ជម្លោះព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃឆ្នាំ២០២៥

វិបត្តិព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ
ផ្នែកនៃការប៉ះទង្គិចតាមព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ
ផែនទីនៃព្រំដែនប្រទេសកម្ពុជា និងប្រទេសថៃ (ខ្សែបន្ទាត់ក្រហម)
កាលបរិច្ឆេទ ២៨ ឧសភា ២០២៥ – បច្ចុប្បន្ន ទីតាំង ព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ Status កំពុងសកម្ម
ភាគីសង្គ្រាម
កម្ពុជា	ថៃ
មេបញ្ជាការ និង មេដឹកនាំ
ហ៊ុន ម៉ាណែត ហ៊ុន សែន ទៀ សីហា ម៉ៅ សុផាន	ភូមិធម្ម វេជ្ជយជ័យ នត្តពល នាគផានិត ផន ក្លែវផ្លតទុក្ខ ប៊ុនស៊ីន ផាតក្លាង
អង្គភាពពាក់ព័ន្ធ
កងយោធពខេមរភូមិន្ទ កងទ័ពកម្ពុជា យោធភូមិភាគទី៤ យោធភូមិភាគទី៥	កងទ័ពថៃ កងទ័ពភូមិន្ទថៃ កងទ័ពតំបន់ភូមិភាគទី២ កងទ័ពតំបន់ភូមិភាគទី១ កងទ័ពជើងទឹកថៃ កងទ័ពអាកាសថៃ
សហេតុភាព និង ការខាងបង់
ស្លាប់៖ ទាហាន ៦ នាក់ រងរបួស៖ ២១ នាក់ ជនស៊ីវិលប្រមាណ​ ៨ នាក់បានស្លាប់ និង ៥០ នាក់ទៀតបានរងរបួស ជនស៊ីវិលច្រើនជាង ៣០,០០០​ នាក់ត្រូវបានជម្លៀស	ស្លាប់៖ ទាហាន ៧ នាក់ រងរបួស៖ ទាហាន ២៩ នាក់ ជនស៊ីវិលប្រមាណ​ ១៩ នាក់បានស្លាប់ និង ៦២ នាក់ទៀតបានរងរបួស ជនស៊ីវិលប្រមាណ ១០០,៦៧២ នាក់ត្រូវបានជម្លៀស

ជម្លោះ​ព្រំដែន​រវាង​ប្រទេសកម្ពុជា និងថៃបាន​រុលឡើង​ជាថ្មីម្តងទៀតនៅ​ថ្ងៃ​ទី​២៨ ខែ​ឧសភា ឆ្នាំ​២០២៥ បន្ទាប់​ពី​មាន​ការ​ប៉ះ​ទង្គិច​ប្រដាប់អាវុធគ្នាមួយ​រយៈពេល​ខ្លី។ ហេតុការណ៍​នេះ​បាន​កើតឡើង​នៅ​តំបន់​ព្រំដែន​កម្ពុជា​-​ថៃ ក្បែរ​តំបន់មុំបី (ឬចុង​បូ​ក) ដែល​ជា​ចំណុចប្រសព្វ​រវាង​ព្រំប្រទល់នៃ​ប្រទេស​កម្ពុជា ថៃ និង​ឡាវ។ តំបន់​ចុងបូកគឺនេះ​ជា​ចំណុចក្ដៅ​នៃ​ជម្លោះ​រវាង​កម្ពុជា​និង​ថៃ​តាំងពី​យូរយារ​ណាស់​មក​ហើយ ហើយធ្លាប់ជាចំណុច​នៃ​ភាព​តានតឹង​ និង​ប៉ះទង្គិចគ្នាផ្សេងៗជាច្រើនដង។

វិវាទ​រវាង​កម្ពុជា​និង​ថៃ​ជុំវិញ​ខ្សែព្រំដែននៃប្រទេសទាំងពីរ​មាន​ប្រភព​ចេញពីសន្ធិសញ្ញា​ដែល​បាន​ចុះ​រវាង​ភាគីសៀម (ថៃ​បច្ចុប្បន្ន) និង​បារាំង។ បន្ទាប់ពីកម្ពុជាបានទទួលឯករាជ្យ ប្រាសាទព្រះវិហារដែលកាលនុះកំពុងជាប់ជម្លោះជាមួយនឹងថៃត្រូវបានតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ ICJ កាត់ក្ដីសម្រេចប្រគល់ឱ្យខាងកម្ពុជានៅក្នុងឆ្នាំ១៩៦២ ប៉ុន្តែទោះជាយ៉ាងណា ប្រាសាទព្រះវិហារ និងរួមទាំងតំបន់ជម្លោះតាមបណ្ដោយព្រំដែនផ្សេងៗនៅតែបន្តជាចំណោទពិបាកដោះស្រាយសម្រាប់ប្រទេសទាំងពីរ។ នៅរវាងឆ្នាំ២០០៨ និងឆ្នាំ២០១១ កម្ពុជា និងថៃបានផ្ទុះការប៉ះទង្គិចគ្នាម្តងទៀតដែលបណ្ដាលឱ្យមានអ្នកស្លាប់ និងរបួសទាំងសងខាង។ ជាលទ្ធផល តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិបានបញ្ជាក់ឡើងវិញសារជាថ្មីនូវសេចក្តីសម្រេចឆ្នាំ១៩៦២ របស់ខ្លួនដែលនាំឱ្យជម្លោះចុះត្រជាក់វិញ។

