Перайсці да зместу

Вітальд Вэнслаўскі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Вітальд Вэнслаўскі
Род дзейнасці урач, грамадскі актывіст, дзеяч адукацыі, нацыянальны актывіст
Дата нараджэння 29 кастрычніка 1855(1855-10-29)
Месца нараджэння
Дата смерці 27 мая 1930(1930-05-27) (74 гады)
Месца смерці
Месца пахавання
Грамадзянства
Бацька Антоні Вэнслаўскі
Маці Казімера Вэнслаўская (Зэнфельд-Гадон)
Жонка Эмілія Вэнслаўская[d]
Дзеці Яніна Бурхардт[d] і Станіслаў Вэнслаўскі[d]
Альма-матар
Партыя
  • Нацыянальная ліга
  • Нацыянальна-дэмакратычная партыя
Узнагароды і прэміі
камандор ордэна Адраджэння Польшчы
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Вітальд Ян Нарцыз Вэнслаўскі (польск.: Witold Jan Narcyz Węsławski; 29 кастрычніка 1855(1855-10-29), Геграны[d], Ковенская губерня — 27 мая 1930(1930-05-27), Вільня, Віленскае ваяводства) — польскі ўрач, доктар медыцынскіх навук, грамадскі, палітычны і культурны дзеяч, заснавальнік і шматгадовы кіраўнік Польскага адукацыйнага таварыства ўсходніх зямель.

Біяграфія

[правіць | правіць зыходнік]

Нарадзіўся ў Гегранах[1] Цельшаўскага павета ў сям’і Антонія Вэнслаўскага (1814—1880), маршалка шляхты Цельшаўскага павета Ковенскай губерні, удзельніка паўстанняў 1830—1831 і 1863—1864 гг.[2], і Казіміры (у дзявоцтве Зенфельд-Гадон).

Скончыў гімназію ў Лібаве[3]. У 1883 г. скончыў медыцынскі факультэт Варшаўскага ўніверсітэта. Падчас вучобы ўдзельнічаў у Коле нацыянальнай моладзі[4][5]. Потым паглыбіў свае медыцынскія веды ў Вене[6].

Пасля заканчэння вучобы працаваў урачом у Даўгінаве, але хутка пераехаў у Вільню[7]. Разам з жонкай кіраваў літаратурна-музычным салонам. Быў членам Таварыства шубраўцаў[6]. Належаў да Віленскага таварыства «Лютня»[8]. У 1888 г. заснаваў у Вільні тайнае Таварыства нацыянальнай асветы[4]. Быў членам Нацыянальнай лігі і некаторы час займаў пасаду яе камісара на Віленшчыне[9]. Быў адным з заснавальнікаў і кіраўнікоў Нацыянальна-дэмакратычнай партыі (арганізацыйнае афармленне адбылося ў 1897 г.) у Вільні і ваколіцах[7].

Падчас выбараў у І Дзяржаўную думу Расійскай імперыі ў 1906 г. быў старшынёй Цэнтральнага выбарчага камітэта Вільні. Пасля выбараў далучыўся да Краёвага камітэта Літвы і Русі, які падтрымліваў Краёвае кола Літвы і Русі ў Думе[10]. Быў адным з заснавальнікаў Віленскага аддзялення Польскага гімнастычнага таварыства «Сокал»[11]. Быў адным з сузаснавальнікаў часопіса «Zorza Wileńska»[4]. Быў членам праўлення Службы хуткай медыцынскай дапамогі ў Вільні[12]. Належаў да Віленскага дабрачыннага таварыства[13], а таксама быў членам праўлення Таварыства догляду за дзецьмі[14] і адным з заснавальнікаў Таварыства хуткай медыцынскай дапамогі ў Вільні[15].

У 1915 г., падчас нямецкай акупацыі, увайшоў у склад Віленска-Ковенскага Грамадзянскага камітэта[16][17]. У тым жа годзе ўзначаліў Адукацыйны камітэт у Вільні[16][17]. У 1916 г. увайшоў у склад Польскага камітэта ў Вільні, які паўстаў на аснове створанага яшчэ ў 1914 г. Польскага камітэта дапамогі ахвярам вайны і быў, з аднаго боку, дабрачыннай арганізацыяй, з другога, цэнтрам арганізацыі ўсіх польскіх грамадска-палітычных сіл Віленшчыны[17]. У 1916 г. быў заснавальнікам Таварыства каталіцкай школы[18]. Быў загадчыкам аддзялення дзіцячых сняданкаў у школах Польскага таварыства дапамогі ахвярам вайны[19]. Падчас нямецка-савецкіх мірных перамоў у Брэсце падпісаў шэраг дакументаў у снежні 1917 — лютым 1918 гг. ад імя Аб’яднаных польскіх палітычных партый на Літве, адрасаваных германскім уладам, у якіх сцвярджалася права нацый на самавызначэнне і адстойвалася ідэя федэрацыі Польшчы і Літвы[17]. У 1919 г. быў арыштаваны бальшавікамі і некаторы час зняволены ў Лукішках[20].

