Тэпліцы

	Тэпліцы
	чэск. Teplice
Герб Тэпліцоў	Сьцяг Тэпліцоў
Дата заснаваньня:	762
Краіна:	Чэхія
Край:	Усьцецкі
Кіраўнік:	Іржы Штабл[d]
Плошча:	23,78 км²
Вышыня:	228 м н. у. м.
Насельніцтва (2014)
колькасьць:	50 024 чал.
шчыльнасьць:	2103,62 чал./км²
Часавы пас:	UTC+1
летні час:	UTC+2
Паштовы індэкс:	415 01
Нумарны знак:	U
Геаграфічныя каардынаты:	50°38′0″ пн. ш. 13°49′0″ у. д. / 50.63333° пн. ш. 13.81667° у. д.Каардынаты: 50°38′0″ пн. ш. 13°49′0″ у. д. / 50.63333° пн. ш. 13.81667° у. д.
	Тэпліцы на мапе Чэхіі Тэпліцы
	Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
	http://www.teplice.cz/

Тэ́пліцы (па-чэску: Teplice) — горад на поўначы Чэхіі. У ім пражывае каля 51 тысяч жыхароў. Гэта самы густанаселены чэскі курортны горад, апярэджваючы Карлавы Вары.

Гісторыя

Згодна з «Annales Bohemorum» 1541 году храніста Вацлава Гаека, тэрмальныя крыніцы, як мяркуецца, былі адкрытыя яшчэ ў 762 годзе, аднак першая аўтэнтычная згадка пра лазьні адносіцца да XVI стагодзьдзя. Паселішча Трнованы ўпершыню згадваецца ў грамаце 1057 году, а самі Тэпліцы ўпершыню згадваюцца ў 1154 годзе, калі Юдыта Турынгійская, каралева-кансорт караля Багеміі Ўладзіслава II, заснавала бэнэдыктынскі кляштар ля гарачых крыніц, імі стаў другім у Багеміі^[2]. Вакол манастыра ўзьнік умацаваны горад, які быў зьнішчаны за час гусіцкіх войнаў пасьля бітвы пры Ўсьці-над-Лабай у 1426 годзе. У канцы XV стагодзьдзя каралева-кансорт Ёгана з Рожміталю, жонка караля Іржы з Подзебрадаў, адбудавала замак.

Тэпліцы фігуруюць у гісторыі Трыццацігадовай вайны, калі яны былі ўладаньнем пратэстанцкага багемскага шляхціча Вілема Кінскага, які быў забіты разам з Альбрэхтам фон Валенштайнам у Хэбе ў 1634 годзе. Пасьля гэтага імпэратар Фэрдынанд II перадаў замак і горад ва ўладаньне генэралу Ёгану фон Альдрынгену, які таксама быў неўзабаве забіты, таму места перайшло да ягонай сястры Ганны Марыі фон Кляры-Альдрынген. У выніку, да 1945 году, замак Тэпліцы быў галоўнай рэзыдэнцыяй княжацкай дынастыі Кляры-Альдрынген. Пасьля Трыццацігадовай вайны ў пашкоджаны горад прыбыло шмат нямецкіх пасяленцаў.

Пасьля пажару 1793 году значная частка гораду была перабудаваная ў нэаклясычным стылі. Курорт быў папулярным месцам адпачынку для заможных буржуа, прынамсі тут адпачываў паэт Ёган Готфрыд Зоймэ, які тут і памёр на адпачынку ў 1810 годзе, або Людвіг ван Бэтговэн, які сустракаўся тут зь Ёганам Вольфгангам фон Гётэ ў 1812 годзе. Падчас напалеонаўскай вайны шостай кааліцыі ў жніўні 1813 году ў Тэпліцах імпэратар Аўстрыі Франц I, імпэратар Расеі Аляксандар I і кароль Прусіі Фрыдрых Вільгельм III упершыню падпісалі троісты зьвяз супраць Напалеона, які прывёў да перамогі кааліцыі ў бітве пры Кульме.

Па распадзе Аўстра-Вугоршчыны пасьля Першай сусьветнай вайны і складаньня Сэн-Жэрмэнскага мірнага дагавора 1919 году пераважна нямецкамоўнае насельніцтва апынулася ў складзе нядаўна створанай Чэхаславаччыны. Паводле перапісу насельніцтва 1930 году, у горадзе жыло 30 799 чалавек, зь якіх 5232 чалавекі былі чэхамі ці славакамі, 12 чалавек былі вугорцамі, 23 127 чалавек былі немцамі і 667 чалавек былі габрэямі^[3]. Правыя палітычныя групы, як то Нямецкая нацыянал-сацыялістычная рабочая партыя, пачалі заклікаць да аб’яднаньня зь Нямеччынай. Іхныя намаганьні заклалі аснову для ўздыму Судэцка-нямецкай партыі пад кіраўніцтвам Конрада Гэнляйна пасьля 1933 году. У 1938 годзе Тэпліцы былі анексаваныя нацысцкай Нямеччынай згодна зь Мюнхэнскім пагадненьнем 1938 году. Горад увайшоў у склад правінцыі Судэтэнлянд. Пры нацысцкім рэжыме яны габрэі сутыкнуліся з Галакостам. Тэпліцкая сынагога была спаленая падчас Крышталёвай ночы^[4]^[5]. Па Другой сусьветнай вайны чэхаславацкі ўрад зацьвердзіў дэкрэты Бэнэша, згодна зь якімі нямецкамоўная большасьць насельніцтва была выгнаная з Тэпліцаў.

Крыніцы

^ ^а ^б https://ct24.ceskatelevize.cz/usteckykraj/3541933-primatorem-teplic-se-stal-jiri-stabl-z-ano-koalici-uzavrelo-ano-s-ods — 2022.
^ «Historie». Lázně Teplice.
^ Fidler, Jiří; Sluka, Václav (2006). «Encyklopedie branné moci Republiky Československé». Libri. — ISBN 80-7277-256-2.
^ Osterloh, Jörg (2015). «Sudetenland». In Gruner, Wolf; Osterloh, Jörg (eds.). The Greater German Reich and the Jews: Nazi Persecution Policies in the Annexed Territories 1935–1945. War and Genocide. Translated by Heise, Bernard. New York: Berghahn Books. — С. 68—98. — ISBN 978-1-78238-444-1.
^ Kocourek, Ludomír (1997). «Das Schicksal der Juden im Sudetengau im Licht der erhaltenen Quellen». Theresienstädter Studien und Dokumente (in German) (4). — С. 86—104.

Вонкавыя спасылкі

Афіцыйны сайт.

[_724feed921efd501-1] а ^б https://ct24.ceskatelevize.cz/usteckykraj/3541933-primatorem-teplic-se-stal-jiri-stabl-z-ano-koalici-uzavrelo-ano-s-ods — 2022.

[2] «Historie». Lázně Teplice.

[3] Fidler, Jiří; Sluka, Václav (2006). «Encyklopedie branné moci Republiky Československé». Libri. — ISBN 80-7277-256-2.

[4] Osterloh, Jörg (2015). «Sudetenland». In Gruner, Wolf; Osterloh, Jörg (eds.). The Greater German Reich and the Jews: Nazi Persecution Policies in the Annexed Territories 1935–1945. War and Genocide. Translated by Heise, Bernard. New York: Berghahn Books. — С. 68—98. — ISBN 978-1-78238-444-1.

[5] Kocourek, Ludomír (1997). «Das Schicksal der Juden im Sudetengau im Licht der erhaltenen Quellen». Theresienstädter Studien und Dokumente (in German) (4). — С. 86—104.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]