ភាពតានតឹងនៅតំបន់ព្រំដែនប្រទេសទាំងពីរបានកើនឡើងក្ដៅគគុកសារជាថ្មីម្តងទៀតនៅដើមឆ្នាំ២០២៥ នៅពេលដែលទាហានថៃបានរារាំងភ្ញៀវទេសចរខ្មែរមិនឱ្យច្រៀងចម្រៀងស្នេហាជាតិនៅប្រាសាទតាមាន់ធំ។ មកដល់​ថ្ងៃ​ទី​២៨ ខែ​ឧសភា ទាហាន​ខ្មែរ​ និង​ថៃ​បាន​ប៉ះ​ទង្គិច​គ្នា​មួយ​រយៈពេល​ខ្លី បណ្ដាល​ឱ្យ​ទាហាន​ខ្មែរ​ម្នាក់​បានស្លាប់បាត់បង់ជីវិត។ ប្រទេស​ទាំង​ពីរ​បាន​ចោទប្រកាន់​គ្នា​ទៅ​វិញ​ទៅ​មក​ថា​បាន​បណ្ដោយឱ្យផ្ទុះអាវុធបាញ់គ្នា។

នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី​កម្ពុជា សម្ដេចហ៊ុន ម៉ាណែតបាន​ឆ្លើយ​តប​នឹង​ហេតុការណ៍ទាំងនេះដោយ​​ផ្តើម​រៀបចំឯកសារដើម្បីទៅប្ដឹង​​តុលាការ​យុត្តិធម៌​អន្តរជាតិជុំវិញទីតាំងជម្លោះ ដោយ​ថាលោក​មិន​ចង់​ឃើញ​មានជម្លោះ​កើតមានជាមួយ​ប្រទេស​ថៃនោះ​ទេ។ លោកភូមិធម្ម វេជ្ជយជ័យ អតីតរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិថៃ និងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីស្ដីទីថៃបានថ្លែងថា គ្មានភាគីណាមួយចង់បង្កើនជម្លោះដាក់គ្នានោះទេ ហើយកំពុងស្វះស្វែងរកមធ្យោបាយដោះស្រាយវិវាទ។ មកដល់ព្រឹកថ្ងៃទី២៤ ខែកក្កដា កម្ពុជា និងថៃបានផ្ទុះអាវុធម្តងទៀតដោយភាគីកម្ពុជាបានចោទខាងថៃថាជាអ្នកផ្ដើមការបាញ់ប្រហារមុន។

ផ្ទៃរឿង

រឿងក្ដី​ប្រាសាទ​ព្រះវិហារ​កំពុងត្រូវ​បាន​បើក​សវនាការ​នៅ​ចំពោះ​មុខ​តុលាការ​យុត្តិធម៌​អន្តរជាតិ​ក្នុង​ឆ្នាំ១៩៦១

