ਅੱਪਾ ਜਲਗਾਓਂਕਰ
Appa Jalgaonkar | |
|---|---|
| ਜਨਮ | Sakharam Prabhakar Jalgaonkar 1 ਜਨਵਰੀ 1922 Jalna district, Bombay Presidency, British India |
| ਮੌਤ | 16 ਸਤੰਬਰ 2009 (ਉਮਰ 87) Pune, Maharashtra, India |
| ਹੋਰ ਨਾਮ | Appasaheb Jalgaonkar |
| ਪੇਸ਼ਾ | Harmonium player |
| ਪੁਰਸਕਾਰ | Sangeet Natak Akademi Award |
ਸਖਾਰਾਮ ਪ੍ਰਭਾਕਰ ਜਲਗਾਓਂਕਰ (ਜਨਮ 1 ਜਨਵਰੀ 1922-ਦੇਹਾਂਤ 16 ਸਤੰਬਰ 2009), ਜਿਨਹਾਂ ਨੂੰ ਅੱਪਾ ਜਲਗਾਓਂਕਾਰ ਜਾਂ ਅੱਪਾਸਾਹੇਬ ਜਲਗਾਓਂਕਰ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਹਾਰਮੋਨੀਅਮ ਵਾਦਕ ਸੀ।[1] ਉਹ ਸਾਲ1922 ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਅਤੇ ਉਹ ਦੋ ਸਾਲ ਦੇ ਸਨ ਜਦੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਗੋਦ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗਾਣਾ ਸਿੱਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਪਰ ਕਿਸ਼ੋਰ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸ਼ਰੀਰਿਕ ਬਦਲਾਵ ਆਉਣ ਕਕਰ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਆਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਆਉਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗਾਉਣਾ ਬੰਦ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਹਾਰਮੋਨੀਅਮ ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਚਲੇ ਗਏ। ਉਹ ਕਈ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਗਾਇਕਾਂ, ਤਬਲਾ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਨ੍ਰਿਤਕਾਂ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ। ਉਸ ਨੂੰ ਹਾਰਮੋਨਿਯਮ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲਿਆ-ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਅਕਾਦਮੀ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਅਧਰੰਗ ਦੇ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, 2009 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।
ਮੁਢਲਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ
[ਸੋਧੋ]ਜਲਗਾਓਂਕਰ ਦਾ ਜਨਮ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਜਾਲਨਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਜਲਗਾਓਂ ਪਿੰਡ (ਉਦੋਂ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬੰਬਈ ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਸੀ ਵਿੱਚ) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਜਲਗਾਓਂਕਾਰ ਨੂੰ ਦੋ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਗੋਦ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮੁੱਢਲੀ ਪਡ਼੍ਹਾਈ ਜਾਲਨਾ ਵਿੱਚ ਪੰਜਵੀਂ ਜਮਾਤ ਤੱਕ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਜਾਲਨਾ ਵਿੱਚ ਉਰਦੂ ਵਿੱਚ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਦੀ ਪੜਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਗੋਦ ਲਏ ਪਿਤਾ ਨੇ ਨਾਮਨਜ਼ੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਜਲਗਾਓਂਕਰ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।[2]
ਰਸਮੀ ਸਿੱਖਿਆ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਜਲਗਾਓਂਕਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗੋਦ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇਣ 'ਤੇ ਕਲਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਕਦਮ ਰੱਖਿਆ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਲਾਸੀਕਲ ਗਾਇਕ ਬਾਲਕ੍ਰਿਸ਼ਣਬੂਵਾ ਚਿਖਲਿਕਰ ਤੋਂ ਧਰੁਪਦ-ਧਮਾਰ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਗਾਉਣ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਲੈਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਕਿਸ਼ੋਰ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸ਼ਰੀਰਿਕ ਬਦਲਾਵ ਆਉਣ ਕਕਰ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਆਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਆਉਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਦੇ ਟੁੱਟਣ ਦੇ ਕਾਰਣ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਗਾਉਣਾ ਬੰਦ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਗਾਇਕ ਬਣਨ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਖਤਮ ਹੋ ਗਈ।