Стомленае сонца

Ежы Пецярбурскі (1895-1979). Аўтар танга «To ostatnia niedziela» («Стомленае сонца»).

«Стомленае сонца» — песня са словамі Іосіфа Альвека на музыку танга Ежы Пецярбурскага «Апошняя нядзеля» («To ostatnia niedziela»). Упершыню выканана ў 1937 годзе і тады ж запісана на пласцінку пад назвай «Раставанне» джазавым аркестрам Аляксандра Цфасмана і яго пастаянным салістам спеваком Паўлам Міхайлавым. У далейшым песню спявалі Георгій Вінаградаў, Іосіф Кабзон і іншыя вядомыя выканаўцы.

Польскае танга

«Апошняя нядзеля» (польск.: To ostatnia niedziela) — танга Ежы Пецярбурскага на словы Зянона Фрыдвальда (1935 год), адзін з найбольш вядомых твораў польскай міжваеннай эстрады. Упершыню выканана Мечыславам Фогам, у далейшым карысталася асаблівай вядомасцю ў Польшчы ў выкананні Пятра Франчэўскага. У некаторых крыніцах называецца «танга самагубцаў», хоць звычайна гэту назва адносяць да іншага твору таго ж перыяду — песні Рэжо Шэрэша «Змрочная нядзеля». Арыгінальны тэкст уяўляе сабой скаргу закаханага юнака на тое, што дзяўчына кідае яго дзеля больш багатага і паспяховага суперніка, і просьбу прыйсці на апошняе спатканне ў нядзелю.

У Савецкім Саюзе гэта танга, як і вальс «Сіняя хустачка» Пецярбурскага, заваявала асаблівую папулярнасць. У канцы 1930-х гг. былі запісаныя тры рускія версіі «Апошняй нядзелі» — ва ўсіх выпадках з новымі рускімі тэкстамі, ніяк не звязанымі з польскім арыгіналам. Акрамя песні «Стомленае сонца», якая ўвайшла ў залаты фонд расійскай эстрады, са словамі Іосіфа Альвека, існавалі яшчэ «Песня пра поўдзень» у выкананні Клаўдзіі Шульжэнкі на словы Асты Галы (псеўданім паэткі Ганны Дзмітрыеўны Ермалаевай) і «Лісце падае з клёну» ў выкананні джаз-квартэта Аляксандра Разанава на словы Андрэя Волкава.

Песня ў кінематографе

Песня ці яе мелодыя так ці інакш выкарыстана ў мностве кінафільмаў:

• перафразаваны пачатак тэксту стаў назвай фільма «Стомленыя сонцам», у якім гучыць сама песня і шмат у чым з'яўляецца яе лейтматывам;
• арыгінальная песня на польскай мове гучыць у фільме Эфраіма Севелы «Папугай, які размаўляе на ідыш»;
• яе спявае другарадны персанаж (у выкананні акцёра Яцэка Вуйціцкага) у «Спісе Шындлера»;
• найгравае на грабянцы галоўны герой (акцёр Збігнеў Замахоўскі) у фільме «Тры колеры: Белы»;
• песня «To ostatnia niedziela» гучыць у фільме «Хроніка любоўных здарэнняў» (1986), дзеянне якога адбываецца ў 1939 г., напярэдадні вайны (рэжысёр Анджэй Вайда);
• неаднаразова гучыць у мультфільме Юрыя Нарштэйна «Казка казак»;
• мелодыя і словы песні гучаць таксама ў фільме «Заўтра была вайна», дзеянне якога адбываецца ў 1940 годзе;
• у фільме «Не можа быць!», дзеянне якога адбываецца ў канцы 1920-х гадоў, яна з'яўляецца адным з сімвалаў шырока зразумелай «перадваеннай эпохі»;
• гэтая мелодыя з'яўляецца асноўнай тэмай кінафільма «Да пабачэння, хлопчыкі!» рэжысёра Міхаіла Каліка;
• гучыць у фільме пра Чарнобыльскую катастрофу «Распад» Міхаіла Белікава;
• арыгінал песні праходзіць лейтматывам у серыяле «Чырвоны колер папараці» (рэж. Віктар Тураў, 1988). У кінаверсіі фільма («Пераправа», польск.: Przeprawa) гучыць таксама варыянт песні на рускай мове;
• у якасці анахранізму прысутнічае ў фільме «Распуцін» рэжысёра Жазэ Даяна (2011): у 1916 годзе на балі ва Уладзіміра Растова пад яе танчыць загалоўны герой;
• гучыць у фільме «Анекдоты» (рэж. Віктар Цітоў, 1990);
• у фільме «Сібірыяда» (рэж. Андрэй Канчалоўскі, 1979);
• у трэцяй серыі адзінаццатага сезона серыяла «Татавы дочкі»;
• у шматсерыйным фільме «Курсанты» (рэж. Андрэй Кавун, 2004) песня гучыць некалькі разоў: яе спяваюць курсанты, маршыруючы, не паслухаўшыся старшыны, а таксама адзін з галоўных герояў, адводзячы грузавік з падпаленымі боепрыпасамі;
• у фільме «А зоры тут ціхія» (рэж. Рэнат Даўлецьяраў, 2015)
• у фільме «Вечны кліч». Фільм 2;
• у фільме «Ваенна-палявы раман»;
• у фільме «Яны сышлі з нябёсаў» (рэж. Наталля Трашчанка, 1986);
• у фільме «У бой ідуць адны "старыя"» (рэж. Леанід Быкаў, 1973 г.);
• у гумарыстычным тэлесерыяле «Асцярожна, мадэрн! 2» (серыя «Дача таварыша камбата»).

