Бэла Розэнфэльд
| Бэла Розэнфэльд | |
| на ідышы: בעלאַ ראָזענפעלד, па-расейску: Белла Розенфельд-Шагал | |
| Асабістыя зьвесткі | |
|---|---|
| Нарадзілася | 14 сьнежня 1889[1][2] |
| Памерла | 2 верасьня 1944[4] (54 гады) |
| Муж | Марк Шагал |
| Дзеці | Іда Шагал |
| Літаратурная дзейнасьць | |
| Род дзейнасьці | навэлістка, мадэлька |
| Мова | ідыш |
| Значныя творы | Brenendike likht (The Burning Lights), 1945 |
Бэ́ла Ро́зэнфэльд (на ідышы: בעלאַ ראָזענפעלד, па-расейску: Белла Розенфельд-Шагал; 2 сьнежня 1889, Віцебск — 2 верасьня 1944, Нью-Ёрк) — пісьменьніца жыдоўскага паходжаньня зь Беларусі, першая жонка мастака Марка Шагала[5].
Жыцьцяпіс
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Нарадзілася ў 1889 годзе ў Віцебску. Паходзіла з заможнай жыдоўскай сям’і, была восьмым дзіцём. Бацькі трымалі ювэлірную краму. Бацька Салямон вывучаў тору, маці займалася гандлёвымі справамі. Нягледзячы на патрыярхальны лад жыцьця сям’і Розэнфэльдаў, іхныя погляды былі досыць шырокія — Бэле далі магчымасьць атрымаць сьвецкую адукацыю. Яна вучылася ў Маскве на Вышэйшых жаночых курсах, цікавілася літаратурай, тэатрам[6].
У 1909 годзе ў гасьцях сваёй сяброўкі Тэі Брахман Бэла пазнаёмілася з маладым мастаком Маркам Шагалам. Бэла ўбачыла ў ім талент і цьвёрдасьць духу. Пазьней ён пісаў: «Доўгія гады ейнае каханьне асьвятлялі ўсё, што я рабіў». Пасбля вяртаньня М. Шагала з Парыжу, 25 ліпеня 1915 году яны ажаніліся. Бэла стала першай жонкай і музай мастака. Пасяліліся ў Віцебску, потым у Пецярбургу. Бэла пакінула акадэмічную і акторскую кар’еру, каб прысьвяціць сябе выхаваньню дачкі Іды, якую нарадзіла ў 1916 годзе. Праз два гады сям’я вярнулася ў Віцебск. Затым яны пераехалі ў Маскву, а ў 1923 годзе ў Парыж. Сям’я езьдзіла па Францыі ў сувязі з выставамі мастака[7].
У 1931 годзе Бэла і Марк правялі час у Палестыне. У 1941 годзе пара вырашыла бегчы ў ЗША[8].
У 1922 г. Бэла адрэдагавала і пераклала з расейскай на францускую мову аўтабіяграфію мужа (Ma Vie, 1931)[8].
У Францыі ў 1939 годзе яна напісала Brenendike Likht на ідышы. Твор быў апублікаваны на ангельскай мове ў 1946 годзе пад назвай Burning Lights. Дачка Іда пераклала тэксты зь ідышу на францускую, а муж Бэлы зрабіў ілюстрацыі і напісаў пасьляслоўе[8].
Пісаць на ідышы Бэлу падштурхнулі ейныя візыты ў Палестыну ў 1931 годзе і Вільню ў 1935 годзе[8].
Бэла памерла ад бактэрыяльнай інфэкцыі горла ў амэрыканскім шпіталі 2 верасьня 1944 году. Камітэт жыдоўскіх пісьменьнікаў, мастакоў і навукоўцаў арганізаваў вечар, прысьвечаны ёй, у Карнэгі-холе. У ім прынялі ўдзел каля 200 сяброў і знаёмых сям’і [9].
Бэла была галоўнай музай Марка Шагала, гераіняй многіх ягоных карцінаў[5].
