Вялікія Канюшаны

Вёска Вялікія Канюшаны Краіна Беларусь Вобласць Гродзенская Раён Лідскі Сельсавет Тарноўскі Каардынаты 53°45′ пн. ш. 25°20′ у. д. Насельніцтва ▼125 чал. (2009) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 154 Паштовыя індэксы 231299 Аўтамабільны код 4 СААТА 4236852016 Вялікія Канюшаны на карце Беларусі ±

Вялікія Канюшаны — вёска ў Лідскім раёне Гродзенскай вобласці. Уваходзіць у склад Тарноўскага сельсавета.

Геаграфія

Паселішча размешчана за 23 км на паўднёвы захад ад Ліды, 116 км ад Гродна. Рэльеф раўнінны. На поўначы і поўдні мяжуе з лесам. На ўсходзе праз вёску працякае ручай, прыток ракі Дзітва. Транспартныя сувязі па мясцовай дарозе і далей па шашы Р11, што вядзе з Гродна на Навагрудак.

За 0,5 км на паўночны ўсход ад вёскі знаходзіцца Вялікаканюшанскае радовішча мелу. Паклад у выглядзе двух блокаў-адорвеняў прымеркаваны да марэннай тоўшчы сожскага зледзянення. У вялікай колькасці сустракаюцца крэмні.

Гісторыя

Вядомы з XVI ст. У 1565 годзе майнтак, шляхецкая ўласнасць. Вопіс парафій Лідскага дэканата 1784 года згадвае Вялікія Канюшаны ў складзе Беліцкай парафіі, уласнасць Статкевіча. Вёска належала да Лідскага павета ВКЛ, у складзе Рэчы Паспалітай.

Пасля трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) у Расійскай імперыі. У 1861 годзе вёска ў Ганчарскай воласці Лідскага павета, у складзе маёнтка Істакі, уласнасць князя Вітгенштэйна, 115 душ мужчынскага полу. У 1908 годзе было 499,5 дзесяцін надзельнай, 16 дзесяцін набытай зямлі, 78 коней, 180 галоў буйной рагатай жывёлы.

У Першую сусветную вайну з верасня 1915 года да канца 1918 года акупавана германскімі войскамі. Са студзеня 1919 года ў складзе БССР, у красавіку занята польскімі войскамі. З ліпеня да верасня 1920 года кантралявалася Чырвонай Арміяй, затым ізноў польскімі войскамі. З 1921 года ў складзе Польскай Рэспублікі, належала да Ганчарскай гміны Лідскага павета Навагрудскага ваяводства.

З 1939 года — у БССР. З канца чэрвеня 1941 года да пачатку ліпеня 1944 года пад нямецка-фашысцкай акупацыяй. У 1954—1965 гадах — цэнтр Канюшанскага сельсавета. Дзейнічала сярэдняя школа, аддзяленне сувязі.

Насельніцтва

• 1897 год — 387 чал. (57 двароў)
• 1908 год — 377 чал. (27 двароў, 56 сямей)
• 1921 год — 365 чал. (66 жылых пабудоў)
• 1960 год — 478 чал., яшчэ 13 чал. у засценку
• 1960 год — 423 чал.
• 1996 год — 198 чал. (96 двароў)
• 2004 год — 160 чал. (80 двароў)
• 2009 год — 125 чал.
• 2012 год — 120 чал. (68 гаспадарак)
• 2015 год — 83 чал. (54 гаспадаркі)

Літаратура

• Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 9: Гродзенская вобласць, кн. 2 / рэдкал.: У. У. Андрыевіч (гал. рэд.) і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2016. — 848 с.: іл. — 1 500 экз. — ISBN 978-985-11-0908-7.
• Памяць: Ліда. Лідскі р-н: Гіст.-дак хронікі гарадоў і р-наў Беларусі / Рэдкал В. Баранаў і інш. — Мн.: Беларусь, 2004. ISBN 985-01-0522-4