Дванаццаць крэслаў
| Дванаццаць крэслаў | |
|---|---|
| руск.: Двенадцать стульев | |
 | |
| Жанр | раман |
| Аўтар | Ілля Ільф і Яўген Пятроў |
| Мова арыгінала | руская |
| Дата напісання | 1927 |
| Дата першай публікацыі | 1928 |
| Выдавецтва | Зямля і фабрыка |
| Наступны | Залатое цяля |
| Персанажы | Астап Бэндэр, Іпаліт Матвеевіч Вараб’янінаў, айцец Фёдар, Мадам Грыцацуева, Элачка-людажэрка, Нікіфар Ляпіс-Трубяцкой |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
«Дванаццаць крэслаў» (руск.: Двенадцать стульев) — сатырычны раман савецкіх пісьменнікаў Іллі Ільфа і Яўгена Пятрова, упершыню надрукаваны ў 1928 годзе. Лічыцца адным з самых вядомых твораў савецкай літаратуры, які ўваходзіць у залаты фонд рускай сатыры.
Сюжэт
[правіць | правіць зыходнік]Іпаліт Матвеевіч Вараб’янінаў у царскай Расіі быў маршалкам шляхты, а ў савецкай — ён сціплы справавод ЗАГСа. Ад сваёй цешчы ён даведваецца, што падчас рэвалюцыі яна схавала фамільныя брыльянты ў адным з дванаццаці крэслаў.
Вараб’янінаў пачынае пошукі крэслаў, але хутка сустракае прадпрымальнага і вёрткага авантурыста Астапа Бендэра. Даведаўшыся пра скраб, Бендэр прапануе Вараб’янінаву свае «паслугі» ў пошуку, разлічваючы на долю.
Героі пераследуюць крэслы, якія ўжо паспелі разысціся па розных кутках СССР. Яны сутыкаюцца з мноствам каларытных персанажаў, трапляюць у абсурдныя сітуацыі, падманваюць і самі становяцца ахвярамі падману. Па слядах за імі ідзе яшчэ адзін паляўнічы за скарбам — святар айцец Фёдар, якому цешча Вараб’янінава апавядала пра брыльянты на апошняй споведзі.
З кожным знойдзеным і разабраным крэслам надзея на скарб то згасае, то разгараецца з новай сілай. Кульмінацыя наступае, калі застаецца толькі адно крэсла, якое, здавалася б, павінна ўтрымліваць запаветныя каштоўныя камяні. Аднак развязка аказваецца нечаканай[1].
Асноўныя персанажы
[правіць | правіць зыходнік]Астап Бендэр — «вялікі камбінатар», авантурыст, прыроджаны ашуканец з неверагодным абаяннем і вострым розумам. Заўсёды поўны планаў, схем і ідэй, ён віртуозна маніпулюе людзьмі і абставінамі, імкнучыся да ўзбагачэння і прыгожага жыцця. Ягоны дэвіз: «Лёд крануўся, спадары прысяжныя засядальнікі!».
Іпаліт Матвеевіч Вараб’янінаў — былы маршалкам шляхты, а цяпер сціплы супрацоўнік ЗАГСа, празваны Астапам «Кісай». Пажылы, сарамлівы і няўпэўнены чалавек, які ўвязваецца ў афёру, каб вярнуць былую веліч. Яго наіўнасць і непаваротлівасць часта становяцца крыніцай камічных сітуацый.
Айцец Фёдар — святар, зайздросны і сквапны паляўнічы за скарбамі. Даведаўшыся на споведзі пра скарб ад цешчы Вараб’янінава, ён становіцца ягоным галоўным канкурэнтам. Нягледзячы на свой сан, айцец Фёдар гатовы на любыя подласці.
Элачка-людажэрка — маладая жанчына, апанаваная імкненнем да раскошы і моды, нягледзячы на сціплыя фінансавыя магчымасці. Пры гэтым ейны слоўнікавы запас складаецца ўсяго з трыццаці слоў, якімі яна здольная выказаць увесь спектр сваіх эмоцый і патрэб. У рамане яна з’яўляецца яскравым сатырычным вобразам мяшчанства і прымітыўнасці.
Мадам Грыцацуева — удава, якая становіцца адной з ахвяр Астапа Бендэра. Ён жаніцца з ёю, каб завалодаць адным з крэслаў. Яна наіўная і даверлівая, што робіць яе лёгкай здабычай «вялікага камбінатара».
Нікіфар Ляпіс-Трубяцкой — бяздарны паэт, які піша пафасныя і бессэнсоўныя вершы на любыя злабадзённыя тэмы. Ён з’яўляецца сатырычным вобразам графамана і прыстасаванца, які імкнецца дагадзіць уладзе і атрымаць выгаду ад сваёй «творчасці»[2].
Асаблівасці твору
[правіць | правіць зыходнік]Раман насычаны сатырай і гумарам, і добра дэманструе недахопы і супярэчнасці савецкага жыцця 1920—1930-х гадоў. У творы асобна вылучаецца вобраз Астапа Бендэра, які стаў адным з самых папулярных персанажаў савецкай і постсавецкай культуры.
Мова твора багатая на крылатыя выразы, многія з якіх увайшлі ў штодзённы ўжытак.
Твор параўноўваюць з «Мёртвымі душамі» Гогаля, асабліва паводле сваёй структуры, літаратуразнаўцы адзначаюць, што ён насычаны чэхаўскімі і талстоўскімі матывамі[1][3].
Раман «Дванаццаць крэслаў» і «Залатое цяля» доўгі час заставаліся самымі смелымі творамі савецкай літаратуры сярод дазволеных цэнзурай. Пры гэтым з 1949 па 1956 яны былі забаронены ў СССР. А першыя экранізацыі сталі магчымыя толькі 1970-я[4].
Экранізацыі
[правіць | правіць зыходнік]Раман шмат разоў экранізаваўся ў СССР і за мяжой. Сярод найбольш вядомых адаптацый — фільмы[4]:
- 12 крэслаў (1933, Чэхія, Польшча, рэж. Марцін Фрыч і Міхал Вашыньскі)
- 12 крэслаў (1970, ЗША, рэж. Мел Брукс)
- 12 крэслаў (1971, СССР, рэж. Леанід Гайдай)
- 12 крэслаў (1976, СССР, рэж. Марк Захараў)
- 12 крэслаў (2004, ФРГ, Ульрык Отынгер).
Крыніцы
[правіць | правіць зыходнік]- ↑ а б Щеглов Ю. К. Романы Ильфа и Петрова. Спутник читателя. — СПб.: Издательство Ивана Лимбаха, 2009. — ISBN 978-5-89059-134-0.
- ↑ Сухих И. Н.. Шаги Командора (1929, 1931. «Двенадцать стульев», «Золотой теленок» И. Ильфа и Е. Петрова) (руск.). Журнальный зал. Звезда. Праверана 30 чэрвеня 2025.
- ↑ Яновская Л. М. Почему вы пишете смешно? Об И. Ильфе и Е. Петрове, их жизни и их юморе. — М.: Наука, 1969.
- ↑ а б Интеллигент, сверхчеловек, манекен - что дальше? Экранизации романов Ильфа и Петрова. Журнальный зал. Праверана 30 чэрвеня 2025.
Тэматычныя сайты | |
|---|---|
| Слоўнікі і энцыклапедыі | |
| Нарматыўны кантроль |