Значэньне Бэлы ў творчасьці Шагала
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Тэма каханьня ў творчасьці Шагала нязьменна зьвязаная з выявай Бэлы. З палотнаў усіх пэрыядаў творчасьці, уключаючы позьні (пасьля сьмерці Бэлы) на нас глядзяць ейныя чорныя вочы. Ейныя рысы пазнавальныя ў тварах амаль усіх намаляваных ім жанчынаў. («Блакітныя палюбоўнікі» 1914 г., «Ружовыя палюбоўнікі» 1916 г., «Шэрыя палюбоўнікі» 1917 г., «Акрабатка» 1930 г.) Характэрны для жывапісу Шагала матыў палёту, адрыва ад рэальнасьці — часта зьвязаны з тэмай каханьня. Часта каханьне на палотнах Шагала — гэта іхны сумесны з Бэлай палёт («Дзень народзінаў» 1915 г., «Над горадам» 1914—1918 г.)[5].
Такі характэрны для творчасьці Марка Шагала матыў, як вясельле, пэўна, найбольш адкрывае адносіны мастака да сваёй жонкі. У творчасьці Шагала рэальнасьць нязьменна яднаецца зь сьветам містычнага, таму асаблівае значэньне для мастака маюць архетыпічныя сытуацыі — сьмерць, нараджэньне, вясельле. Фігура нявесты — чорнавалосай жанчыны ў белай сукенцы — заўсёды паветраная і бязважкая, у ейных глыбокіх чорных вачах — далучанасьць да таямніцы сьветабудовы. Гэта выява рэалізаванай жаноцкасьці, будучай жонкі і маці. («Вясельле» 1918 г., «Маладыя на Эйфэлевай вежы» 1939 г., «Мастак над Віцебскам» 1982—1983 г., «Мастак і ягоная нявеста», 1980 г., «Вясельныя агні» 1945 г.)[10].
Творы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]На ідышы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Brenendike likht (The Burning Lights), New York: Book League of the Jewish People’s Fraternal Order, IWO, 1945. Yiddish. 254 pp.
- Di ershte bagegenish (The First Encounter), New York: Book League of the Jewish People’s Fraternal Order, IWO, 1947. Yiddish. 230 pp.
Па-француску
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Lumières allumées. Traduction par Ida Chagall. 45 illustrations/Dessins de Marc Chagall. Genève et Paris: Editions des Trois Collines, 1948. Squarish 8vo., In-8, 228 pp.
Па-беларуску
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Запаленыя свечкі. 2025.
Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ https://arthive.com/fr/publications/4209~Love_story_in_paintings_Marc_Chagall_and_Bella_Rosenfeld
- ^ https://www.beauxarts.com/grand-format/bella-rosenfeld-leternelle-fiancee-de-marc-chagall/
- ^ Jiminez J. B. Rosenfeld, Bella // Dictionary of Artists' Models — Routledge, 2001. — С. 462. — ISBN 978-1-57958-233-3
- ^ Jiminez J. B. Rosenfeld, Bella // Dictionary of Artists' Models — Routledge, 2001. — С. 463. — ISBN 978-1-57958-233-3
- ^ а б в Lozinskaia, Rita. (10 лістапада 2019) Love story in paintings: Marc Chagall and Bella Rosenfeld (анг.). arthive.com.
- ^ Shishanov, V. «Wishing to arrive…» (Documents on study Belly Rozenfeld on the Moscow higher female courses) // The Chagalovsky sbornik. Release. 3. Materials X—XIV Chagalovsky readings in Vitebsk (2000—2004). — Minsk: «Riftur», 2008. — С. 176—182.
- ^ Shishanov V. «Ces gens jeunes étaient les socialistes passionnés …». Les participants du mouvement révolutionnaire dans l’entourage de Marc Chagall et Bella Rosenfeld // 13. — le Bulletin de Muzeja Marc Chagall, 2005. — С. 64—74.
- ^ а б в г Bella Rosenfeld Chagall (анг.). www.jewishvirtuallibrary.org.
- ^ Райхельсон Гирш (30 жніўня 2018) Кончина Беллы Шагал (рас.). Еврейский Мир.
- ^ Любарский Лазарь. Белла Розенфельд-Шагал (рас.). — Семь искусств, 2011. — № 10 (23).