ជម្លោះព្រំដែនរវាងប្រទេសកម្ពុជា និងថៃមានឫសគល់នៅក្នុងបន្ទាត់កំណត់ព្រំដែនដែលកើតចេញពីសន្ធិសញ្ញាបារាំង-សៀមឆ្នាំ១៩០៤ ដែលបានកំណត់ព្រំដែនជាក់លាក់រវាងព្រះរាជាណាចក្រសៀម (ប្រទេសថៃបច្ចុប្បន្ន) និងឥណ្ឌូចិនបារាំង (ប្រទឹសកម្ពុជា ឡាវ និងវៀតណាមបច្ចុប្បន្ន)។ ទោះជាយ៉ាងណា នៅក្រោយកម្ពុជាទទួលបានឯករាជ្យពីបារាំង តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ (ICJ) បានសម្រេចកាត់ក្ដីនៅឆ្នាំ១៩៦២ ថា ប្រាសាទព្រះវិហារគឺស្ថិតនៅក្រោមអធិបតេយ្យភាពកម្ពុជា។ ទោះបីជាមានការក្ដីបែបនេះក៏ដោយ តំបន់នៅជុំវិញប្រាសាទក៏ដូចជាតំបន់តាមបណ្ដោយព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃនៅតែមានជាជម្លោះ ដែលនាំឱ្យមានភាពតានតឹងរវាងរដ្ឋទាំងពីរជាបន្តបន្ទាប់ ជពិសេសក្នុងអំឡុងចន្លោះឆ្នាំ២០០៨ និងឆ្នាំ២០១១ នៅពេលដែលការប៉ះទង្គិចដោយយោធាបានបណ្តាលឱ្យមានអ្នកស្លាប់ និងរបួសទាំងសងខាង។ មនោសញ្ចេតនា និងគំនិត​ជាតិនិយម​ក្នុង​ប្រទេស​ទាំងពីរ​បាន​ដើរតួនាទី​យ៉ាងសំខាន់​ក្នុងកំណើនកម្ដៅនៃជម្លោះអស់ទាំងនេះ។ ជាលទ្ធផលនៃការប៉ះទង្គិចគ្នានៅរវាងឆ្នាំ២០០៨ និងឆ្នាំ២០១១ តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ (ICJ) បានបញ្ជាក់ឡើងវិញនូវសេចក្តីសម្រេចខ្លួនកាលពីឆ្នាំ១៩៦២។

ភាពតានតឹងនៅតំបន់ព្រំដែនប្រទេសទាំងពីរបានកើនឡើងក្ដៅគគុកសារជាថ្មីម្តងទៀតនៅដើមឆ្នាំ២០២៥ នៅពេលដែលទាហានថៃបានរារាំងភ្ញៀវទេសចរខ្មែរមិនឱ្យច្រៀងចម្រៀងស្នេហាជាតិនៅប្រាសាទតាមាន់ធំ។ មកដល់​ថ្ងៃ​ទី​២៨ ខែ​ឧសភា ទាហាន​ខ្មែរ​ និង​ថៃ​បាន​ប៉ះ​ទង្គិច​គ្នា​មួយ​រយៈពេល​ខ្លីនៅក្នុងតំបន់ចុងបូក ដែលបណ្ដាល​ឱ្យ​ទាហាន​ខ្មែរ​ម្នាក់​បានស្លាប់បាត់បង់ជីវិត។ ប្រទេស​ទាំង​ពីរ​បាន​ចោទប្រកាន់​គ្នា​ទៅ​វិញ​ទៅ​មក​ថា​បាន​បណ្ដោយឱ្យផ្ទុះអាវុធបាញ់គ្នា។

ព្រឹត្តិការណ៍មុនជម្លោះ

ការប៉ះទង្គិចថ្ងៃទី២៨ ខែឧសភា

នៅ​ថ្ងៃ​ទី​២៨ ខែ​ឧសភា ទាហាន​កម្ពុជា និង​ថៃបានផ្ទុះអាវុធ​ប៉ះ​ទង្គិច​បាញ់បកគ្នា​រយៈពេល ១០ ​នាទី​ នៅស្រុកជាំក្សាន្ត ខេត្តព្រះវិហារ ដែល​បណ្ដាល​ឱ្យទាហាន​ខ្មែរ​ម្នាក់បាន​ស្លាប់នោះគឺ​លោកព្រិន្ទបាលឯក សួន រោន។ ប្រទេសទាំងពីរបានចោទប្រកាន់គ្នាទៅវិញទៅមកពីការឈ្លានពានដែលនាំឱ្យមានឧប្បត្តិហេតុបាញ់គ្នាមួយប្រាវនេះ។ លោកម៉ៅ ផល្លា អ្នក​នាំពាក្យ​កងទ័ពជើងគោក​កម្ពុជា​បាន​ថ្លែង​ថា ទាហាន​ថៃ​គឺជា​អ្នក​​ដែល​បើក​ការ​បាញ់​ប្រហារ​មក​លើ​ទាហាន​កម្ពុជា​មុននៅក្នុង​លេណដ្ឋាន​ដែលកម្ពុជា​បាន​ប្រើប្រាស់អស់​មួយ​រយៈ​មក​ហើយ។ ជាមួយគ្នានេះ លោកវិនទ័យ សុវរី អ្នកនាំពាក្យកងទ័ពថៃ បានអះអាងថា ទាហានថៃបានព្យាយាមនិយាយសម្រួលជាមួយទាហានកម្ពុជាឱ្យដកថយចេញពី"តំបន់ប្រទាញប្រទង់" មុនពេលភាគីកម្ពុជាបានធ្វើការបាញ់ប្រហារ។

