสโก) หมายถึงประเพณีและการปฏิบัติที่ไม่ใช่ทางกายภาพที่ดำเนินการโดยบุคคล ในฐานะที่เป็นส่วนหนึ่งของมรดกทางวัฒนธรรมของประเทศ ซึ่งรวมถึงการเฉลิมฉลอง เทศกาล การแสดง ประเพณีมุขปาฐะ ดนตรี และการทำหัตถกรรม ตามอนุสัญญาว่าด้วยการสงวนรักษามรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม ซึ่งร่างขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2546 และมีผลบังคับใช้ใน พ.ศ. 2549 การขึ้นทะเบียนรายการมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของยูเนสโกนั้นกระทำโดยคณะกรรมการระหว่างรัฐบาลว่าด้วยการสงวนรักษามรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม ซึ่งเป็นองค์การที่จัดตั้งขึ้นตามอนุสัญญานี้

ประเทศไทยเข้าเป็นภาคีในอนุสัญญาว่าด้วยการสงวนรักษามรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม ค.ศ. 2003 เมื่อวันที่ 10 มิถุนายน พ.ศ. 2559 (ค.ศ. 2016) ในปัจจุบัน ยูเนสโกได้ขึ้นทะเบียนมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของประเทศไทย ทั้งสิ้น 6 รายการ ในชนิดรายการตัวแทนมรดกทางวัฒนธรรมของมนุษยชาติ (Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity)

รายการที่ขึ้นทะเบียนแล้ว (inscribed)

หมายเหตุ: ชื่อตามที่ได้ขึ้นทะเบียนในบัญชีมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมฯ

+ หลายประเทศร่วมลงนาม

รายการ	ภาพ	ประเภท	ปีขึ้นบัญชี (พ.ศ./ค.ศ.)	หมายเหตุ	อ้างอิง
โขน ละครรำสวมหน้ากากในไทย		RL	2561/2018	เป็นศิลปะการแสดงของไทย ที่ผสมผสานองค์ประกอบทางดนตรี การร้อง วรรณกรรม นาฏศิลป์ พิธีกรรม และงานฝีมือ	01385
นวดไทย การนวดแผนไทย		RL	2562/2019	เป็นส่วนหนึ่งของศิลปะ วิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรมของการดูแลสุขภาพแบบไทย ในฐานะการรักษาโดยไม่ใช้ยาและการบำบัดด้วยตนเอง เกี่ยวข้องกับการขยับร่างกายโดยผู้ประกอบวิชาชีพ ช่วยปรับสมดุลร่างกาย พลังงาน และโครงสร้างของผู้ป่วย เพื่อรักษาอาการเจ็บป่วย	01384
โนรา นาฏศิลป์ในภาคใต้ของไทย		RL	2564/2021	เป็นการแสดง เต้นรำ และการร้องเพลงสดที่มีชีวิตชีวาพร้อมกายกรรมจากภาคใต้ของไทย โดยปกติแล้ว การแสดงประกอบด้วยการกล่าวอัญเชิญด้วยวาจา ตามด้วยการนำเสนอโดยตัวละครหลักที่เต้นรำด้วยการเคลื่อนไหวของขา แขน และนิ้วอย่างมีพลังและซับซ้อน	01587
สงกรานต์ในไทย เทศกาลปีใหม่ไทยดั้งเดิม		RL	2566/2023	เป็นประเพณีวันขึ้นปีใหม่ของไทยมาแต่โบราณ เป็นประเพณีที่งดงาม อ่อนโยน เอื้ออาทร และเต็มไปด้วยบรรยากาศของความกตัญญู ความสนุกสนาน ความอบอุ่น และการให้เกียรติเคารพซึ่งกันและกัน สะท้อนให้เห็นถึงลักษณะของความเป็นไทยได้อย่างชัดเจน โดยใช้น้ำเป็นสื่อในการเชื่อมสัมพันธไมตรี	01719
ต้มยำกุ้ง		RL	2567/2024	เป็นอาหารที่สะท้อนให้เห็นถึงวิถีชีวิตที่เรียบง่ายของชุมชนเกษตรกรรมริมแม่น้ำลำคลองในภาคกลางของไทย ที่มีวัฒนธรรมการบริโภคอาหารผ่านการสังเกตและเรียนรู้จากธรรมชาติ โดยนำกุ้งที่มีมากมายในท้องถิ่นมาต้มในน้ำเดือดที่มีสมุนไพรอย่างข่า ตะไคร้ ใบมะกรูด พริก และมะนาว ซึ่งนิยมปลูกไว้กินเองในครัวเรือน ต้มยำกุ้งจึงเป็นอาหารที่สะท้อนถึงความเรียบง่าย และวิถีชีวิตที่พึ่งพิงธรรมชาติ พึ่งพาตนเองและมีประโยชน์ต่อสุขภาพ	01879
เกอบายา : ความรู้ ทักษะ ประเพณี และแนวปฏิบัติ+		RL	2567/2024	เป็นเสื้อสตรีพื้นเมืองในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของการแต่งกายบาบ๋า-เปอรานากันในภาคใต้ของไทยซึ่งเป็นวัฒนธรรมร่วมของกลุ่มคนที่มีเชื้อสายจีนและมลายู กลุ่มชาวจีนฮกเกี้ยนที่มาจากปีนังและมะละกาที่ได้เดินทางเข้ามาค้าขายบริเวณคาบสมุทรมลายูและเข้ามาอยู่ในมณฑลภูเก็ตในสมัยรัชกาลที่ 3 ถึงรัชกาลที่ 5 แห่งพระบรมราชจักรีวงศ์ ทำให้เกิดการผสมผสานทางเชื้อชาติและวัฒนธรรมระหว่างผู้เข้ามาและคนในท้องถิ่นดั้งเดิม อันแสดงถึงการอยู่ร่วมกันในความหลากหลายทางวัฒนธรรมอย่างสันติสุข ทั้งนี้ การสวมใส่เกอบายาในวิถีชีวิตของผู้คนในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ นอกจากคุณค่าความสวยงามแล้วการเสนอเป็นมรดกร่วมที่สอดคล้องคล้ายคลึงกันยังบ่งบอกถึงความผูกพันและความสัมพันธ์ที่ดีระหว่างประเทศ	02090