[2] ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਹਾਰਮੋਨੀਅਮ ਵਜਾਉਣਾ ਸਿੱਖਣ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਤ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ।[2][3]
ਕੈਰੀਅਰ
[ਸੋਧੋ]1947 ਵਿੱਚ ਜਲਗਾਓਂਕਰ ਪੁਣੇ ਚਲੇ ਗਏ। ਉਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਗਾਇਕ ਮਾਣਿਮਨੀਕ ਵਰਮਾ ਨਾਲ ਜੋਸ਼ੀ ਦੁਆਰਾ ਹੋਈ ਸੀ। ਵਰਮਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਕਲਾਸੀਕਲ ਗਾਇਕਾਂ ਦਾ ਸਾਥ ਮਿਲਿਆ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਅਮੀਰ ਖਾਨ, ਬੜੇ ਗੁਲਾਮ ਅਲੀ ਖਾਨ, ਭੀਮਸੇਨ ਜੋਸ਼ੀ, ਗੰਗੂਬਾਈ ਹੰਗਲ, ਹੀਰਾਬਾਈ ਬਰੋਡੇਕਰ, ਪੰਡਿਤ ਜਸਰਾਜ, ਕਿਸ਼ੋਰੀ ਅਮੋਨਕਰ, ਕੁਮਾਰ ਗੰਧਰਵ, ਮੁਕੂਲ ਸ਼ਿਵਪੁਤਰਾ, ਰੋਸ਼ਨ ਆਰਾ ਬੇਗਮ, ਅਤੇ ਵਸੰਤਰਾਓ ਦੇਸ਼ਪਾਂਡੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।[2][4] ਤਬਲਾ ਕਲਾਕਾਰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉਹ ਸਾਥੀ ਹਾਰਮੋਨਿਯਮ ਵਾਦਕ ਰਹੇ ਸਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮਦ ਜਾਨ ਥਿਰਕਵਾ, ਅੱਲਾ ਰਖਾ, ਕਿਸ਼ਨ ਮਹਾਰਾਜ, ਰਵਿੰਦਰ ਯਾਵਗਲ, ਸਾਮਤਾ ਪ੍ਰਸਾਦ ਅਤੇ ਜ਼ਾਕਿਰ ਹੁਸੈਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।[2][5] ਨ੍ਰਿਤਕਾਂ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਬਿਰਜੂ ਮਹਾਰਾਜ ਅਤੇ ਰੋਹਿਨੀ ਭਾਟੇ ਦੇ ਨਾਲ ਸਨ। 1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਏਕਲ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਨੂੰ ਹਾਰਮੋਨੀਅਮ ਵਜਾਨ ਦੀ ਕਲਾ ਲਈ ਉੱਚ ਸਨਮਾਨ ਲਿਆਉਣ ਵਿੱਚ ਮੋਹਰੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[2] ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਾਰਮੋਨੀਅਮ ਸਿਖਾਇਆ ਵੀ। ਸੰਤੋਸ਼ ਘੰਟੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸ਼ਗਿਰਦਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਨ।[1]
ਰਿਸੈਪਸ਼ਨ
[ਸੋਧੋ]ਜਲਗਾਓਂਕਰ ਦੀ ਲਯ (ਟੈਂਪੋ) ਅਤੇ ਤਾਲ (ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਮਾਪਣ ਲਈ ਤਾੜੀਆਂ ਵਜਾਉਣਾ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਦੀ ਬਾਂਹ 'ਤੇ ਹੱਥ ਦਬਾਉਣਾ) ਦੀ ਮਹਫਿਲ ਦੌਰਾਨ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਅਕਸਰ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ (ਗਾਉਣ ਅਤੇ ਨੱਚਣ ਸਮੇਤ ਮਨੋਰੰਜਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਲਈ) ।[6][7][8][2] ਕਿਰਾਨਾ ਘਰਾਣੇ ਦੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸੰਗੀਤ ਗਾਇਕ ਸ਼੍ਰੀਕਾਂਤ ਦੇਸ਼ਪਾਂਡੇ ਨੇ ਨੋਟ ਕੀਤਾ, "[ਜਲਗਾਓਂਕਰ] ਨਾ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਨਿਪੁੰਨ ਸਾਥੀ ਸਨ ਬਲਕਿ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨਾਲ ਵੀ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣੂ ਸਨ। ਉਹ ਹਰੇਕ ਰਾਗ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿੱਚ ਜਾਣਦੇ ਸਨ।[mr][9][3] ਸਿਤਾਰ ਕਲਾਕਾਰ ਰਵੀ ਸ਼ੰਕਰ ਨੇ ਕਿਹਾ, "[ਜਲਗਾਓਂਕਰ] ਸਭ ਤੋਂ ਮਧੁਰ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰ ਹਾਰਮੋਨੀਅਮ ਵਜਾਉਂਦਾ ਹੈ।[2]
ਪੁਰਸਕਾਰ
