Прыватызацыя

Прыватызацыя — гэта працэс перадачы маёмасці, якая належыць дзяржаве або муніцыпалітэту, у прыватную ўласнасць асобных людзей, прадпрыемстваў або інвестараў. Звычайна тычыцца дзяржаўных прадпрыемстваў, зямлі, будынкаў ці іншых актываў.

Мэты

Асноўнымі мэтамі прыватызацыі з'яўляюцца:

• павышэнне эфектыўнасці кіравання прадпрыемствамі;
• прыцягненне інвестыцый;
• скарачэнне дзяржаўных выдаткаў;
• фармаванне рынкавых адносін і канкурэнцыі;
• пашырэнне прыватнай уласнасці.

Формы прыватызацыі

• Продаж актываў — дзяржаўнае прадпрыемства цалкам або часткова прадаецца прыватнаму ўласніку.
• Купля акцый — дзяржаўныя прадпрыемствы пераўтвараюцца ў акцыянерныя таварыствы, а іх акцыі прадаюцца на рынку.
• Арэнда з выкупам — прадпрыемства бярэцца ў арэнду з правам наступнага выкупу.
• Купонная прыватызацыя — грамадзяне атрымліваюць спецыяльныя купоны, за якія могуць набываць долі ў дзяржаўных прадпрыемствах (характэрна для краін СНД у 1990-х).

Перавагі і недахопы

Перавагі:

• павышэнне эфектыўнасці і прадукцыйнасці;
• зніжэнне карупцыі і дзяржаўнага ўмяшання;
• развіццё прадпрымальніцтва і рынку.

Недахопы:

• магчымасць узнікнення алігархіі і эканамічнай няроўнасці;
• сацыяльныя наступствы (звальненні, рост беспрацоўя);
• рызыка распродажу стратэгічна важных аб’ектаў;
• непразрыстасць працэсаў.

Прыватызацыя ў розных краінах

• У Вялікабрытаніі шырокая прыватызацыя была праведзена ў 1980-х гадах пад кіраўніцтвам Маргарэт Тэтчэр.
• У СССР і краінах СНД прыватызацыя адбывалася ў 1990-х гадах і часта суправаджалася ўзнікненнем алігархічных структур.
• У Беларусі працэс прыватызацыі ішоў павольна і ў большай ступені кантраляваўся дзяржавай.

Альтэрнатывы

Супрацьлеглым працэсам з’яўляецца нацыяналізацыя — пераход прыватнай маёмасці ў дзяржаўную ўласнасць. У некаторых выпадках разглядаюцца і публічна-прыватныя партнёрствы як кампрамісны варыянт.

Гл. таксама

• Нацыяналізацыя
• Прадпрыемства
• Рынак
• Капіталізм
• Эканамічная рэформа

Літаратура

• Nellis, John. Privatization: A Summary Assessment. World Bank, 1999.
• Megginson, William L., and Netter, Jeffry M. "From State to Market: A Survey of Empirical Studies on Privatization". Journal of Economic Literature, 2001.
• Stiglitz, Joseph. Globalization and its Discontents. W. W. Norton & Company, 2002.