รายการที่เสนอขึ้นทะเบียนแล้ว อยู่ระหว่างการพิจารณาของยูเนสโก (on-going nomination)

• ชุดไทย : ความรู้ งานช่างฝีมือ และแนวปฏิบัติการแต่งกายชุดไทยประจำชาติ (รอประกาศช่วงเวลาสำหรับการพิจารณาอย่างเป็นทางการของยูเนสโก)
• มวยไทย : การชกมวยไทยดั้งเดิม (รอประกาศช่วงเวลาสำหรับการพิจารณาอย่างเป็นทางการของยูเนสโก)
• ผ้าขาวม้า (รอประกาศช่วงเวลาสำหรับการพิจารณาอย่างเป็นทางการของยูเนสโก)

รายการที่เตรียมเสนอขึ้นทะเบียน หรือกำลังศึกษาความเป็นไปได้เพื่อขึ้นทะเบียน

• ประเพณีลอยกระทง (เตรียมเสนอเป็นรายการตัวแทนมรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของมนุษยชาติต่อยูเนสโก)
• หนังใหญ่ [กำลังศึกษาความเป็นไปได้เพื่อขึ้นทะเบียน โดยจะขอขึ้นทะเบียนในรายการมรดกที่เป็นแบบอย่างที่ดีในการสงวนรักษา (Register of Good Safeguarding Practices)]
• พิธีไหว้ครู (กำลังศึกษาความเป็นไปได้เพื่อขึ้นทะเบียน)
• หมอลำ (กำลังศึกษาความเป็นไปได้เพื่อขึ้นทะเบียน)

• ข้าวแกง – อาจเสนอขึ้นทะเบียนร่วมกับประเทศสิงคโปร์ ในรายการ "วัฒนธรรมอาหารริมทางของสิงคโปร์" ซึ่งขึ้นทะเบียนแล้วเมื่อ พ.ศ. 2563
• ผีตาโขน
• ข้าวเหนียวมะม่วง
• ข้าวเม่า (อาจเสนอขึ้นทะเบียนร่วมกับหลายประเทศอาเซียน)
• ประเพณีตักบาตรเทโวโรหณะ
• ข้าวหลามข้าวเหนียว
• ลิเก

ดูเพิ่ม

• รายชื่อแหล่งมรดกโลกในประเทศไทย
• ความทรงจำแห่งโลก