[ਸੋਧੋ]ਜਲਗਾਓਂਕਰ ਨੂੰ ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਕਲਾ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਨਾਗਰਿਕ ਪੁਰਸਕਾਰ ਹੈ, ਸੰਨ 2000 ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਅਕਾਦਮੀ ਦੁਆਰਾ, ਜੋ ਕਿ ਹਾਰਮੋਨਿਯਮ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਹੇਠ ਸੀ-ਇੱਕ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਅਕਾਦਮੀ ਦੁਆਰਾ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।[3][2]
ਮੌਤ ਅਤੇ ਵਿਰਾਸਤ
[ਸੋਧੋ]1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅੱਧ ਤੋਂ ਅੰਤ ਤੱਕ ਅਧਰੰਗ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਲਗਾਓਂਕਰ ਦੀ ਸਿਹਤ ਵਿਗਡੜਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ। ਉਸੇ ਸਮੇਂ, ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਲੀਲਾ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। 16 ਸਤੰਬਰ 2009 ਨੂੰ ਪੁਣੇ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।[2]
ਜਲਗਾਓਂਕਰ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਨਾਚ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਭਾਈਚਾਰੇ, ਗਣਵਰਧਨ ਨੇ ਇੱਕ ਪੁਰਸਕਾਰ "ਅੱਪਾ ਸਾਹਿਬ ਜਲਗਾਓਂਕਾਰ ਸਮ੍ਰਿਤੀ ਸੰਵਾਦਿਨੀ ਵਦਨ ਪੁਰਸਕਾਰ" ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨੂੰ 5,000 ਰੁਪਏ (57 ਅਮਰੀਕੀ ਡਾਲਰ) ਨਕਦ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਨਮਾਨ ਪੱਤਰ ਦਿੱਤਾ।[10][11]
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ 1.0 1.1 Joshirao, Swarali (22 February 2022). "Making the harmonium go solo: An artiste's efforts to elevate the humble musical instrument". The Indian Express (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 7 January 2023. ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid
<ref>tag; name ":1" defined multiple times with different content - ↑ 2.00 2.01 2.02 2.03 2.04 2.05 2.06 2.07 2.08 2.09 "Harmonium maestro Appa Jalgaonkar dead". The Indian Express. 17 September 2009. Retrieved 6 January 2023. ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid
<ref>tag; name ":0" defined multiple times with different content - ↑ 3.0 3.1 3.2 "Appa Jalgaonkar no more". The Times of India (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 17 September 2009. Retrieved 7 January 2023. ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid
<ref>tag; name ":2" defined multiple times with different content - ↑ Pradhan, Aneesh (6 October 2018). "Listen: Three master Hindustani vocalists demonstrate the stunning range of Rupak taal". Scroll.in. Retrieved 7 January 2023.
- ↑ C. S. Sarvamangala (20 December 2019). "Yavagal: Tabla maestro at 60". Deccan Herald (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 7 January 2023.
- ↑ . London.
{{cite book}}: Missing or empty|title=(help); Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ . Cambridge, Massachusetts.
{{cite book}}: Missing or empty|title=(help); Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑
{{cite book}}: Empty citation (help) - ↑ "Days after Bhimsen, disciple passes away". The Indian Express. 30 January 2011. Retrieved 7 January 2023.
- ↑ "Jasraj, Chaurasia to talk ragas". The Times of India (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 19 July 2003. Retrieved 7 January 2023.
- ↑ Kharade, Pallavi (ed.). "Harmonium player Kulkarni gets Appasaheb Jalgaonkar award". DNA India (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 7 January 2023.