Класічная палітычная эканоміка
Класічная палітычная эканоміка, або класічная эканоміка, або класічная эканамічная школа (англ.: Classical economics) — школа эканамічнай думкі, якая ўзнікла ў канцы XVIII стагоддзя і дамінавала ў эканамічнай тэорыі да сярэдзіны XIX стагоддзя. Асноўнымі прадстаўнікамі класічнай эканомікі былі Адам Сміт, Давід Рыкарда, Томас Мальтус, Жан-Батыст Сэй і Джон Сцюарт Міль.
Асноўныя ідэі
[правіць | правіць зыходнік]Класічныя эканамісты лічылі, што:
- Эканоміка функцыянуе як самарэгуляваная сістэма, і рынак здольны дасягнуць раўнавагі без умяшання дзяржавы.
- Працоўная тэорыя кошту тлумачыла, што вартасць тавару вызначаецца колькасцю працы, неабходнай для яго вытворчасці.
- Закон Сэя: прапанову стварае свой уласны попыт.
- Дзяржава павінна ўмешвацца ў эканоміку як мага менш, галоўныя функцыі – абарона правоў уласнасці і бяспека.
Развіццё і ўплыў
[правіць | правіць зыходнік]Аснову класічнай эканомікі заклаў Адам Сміт у сваёй працы Багацце народаў (1776), дзе ўвёў паняцце нябачнай рукі рынку.
У XIX стагоддзі класічную тэорыю развіў Дэвід Рыкарда, які сфармуляваў тэорыю параўнальных пераваг у знешнім гандлі, а таксама аналізаваў размеркаванне даходаў паміж класамі.
Крытыка і спадчына
[правіць | правіць зыходнік]Класічную эканоміку крытыкавалі:
- Карл Маркс, які выкарыстаў некаторыя яе прынцыпы для пабудовы марксісцкай тэорыі, але адначасова падверг жорсткай крытыцы яе ўяўленні пра капітал і працу.
- Джон Мейнард Кейнс, які сцвярджаў, што самарэгуляцыя рынку не працуе падчас крызісаў і абгрунтаваў неабходнасць дзяржаўнага рэгулявання.
Тым не менш, ідэі класікаў ляглі ў аснову неакласічнай эканомікі і застаюцца ўплывовымі ў сучасных тэорыях рынкавай эканомікі.
Неакласічная эканоміка
[правіць | правіць зыходнік]Неакласічная эканамічная школа акцэнтуе ўвагу на прыняцці рашэнняў індывідуумамі і прадпрыемствамі ва ўмовах абмежаваных рэсурсаў. Яе прадстаўнікі шырока выкарыстоўваюць маржыналісцкі аналіз — падыход, які заснаваны на разглядзе гранічнай карысці і гранічных выдаткаў. Неакласічная тэорыя зыходзіць з дапушчэння, што эканамічныя агенты дзейнічаюць рацыянальна і імкнуцца максімізаваць сваю карысць (для спажыўцоў) або прыбытак (для вытворцаў).
Асноўныя прынцыпы неакласічнай школы ўключаюць:
- Рацыянальны выбар (англ. rational choice) — дапушчэнне, што людзі прымаюць рашэнні, зыходзячы з аналізу выдаткаў і выгадаў, каб дасягнуць максімальнай карысці.
- Эфектыўнае функцыянаванне рынку — меркаванне, што ў ідэальных умовах рынак здольны самастойна забяспечваць эфектыўнае размеркаванне рэсурсаў.
- Раўнавага — аналіз эканамічных працэсаў праз прызму статычнай або дынамічнай раўнавагі паміж попытам і прапановай.
- Маржынальны аналіз — прыняцце рашэнняў на падставе параўнання дадатковай карысці (гранічнай карысці) і дадатковых выдаткаў.
- Метадалагічны індывідуалізм — падыход, пры якім эканамічныя працэсы тлумачацца праз паводзіны і мэты асобных індывідаў.
Неакласічная школа мела значны ўплыў на развіццё сучаснай эканамічнай думкі, асабліва ў галіне мікраэканомікі, тэорыі спажывецкага выбару і фармавання рынкавых раўнаваг. Яна працягвае заставацца адной з асноўных плыняў у эканамічнай навуцы, нягледзячы на крытыку і ўзнікненне альтэрнатыўных тэарэтычных падыходаў.
Гл. таксама
[правіць | правіць зыходнік]Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Bowden, Bradley (2018) Economic Foundations: Adam Smith and the Classical School of Economics, The Palgrave Handbook of Management History: 1-22.
- Джон Бэрдшоў. ЭКАНОМІКА. — Мінск: Тэхналогія, 1999. — ISBN 985-62-34-778.