ហេតុការណ៍បែកសំឡេងទូរស័ព្ទ

នៅថ្ងៃទី១៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៥ នាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃ លោកស្រីពែទងធារ ជិនវ័ត្របានទាក់ទងទៅអភិបាលរងរាជធានីភ្នំពេញ លោក ឃ្លាំង ហួត ដើម្បីស្នើសុំជំនួយលោកក្នុងការធ្វើជាអ្នកបកប្រែ និងជាអន្តរការីសម្រាប់ការសន្ទនាក្រៅផ្លូវការជាមួយសម្ដេចតេជោហ៊ុន សែន។ សម្ដេចហ៊ុន សែនបានថតសំឡេងសន្ទនាតាមទូរស័ព្ទទាំងស្រុងដោយប្រើឧបករណ៍ចល័តរបស់លោក ហើយនៅថ្ងៃទី១៨ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៥ សម្ដេចក៏បានបញ្ចេញវីដេអូឃ្លីបនៃសំឡេងទូរស័ព្ទនោះជាឯកតោភាគីទៅសាធារណៈ។

ការបែកលេចធ្លាយសំឡេងទូរស័ព្ទនោះជាដំបូងបានប៉ះពាល់ដល់វិស័យសេដ្ឋកិច្ចប្រទេសថៃ ជាពិសេសនៅក្នុងទីផ្សារមូលធន។ សន្ទស្សន៍ផ្សារហ៊ុនថៃបានធ្លាក់ចុះយ៉ាងគំហុកក្នុងរយៈពេលបីថ្ងៃជាប់គ្នាបន្ទាប់ពីការផ្សព្វផ្សាយចេញនូវឃ្លីបសំឡេងនោះ ដែលឆ្លុះបញ្ចាំងពីការព្រួយបារម្ភរបស់វិនិយោគិនចំពោះស្ថិរភាពនយោបាយនៃរាជរដ្ឋាភិបាលថៃ។ ការធ្លាក់ចុះ -៤.១៧% ជាបន្តបន្ទាប់នៅក្នុងសន្ទស្សន៍គោលបានបង្ហាញពីការបាត់បង់ទំនុកចិត្តលើទីផ្សារដោយវិនិយោគិនក្នុងស្រុកថៃ និងបរទេសជុំវិញការគ្រប់គ្រងស្ថានភាពរបស់ថ្នាក់ដឹកនាំនយោបាយថៃ។ ភាពតានតឹងបានឆ្លងទៅដល់វិស័យនយោបាយនៅពេលដែលគណបក្សភូមិជ័យថៃ ដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្តក្នុងរដ្ឋាភិបាលចម្រុះថៃបានប្រកាសដកខ្លួនជាផ្លូវការពីសម្ព័ន្ធរាជរដ្ឋាភិបាលថៃនៅយប់ថ្ងៃទី១៨ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៥។ ការវិវត្តស្ថានភាពនយោបាយនេះបានធ្វើឱ្យរដ្ឋបាលលោកស្រីពែទងធារបាត់បង់សំឡេងភាគច្រើននៅក្នុងសភា បង្កើតឱ្យមានវិបត្តិនយោបាយកាន់តែធ្ងន់់ធ្ងរ និងធ្វើឱ្យកើតមានការសង្ស័យចំពោះអសមត្ថភាពរបស់រដ្ឋាភិបាលកាន់អំណាច។

តាមទស្សនៈយល់ឃើញរបស់បណ្ឌិតបញ្ញវន្ត និងអ្នកជំនាញទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ បានចាត់ទុកឃ្លីបសំឡេងដែលបែកធ្លាយនោះជាចំណុចដ៏សំខាន់ដែលបង្ហាញអំពីរចនាសម្ព័ន្ធដ៏ផុយស្រួយ និងស្មុគស្មាញនៃអំណាចប្រតិបត្តិនៅក្នុងប្រទេសថៃ។ លោកបវិន ជ័ចាវលពង្សពាន់ ដែលជាអ្នកជំនាញសិក្សាទំនាក់ទំនងបរទេសថៃ បានអត្ថាធិប្បាយតាមរយៈបណ្ដាញអនឡាញថា ការសន្ទនាដោយខ្វះការប្រុងប្រយ័ត្នរបស់លោកស្រីពែទងធារជាមួយលោកហ៊ុន សែន គឺបានឆ្លុះបញ្ចាំងឱ្យឃើញពីទំនោរ "ចុះចូល" ជាមួយមេដឹកនាំបរទេស។ លោក​បាន​អះអាង​ថា អាកប្បកិរិយា​របស់​លោកស្រី​បាន​បង្ហាញ​ពី​កង្វះ​បទពិសោធន៍​ការទូត និង​បង្ក​បង្កើតហានិភ័យ​ដល់អធិបតេយ្យភាព​ប្រទេស​ថៃ។