Песня ў відэагульнях

Кампазіцыя сустракаецца ў дзвюх розных аранжыроўках у саўндтрэку гульні «Atomic Heart».

Тэкст песні

Стомленае сонца	Арыгінальны польскі тэкст	Падрадковы пераклад	Песня пра поўдзень	Лісце падае з клёну
Утомлённое солнце Нежно с морем прощалось. В этот час ты призналась, Что нет любви. Мне немного взгрустнулось — Без тоски, без печали В этот час прозвучали Слова твои. Расстаёмся, я не стану злиться, Виноваты в этом ты и я. Утомлённое солнце Нежно с морем прощалось. В этот час ты призналась, Что нет любви.	Teraz nie pora szukać wymówek, Fakt, że skończyło się, Dziś przyszedł inny, bogatszy I lepszy ode mnie, I wraz z tobą skradł szczęście me! Jedną mam prośbę, może ostatnią Pierwszą od wielu lat: Daj mi tę jedną niedzielę, ostatnią niedzielę, A potem niech wali się świat! Przyśpiew: To ostatnia niedziela, Dzisiaj się rozstaniemy, Dzisiaj się rozejdziemy Na wieczny czas. To ostatnia niedziela, Więc nie żałuj jej dla mnie, Spojrzyj czule dziś na mnie Ostatni raz. Będziesz jeszcze dość tych niedziel miała, A co ze mną będzie, któż to wie? To ostatnia niedziela, Moje sny wymarzone, Szczęście tak upragnione Skończyło się! Pytasz co zrobię i dokąd pójdę. Dokąd mam iść? Ja wiem! Dziś dla mnie jedno jest wyjście, Ja nie znam innego, Tym wyjściem jest… no, mniejsza z tem. Jedno jest ważne, masz być szczęśliwa, O mnie już nie troszcz się. Lecz zanim wszystko się skończy, Nim los nas rozłączy , Tę jedną niedzielę daj mnie. Przyśpiew.	Зараз не час шукаць апраўданні, Факт, што ўсё закончылася, Сёння прыйшоў іншы, багацейшы І лепшы за мяне. І разам з табой ён скраў маё шчасце! У мяне толькі адна просьба, можа, апошняя Першая за шмат гадоў: Дай мне яшчэ адну нядзелю, апошнюю нядзелю, А пасля хай бурыцца свет! Прыпеў: Гэта апошняя нядзеля, Сёння мы расстанемся, Сёння мы разыдземся Навек. Гэта апошняя нядзеля, Дык не пашкадуй яе для мяне, Паглядзі на мяне з пачуццём У апошні раз. У цябе будзе яшчэ даволі такіх нядзель, А што будзе са мной — хто ведае? Гэта апошняя нядзеля, Мае сны-мары, Шчасце, такое жаданае, Скончылася! Ты пытаешся, што я зраблю і куды пайду. Куды мне ісці? Я ведаю! Зараз для мяне ёсць адно выйсце, Іншага я не ведаю, Гэта выйсце… зрэшты, не будзем пра гэта. Важна адно — ты павінна быць шчаслівай, Пра мяне ўжо не турбуйся. Толькі перад тым, як усё скончыцца, Перад тым, як лёс разлучыць нас, Дай мне гэту адзіную нядзелю. Прыпеў	Осень пришла, как мало у ней Прозрачных и тёплых дней. В саду замёрзли цветы, Солнце светит всё реже, И реже шлёшь письма мне ты. Ветер в окно стучится так зло, А птицы летят на юг. Туда, где свет и тепло, Где ещё так недавно Мы дни коротали, мой друг. Помнишь лето на юге, Берег Чёрного моря, Кипарисы и розы В огне зари; Нашу первую встречу Там, в горячем Мисхоре, Где плеск ласковый моря Как песнь любви. Каждый день в горах вдвоём бродили, Каждый вечер слушали прибой. Помнишь лето на юге, Берег Чёрного моря, Где так счастливы были Тогда с тобой. Но у любви и осенью злой Так много весенних дней. Любовь свой след золотой Оставит повсюду, И в комнате станет светлей. Письма твои беру я опять, Читаю их между строк. И снова буду мечтать, Снова розами Крыма Повеет бумажный листок. Каждый день был ласковым, цветущим, Каждый вечер пряным и зовущим. Помнишь лето на юге, Берег Чёрного моря, Где так счастливы были Тогда с тобой.	Листья падают с клёна, Значит, кончилось лето, И придёт вместе с снегом Опять зима. Дверь балкона забита, Поле снегом покрыто, И под сумрачным небом Стоят дома. В тихом доме светится окошко, За окном не спит сейчас она. Листья падают с клёна, Значит, кончилось лето, И придёт вместе с снегом Опять зима.

Спасылкі

• Аўдыёзапіс арыгінальнага выканання (спявае Мечыслаў Фогг)
• «Апошняя нядзеля» — аўдыёзапіс з польскай пласцінкі
• Палонскі В., Шэмета Л. Утомленное солнце нежно с морем прощалось… // Зеркало недели (Киев). - №24 (348), 23-29 чэрвеня 2001.
• Тэксты і ноты рускіх версій танга
• Драгілеў Д. Лабірынты рускага танга. - СПб.: Алетейя, 2008. — 168 з — ISBN 978-5-91419-021-4.
• «Стомленае сонца» ў выкананні Scarlet Hall Jazz Band
• «To ostatnia niedziela» у сучасным перакладзе