У 1918 г. ён быў абраны дэпутатам Віленскай гарадской рады[21]. У 1919 г. заснаваў і стаў першым кіраўніком Польскага школьнага таварыства ўсходніх зямель, пасаду, якую займаў да канца свайго жыцця[4]. У 1920 г. быў раённым школьным інспектарам у Вільні[22]. У тым жа годзе стаў членам Камітэта па аб'яднанні ўсходніх памежных зямель з Польскай Рэспублікай[23]. Быў ганаровым хросным бацькам віленскага аддзялення Нацыянальнай арганізацыі жанчын, заснаванай яго жонкай Эміліяй Вэнслаўскай[9]. Быў намеснікам старшыні віленскага аддзялення Таварыства культуры і дабрабыту імя Адама Міцкевіча[24]. Удзельнічаў у арганізацыі будаўніцтва помніка Адаму Міцкевічу ў Вільні, стаўшы членам будаўнічага камітэта[25]. Падчас выбараў у Сойм Сярэдняй Літвы далучыўся да Польскага цэнтральнага выбарчага камітэта[26].

У 1925 г. быў абраны ганаровым суддзём горада Вільні[27]. У тым жа годзе стаў старшынёй Гарадской культурна-тэатральнай камісіі[28]. Падчас парламенцкіх выбараў 1928 г. далучыўся да прэзідыума Каталіцка-Нацыянальнага выбарчага камітэта[29]. У 1929 г. ён далучыўся да Нацыянальнага камітэта па святкаванні дзясятай гадавіны Версальскага мірнага дагавора[30]. З нагоды 350-годдзя Віленскага ўніверсітэта Стэфана Баторыя яму была прысуджана ганаровая ступень доктара гэтага ўніверсітэта[31]. Быў віцэ-прэзідэнтам Саюза польскіх адукацыйных таварыстваў[3], членам Таварыства сяброў навукі ў Вільні[32], Віленска-Навагрудскай медыцынскай палаты, ганаровым членам Віленскага медыцынскага таварыства і ганаровым прэзідэнтам Асацыяцыі лекараў Віленскага гарадскога фонду аховы здароўя[11].

Памёр пасля доўгай і цяжкай хваробы 27 мая 1930 г. у Вільні[4]. 29 мая пахаваны на могілках Росы ў Вільні[33]. Яго пахаванне ператварылася на вялікую дэманстрацыю нацыяналістычных колаў[3].

Сям’я і дзеці

[правіць | правіць зыходнік]

Брат — Міхал Вэнслаўскі, юрыст, дэпутат ІІ Дзяржаўнай Думы, гарадскі галава Вільні ў 1905—1916 гадах.

21 лютага 1884 года ў касцёле Святога Аляксандра ў Варшаве ажаніўся з Эміліяй Францішкай Сарыюш-Бельскай (1863—1921), польскай перакладчыцай, публіцысткай, польскай грамадскай і жаночай дзеячкай; у 1919 г. арганізавала і ўзначаліла Віленскае аддзяленне Нацыянальнай арганізацыі жанчын[34].

Дзеці:

  • дачка Яніна (у шлюбе Бурхардт) (1887 — пасля 1939) — польская грамадская і палітычная дзеячка нацыянальна-дэмакратычнага кірунку, публіцыстка, з 1925 г. узначальвала Віленскае аддзяленне Нацыянальнай арганізацыі жанчын;
  • сын Станіслаў (1896—1942) — адвакат, культурны дзеяч у Вільні міжваеннага перыяду. З 1939 г. удзельнічаў у падпольным руху на Віленшчыне, быў акруговым дэлегатам Польскай падпольнай дзяржавы ў Вільні; у ліпені 1942 г. арыштаваны нямецкімі акупантамі і расстраляны падчас 2 снежня 1942 г. масавых забойстваў у Панарах.

Унучка — Галіна Мікулоўская (1917—1998) — дачка Яніны і Аляксандра Бурхардтаў, польская этнограф і музейшчык[35].

