Вялікае Стахава
Вёска
Вялікае Стахава 
  Вялікае Стахава  Вялікае Стахава
| ||||||||||||||||||||||||
Вялі́кае Ста́хава[1] (трансліт.: Vialikaje Stachava, руск.: Великое Стахово) — вёска ў Барысаўскім раёне Мінскай вобласці. Уваходзіць у склад Прыгараднага сельсавета.
Геаграфія
[правіць | правіць зыходнік]Вёска знаходзіцца за 7 кіламетраў на паўночны захад ад горада і чыгуначнай станцыі Барысаў, 78 кіламетраў ад Мінска. Транспартныя сувязі ажыццяўляюцца па мясцовай аўтадарозе, якая мае выхад на шашу Мінск—Орша (аўтадарога Н8114 «Барысаў — Касцюкі»).[2]
Рэльеф раўнінны. На паўночны ўсход ад вёскі цячэ рака Бярэзіна (прыток Дняпра), а на паўднёвы ўсход — яе прыток, рака Бродня. На поўначы і поўдні вёска мяжуе з лесам.[2]
У планіровачнай структуры вылучаецца прамалінейная вуліца Барысаўская, што мае шыротную арыентацыю. Да яе ў цэнтры пад вуглом далучаецца другая вуліца, а на поўначы праходзяць кароткія мерыдыянальныя вуліцы. Грамадскі цэнтр сфарміраваны на скрыжаванні асноўных вуліц. Забудова вёскі шчыльная, складаецца з драўляных дамоў сядзібнага тыпу. Частка забудовы на поўдні размешчана адасоблена. На паўночна-ўсходняй ускраіне знаходзіцца гаспадарчы сектар, а на поўдні і поўначы — сады.[2]
Гісторыя
[правіць | правіць зыходнік]Старажытнасць
[правіць | правіць зыходнік]На паўночна-заходняй ускраіне вёскі, на другой надпойменнай тэрасе правага берага ракі Бярэзіна, захавалася паселішча эпохі мезаліту, што сведчыць пра засяленне гэтых мясцін са старажытных часоў.[2]
У складзе Расійскай імперыі
[правіць | правіць зыходнік]У 1870 годзе вёска ўваходзіла ў Бытчанскую воласць Барысаўскага павета Мінскай губерні. У 1897 годзе тут дзейнічалі царква, школа граматы (пазней пераўтвораная ў земскую) і магазін. У 1917 годзе працаваў вадзяны млын.[2]
Найноўшы час
[правіць | правіць зыходнік]З лютага да снежня 1918 года тэрыторыя была акупіравана войскамі кайзераўскай Германіі, а са жніўня 1919 да ліпеня 1920 года — польскімі войскамі. 1 студзеня 1919 года вёска ўвайшла ў склад БССР, у лютым — у Літ.-Бел. ССР, а 31 ліпеня 1920 года зноў вярнулася ў склад БССР. У 1921 годзе пачала працу школа па ліквідацыі непісьменнасці, а на базе земскай была адкрыта працоўная школа 1-й ступені. З 20 жніўня 1924 года вёска стала цэнтрам Велікастахаўскага сельсавета ў Барысаўскім раёне Барысаўскай акругі, а з 20 лютага 1938 года — у Мінскай вобласці.[2]
У 1928 годзе пачаў працаваць торфазавод «Чырвоны Кастрычнік», на якім у 1933 годзе быў заняты 121 рабочы. У 1931 годзе арганізаваны калгас «Іскра сацыялізму», які ў 1932 годзе аб'ядноўваў 17 гаспадарак. Таксама працавалі ваўначоска і кузня.[2]
Вялікая Айчынная вайна
[правіць | правіць зыходнік]З 30 чэрвеня 1941 да 1 ліпеня 1944 года вёска была пад нямецка-фашысцкай акупацыяй. З верасня 1941 да красавіка 1942 года дзейнічала падпольная антыфашысцкая група з 25 чалавек, якая ў лютым 1942 года пусціла пад адхон варожы эшалон. У сакавіку 1942 года 13 падпольшчыкаў былі арыштаваны і 25 сакавіка 1942 года расстраляны. 14 жыхароў былі вывезены на прымусовыя работы ў Германію.[2][3]
Пасляваенны перыяд
[правіць | правіць зыходнік]З 16 студзеня 1969 года вёска ўваходзіць у склад Прыгараднага сельсавета[4]. У 1988 годзе тут працавалі комплексны прыёмны пункт, бібліятэка, фельчарска-акушэрскі пункт, аддзяленне сувязі і магазін.[2]
Насельніцтва
[правіць | правіць зыходнік]- 1870 год — 138 жыхароў мужчынскага полу.[2]
- 1897 год — 60 двароў, 461 жыхар.[2]
- 1917 год — 98 двароў, 690 жыхароў.[2]
- 1926 год — 107 двароў, 629 жыхароў.[2]
- 1960 год — 778 жыхароў.[2]
- 1988 год — 183 гаспадаркі, 492 жыхары.[2]
- 2008 год — 113 гаспадарак, 230 жыхароў.[2]
Эканоміка
[правіць | правіць зыходнік]На пачатку XX стагоддзя ў вёсцы працаваў вадзяны млын. У савецкі перыяд, у 1928 годзе, пачаў працаваць торфазавод «Чырвоны Кастрычнік», а ў 1931 годзе быў арганізаваны калгас «Іскра сацыялізму». Таксама дзейнічалі ваўначоска і кузня.[2]
Інфраструктура
[правіць | правіць зыходнік]У 1897 годзе ў вёсцы дзейнічалі магазін, царква і школа граматы, якая пазней была пераўтвораная ў земскую. У 1921 годзе працавала крама, працоўная школа 1-й ступені (47 вучняў у 1923 годзе) і школа па ліквідацыі непісьменнасці. У 1988 годзе функцыянавалі комплексны прыёмны пункт бытавога абслугоўвання, бібліятэка, фельчарска-акушэрскі пункт, аддзяленне сувязі і магазін.[2]
Славутасці
[правіць | правіць зыходнік]- Археалагічны помнік — паселішча эпохі мезаліту на паўночна-заходняй ускраіне вёскі.[2]
- Абеліск у гонар падпольшчыкаў, якія дзейнічалі ў гады Вялікай Айчыннай вайны (пастаўлены ў 1978 годзе).[2]
- Помнік на ўшанаванне 95 землякоў, якія загінулі ў барацьбе супраць фашызму (пастаўлены ў 1972 годзе).[2]
- На вясковых могілках знаходзіцца пахаванне 11 воінаў і 1 партызана, якія загінулі ў гады Вялікай Айчыннай вайны.[2]
Зноскі
- ↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Мінская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2003. — 604 с. ISBN 985-458-054-7. (DJVU) Сустракаецца таксама варыянт Бальшо́е Ста́хава
- ↑ а б в г д е ё ж з і к л м н о п р с т у ф х Шаблон:Крыніцы/Гарады і вёскі Беларусі. Мінская вобласць. Кніга 1
- ↑ Грабоўскі, С. К. Велікастахаўскае патрыятычнае падполле // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1994. — 537 с. — 20 000 экз. — ISBN 5-85700-142-0. — С. 243.
- ↑ Рашэнне выканкома Мінскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 студзеня 1969 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1969, № 9 (1239)
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 8, кн. 1. Мінская вобласць / С. В. Марцэлеў. — Мн.: БелЭн, 2010. — Т. 8. — С. 89-90. — ISBN 978-985-11-0520-1.
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Вялікае Стахава