Залатое цяля

Залатое цяля
руск.: Золотой телёнок
Жанр	сатырычны раман
Аўтар	Ільф і Пятроў
Мова арыгінала	руская
Дата напісання	1931
Дата першай публікацыі	1931
Выдавецтва	30 дзён
Папярэдні	Дванаццаць крэслаў
Персанажы	Астап Бендэр, Аляксандр Карэйка, Шура Балаганаў, Міхаіл Панікоўскі

«Залатое цяля» (руск.: Золотой телёнок) — сатырычны раман савецкіх пісьменнікаў Іллі Ільфа і Яўгена Пятрова, упершыню апублікаваны ў 1931 годзе ў часопісе «30 дзён». Апавядае пра працяг прыгод Астапа Бендэра, пачатых у рамане «Дванаццаць крэслаў». Твор лічыцца класікай савецкай літаратуры і адным з самых яркіх узораў сатыры на савецкае грамадства 1920–1930-х гадоў.

Сюжэт

Пасля падзей «Дванаццаці крэслаў» Астап Бендэр вяртаецца да жыцця і вырашае ўвасобіць сваю галоўную мару — стаць мільянерам і жыць за мяжой. Ён даведваецца пра падпольнага мільянера Карэйку, які хавае сваё багацце, каб не прыцягваць увагу ўладаў.

Бендэр з камандай (Шура Балаганаў і Панікоўскі) пачынаюць пераследаваць і шантажаваць Карэйку, пагражаючы раскрыць махінацыі, дзякуючы якім яму ўдалося разбагацець. Нарэшце Карэйка пагаджаецца аддаць Бендэру мільён рублёў. Аднак Астап сутыкаецца з жорсткай рэальнасцю: патраціць вялікія грошы ў Савецкім Саюзе немагчыма без лішніх падазрэнняў і праблем. У фінале галоўны герой у роспачы апынаецца на румынскай мяжы.

Асноўныя персанажы

• Астап Бендэр — галоўны герой, дасціпны авантурыст, які марыць пра багатае жыццё за мяжой.
• Аляксандр Іванавіч Карэйка — падпольны мільянер, які вядзе сціплы лад жыцця дзеля бяспекі.
• Шура Балаганаў — дробны махляр і паплечнік Бендэра.
• Міхаіл Самуэлавіч Панікоўскі — камічны махляр-адзіночка.

Сэнс і мастацкія асаблівасці

Раман высмейвае культ грошай, бюракратыю, побытавую савецкую рэчаіснасць і амаральнасць двайнога жыццё. Аўтары выкарыстоўваюць яскравы гумар, сатырычныя гіпербалы, жывыя дыялогі і пазнавальныя вобразы персанажаў. «Залатое цяля» адлюстроўвае канфлікт паміж асабістымі марамі і сацыяльнымі абмежаваннямі савецкай сістэмы.

Літаратуразнаўцы бачаць у творы гогалеўскія матывы з «Мёртвых душ» і іншых класічных твораў літаратуры.

Рэакцыя і крытыка

Раман быў цёпла прыняты чытачамі, аднак хутка забаронены савецкай цэнзурай. З 1949 па 1956 яго нельга было друкаваць. Савецкія ўлады аб'явілі твор паклёпніцкім, а ягоны выхад у свет грубай палітычнай памылкай.

Экранізацыі

Раман некалькі экранізацый, зробленых у СССР, Чэхіі, Венгрыі. Найбольш вядомай адаптацыяй з'яўляецца чорна-белы аднайменны фільм Міхаіла Швейцэра (1968) з Сяргеем Юрскім у ролі Астапа Бендэра.