Крыніцы

[правіць | правіць зыходнік]
  1. ↑ Genealodzy PL Genealogia, Załącznik do aktu ślubu nr 3 [online], metryki.genealodzy.pl [dostęp 2025-05-09] (ros.)
  2. ↑ https://genealogia.okiem.pl/powstaniec-styczniowy/59570/antoni-weclawski
  3. ↑ а б в Oświata Polska, R. 7, nr 2 (1930), s. 151—153.
  4. ↑ а б в г д Sprawozdanie z Działalności Zarządu Centralnego P.M.S.Z.W. za Czas… 1930/1931, Wilno 1931, s. 1-5.
  5. ↑ Kurіer Wileński, R.7, nr 123 (29 maja 1930), s. 2.
  6. ↑ а б Piekarski М. Muzycy i muzyka w kręgu rodziny Węsławskich w Wilnie, «Muzyka», 2002, 2, s. 63-90.
  7. ↑ а б Kurіer Poznański, R.25, nr 259 (6 czerwca 1930) — wyd. wieczorne, s. 4.
  8. ↑ Sprawozdanie z Działalności Wileńskiego Towarzystwa «Lutnia» za Rok 1908, Wilno 1908, s. 22.
  9. ↑ а б Dziennik Wileński, R.14, nr 123 (29 maja 1930).
  10. ↑ Kurіer Warszawski, R.86, nr 358 (29 grudnia 1906), s. 1.
  11. ↑ а б Dziennik Wileński, R.14, nr 122 (28 maja 1930), s. 1.
  12. ↑ Słowo, R.19, nr 297 (29 grudnia 1900), s. 2.
  13. ↑ Podernia К.Wileńskie Towarzystwo Dobroczynności: w stuletnią rocznicę założenia, Wilno 1907, s. 62.
  14. ↑ Kalendarz Ilustrowany «Kurіera Litewskiego» na Rok 1910 R. 2, Wilno 1910, s. 61.
  15. ↑ Dziesięciolecie Towarzystwa Doraźnej Pomocy Lekarskiej w Wilnie: 1902—1912, Wilno 1913, s. 13.
  16. ↑ а б Смалянчук А. Ф. Паміж краёвасцю і нацыянальнай ідэяй. Польскі рух на беларускіх і літоўскіх землях. 1864—1917 г., Гродна 2001, с. 233, 239.
  17. ↑ а б в г Pukszto A. Między stołecznością a partykularyzmem. Wielonarodowościowe społeczeństwo Wilna w latach 1915—1920, Toruń 2006, s. 22, 34, 38, 47.
  18. ↑ Kalendarz Gazety Wileńskiej na Rok 1932, Wilno 1932, s. 234—244.
  19. ↑ Dziennik Wileński, R. 2, nr 159 (15 lipca 1917), s. 4.
  20. ↑ Gazeta Warszawska, R. 142, nr 268 (2 października 1922), s. 6.
  21. ↑ Dziennik Wileński, R. 3, nr 271 (21 listopada 1918), s. 2.
  22. ↑ Dziennik Urzędowy Zarządu Cywilnego Ziem Wschodnich, R. 2, nr 4 (20 stycznia 1920) = nr 48, s. 39.
  23. ↑ Gazeta Warszawska, R. 140, nr 105 (17 kwietnia 1920), s. 3.
  24. ↑ Zorza, R. 58, nr 6 (11 lutego 1923), s. 71.
  25. ↑ Odezwa Komitetu Budowy Pomnika Adama Mickiewicza w Wilnie [online], s. 1.
  26. ↑ Odezwa [Inc.:] Rodacy! Rzeczpospolita Polska, dźwignięta przed laty kilka z grobu, jednoczy stopniowo wszystkie swoje dzielnice […] : Wilno, dnia 1 grudnia 1921 r, 1921.
  27. ↑ Dziennik Urzędowy Delеgata Rządu w Wilnie, R. 4, nr 3 (31 marca 1925), s. 23.
  28. ↑ Kurіer Warszawski, R.105, nr 19 (19 stycznia 1925) — dod. poranny, s. 6.
  29. ↑ Kurіer Poznański, R.23, nr 18 (12 stycznia 1928), s. 1.
  30. ↑ Kurіer Poznański, R.24, nr 289 (25 czerwca 1929) + dod., s. 1.
  31. ↑ Słowo, R.8, nr 239 (16 października 1929) = nr 2149, s. 3.
  32. ↑ Sprawozdanie ze Stanu T-wa Przyjaciół Nauk w Wilnie w r. 1929/1930, Wilno 1931, s. 7.
  33. ↑ Vilniaus miesto kapinių registras [online], zemelapiai.vplanas.lt [dostęp 2025-05-09] (lit.).
  34. ↑ Genealodzy PL Genealogia, Akt ślubu Witolda Jana Narcyza Węsławskiego i Emilii Franciszki Bielskiej [online], metryki.genealodzy.pl [dostęp 2025-04-27] (ros.).
  35. ↑ Witold Jan Węsławski [online], Wielka Genealogia Minakowskiego [dostęp 2025-05-09].

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]
  • Cмалянчук А. Ф. Паміж краёвасцю і нацыянальнай ідэяй. Польскі рух на беларускіх і літоўскіх землях. 1864—1917 г. — Гродна: ГрДУ, 2001.
  • Piekarski M. Muzycy i muzyka w kręgu rodziny Węsławskich w Wilnie, «Muzyka», 2002, 2, s. 63-90.
  • Pukszto A. Między stołecznością a partykularyzmem. Wielonarodowościowe społeczeństwo Wilna w latach 1915—1920. — Toruń: Adam Marszałek, 2006.
  • Sejm Wileński 1922: przebieg posiedzeń według sprawozdań stenograficznych w opracowaniu kancelarji sejmowej. — Wilno: Wyd-wo Księgarni Józefa Zawadzkiego, 1922.

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Вітальд_Вэнслаўскі&oldid=5038193"