Шкала Бортля

Шкала́ Бо́ртля (англ.: Bortle scale) — гэта дзевяцібальная сістэма ацэнкі якасці начнога неба^[en] і ўзроўню светлавога забруджвання^[en], якую распрацаваў аматар астраноміі Джон Э. Бортль^[en] і апублікаваў у лютаўскім нумары часопіса «Sky & Telescope^[en]» за 2001 год^[1]. Шкала дапамагае вызначыць, наколькі добра можна назіраць зоркі і іншыя астранамічныя аб’екты з пэўнай мясцовасці. Чым вышэйшае значэнне шкалы, тым мацнейшае светлавае забруджванне і горшая бачнасць нябесных аб’ектаў.

Мэта і выкарыстанне

Галоўнай задачай шкалы Бортля з’яўляецца параўнанне розных назіральных пляцовак па якасці начнога неба. Яна шырока выкарыстоўваецца як прафесійнымі, так і аматарскімі астраномамі для ацэнкі бачнасці астранамічных аб’ектаў, планавання назіранняў і вызначэння, як моцна гарадское або іншае штучнае асвятленне ўплывае на зорнае неба. Таксама шкала дапамагае ўсвядоміць праблему светлавога забруджвання і заахвочвае да захавання натуральнай цемры начнога неба.

Узроўні шкалы

Шкала Бортля падзяляецца на дзевяць класаў, кожны з якіх апісвае розныя характарыстыкі бачнасці:

1-ы клас: Ідэальнае неба

Практычна адсутнічае штучнае асвятленне, выразна бачны Млечны Шлях ад гарызонта да гарызонта. Магчымыя назіранні найслабейшых з’явішчаў, такіх як паветранае ззянне^[en] і задыякальнае святло^[en].

2-і клас: Тыповае цалкам цёмнае неба

Зоркі бачна вельмі добра, Млечны Шлях выразны. Лёгка заўважныя слабейшыя аб’екты, але іншы раз можа быць ледзь прыкметны святловы фон^[en] ад разнастайных крыніц святла ўдалечыні.

3-і клас: Сельскае неба

Ужо бачны невялікi святловы фон на гарызонце, але большасць астранамічных аб’ектаў лёгка назіральныя. Млечны Шлях застаецца выразным, аднак ягоныя дэталі могуць быць крыху менш прыкметныя.

4-ы клас: Памежжа паміж сельскай і прыгараднай зонай

Cвятловы фон становіцца больш відавочным. Млечны Шлях яшчэ заўважны, але некаторыя яго дэталі знікаюць.

5-ы клас: Прыгараднае неба

Значная частка начнога неба засвечана, больш тонкія дэталі Млечнага Шляху амаль не бачныя. Асноўныя аб’екты аматарскай астраноміі (напрыклад, некаторыя зорныя скопішчы і галактыкі) яшчэ можна разгледзець пры дапамозе невялікіх тэлескопаў.

6-ы клас: Яркае прыгараднае неба

Млечны Шлях становіцца цьмяным, многія слабейшыя аб’екты нябачныя без оптыкі. Святло ліхтароў, рэкламы і будынкаў моцна асвятляе неба.

7-ы клас: Памежжа паміж прыгарадам і горадам

Млечны Шлях ледзь адрозніваецца ці наогул не бачны. Убачыць слабейшыя зоркі вельмі цяжка. Святловы купал над горадам выразна заўважны.

8-ы клас: Гарадское неба

Млечны Шлях не бачны зусім, апроч самых яркіх зорак амаль нічога не відаць. Для назірання большасці астранамічных аб’ектаў патрэбны магутныя тэлескопы або спецыяльныя прыстасаванні, і нават тады адчувальна моцнае засвятленне фону.

9-ы клас: Центр горада (унутраны гарадскі раён)

Праз вельмі моцнае асвятленне бачна толькі некалькі самых яркіх зорак. Назіранне за астраномічнымі аб’ектамі на практыцы робіцца немагчымым.

Значэнне шкалы

Шкала Бортля дазваляе ўзгадняць «суб’ектыўныя» адчуванні назіральніка з «аб’ектыўнымі» параметрамі светлавога забруджвання. Яна служыць арыенцірам пры выбары месца для астранамічных назіранняў і дапамагае вызначыць найлепшыя ўмовы для фатаграфавання аб’ектаў глыбокага неба^[en], назірання метэораў ды іншых з’яў. Дзякуючы шкале Бортля, можна параўноўваць вынікі назіранняў паміж сабой і бачыць, як узровень светлавога забруджвання змяняецца з цягам часу.

Спасылкі

Мапа светлавога забруджвання
International Dark-Sky Association — арганізацыя па барацьбе са светлавым забруджваннем

Крыніцы

↑ Bortle, John E.. Gauging Light Pollution: The Bortle Dark-Sky Scale (нявызн.). Sky & Telescope. Sky Publishing Corporation (1 лютага 2001). Праверана 29 мая 2020.

[1] Bortle, John E.. Gauging Light Pollution: The Bortle Dark-Sky Scale (нявызн.). Sky & Telescope. Sky Publishing Corporation (1 лютага 2001). Праверана 29 мая 2020.

[1]