ផ្នែកដ៏ចម្រូងចម្រាសបំផុតនៃសំឡេងសន្ទនានោះគឺការដែលលោកស្រីបានចាត់ទុកកងទ័ពថៃថាជា "បក្សពួកគូប្រជែង" ចំពោះរដ្ឋបាលលោកស្រី។ លោកស្រីបានសារភាពចំពោះលោកហ៊ុន សែនថា រដ្ឋាភិបាលរបស់លោកស្រីកំពុងប្រឈមនឹងភាពលំបាកលំបិនជាបន្តបន្ទាប់ជាមួយកងយោធា ហើយបានសង្កត់ធ្ងន់ថា "ក្រុមនោះទាំងអស់មកពីភាគីបក្សប្រឆាំង" ពោលគឺចង់សម្ដៅទៅលើមន្ត្រីយោធាជាន់ខ្ពស់ថៃ ពិសេសឧត្តមសេនីយ៍ឯកប៊ុនស៊ីន ផាតឃ្លាំង មេបញ្ជាការកងទ័ពភូមិភាគទី២។ ថ្វីបើលោកស្រីនាយករដ្ឋមន្ត្រីបានចេញលិខិតសុំទោសជាផ្លូវការចំពោះលោកប៊ុនស៊ីន និងបានបំភ្លឺថាការសន្ទនានោះបានកើតឡើងក្រៅម៉ោងធ្វើការ ហើយមិនមានចេតនាធ្វើឱ្យខូចដល់ស្ថាប័នរដ្ឋណាមួយឡើយក៏ពិតមែន ក៏សំឡេងរិះគន់ជាសាធារណៈនៅតែចោទច្របោលខ្លាំងៗ។ សំណួរជាច្រើនត្រូវបានលើកឡើងជុំវិញការវិនិច្ឆ័យរបស់លោកស្រី រួមទាំងភាពប្រុងប្រយ័ត្នខាងការទូត និងផលប៉ះពាល់ជាច្រើនទៀតតាមរយៈការបង្កើតទំនាក់ទំនងផ្ទាល់ខ្លួនជាមួយមេដឹកនាំបរទេសដែលអាចនាំឱ្យខូចផលប្រយោជន៍ជាតិប្រទេសថៃ។

ការបិទច្រកព្រំដែន

កិច្ចប្រកាសបិទព្រំដែនជាឯកតោភាគីរបស់ថៃ (ឆ្វេង) និងកិច្ចប្រកាសឆ្លើយតបរបស់កម្ពុជា (ស្ដាំ)

ជម្លោះប្រដាប់អាវុធ

ទាំងកម្ពុជា និងថៃបានចោទគ្នាទៅវិញទៅមកពីការបំផ្ទុះជម្លោះប្រដាប់អាវុធនៅព្រំដែននេះ។ សម្រាប់កម្ពុជា គិតត្រឹមថ្ងៃទី២៦ ខែកក្កដា​ ក្រសួងការពារជាតិកម្ពុជាបានប្រកាសថាមានទាហានពលីជីវិតចំនួន ៥ នាក់ និងរបួស ២១ នាក់ ស៊ីវិលស្លាប់ចំនួន ៨ នាក់ និងរបួស ៥០ នាក់។ យោងពីប្រភពនៅប្រទេសថៃ ទាហានចំនួន ៦ នាក់ និងជនស៊ីវិលចំនួន ១៣ នាក់បានស្លាប់បាត់បង់ជីវិត ខណៈទាហានចំនួន ១៤ នាក់ និងជនស៊ីវិលចំនួន ៣២ នាក់ទៀតបានទទួលរងរបួស។ ជនស៊ីវិលថៃប្រមាណ ១៤០,០០០ នាក់ត្រូវបានជម្លៀសចេញពីតំបន់ប្រឈម។

២៤ កក្កដា

យោងតាមក្រសួងការពារជាតិនៅព្រឹកថ្ងៃទី២៤ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៥ បានឱ្យដឹងថាមានការផ្ទុះអាវុធបាញ់គ្នារវាងកងទ័ពកម្ពុជានិងកងទ័ពថៃនៅតាមបណ្តោយព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃនៅខេត្តឧត្តរមានជ័យ។ ភាគីកម្ពុជាបានចោតប្រទេសថៃថាជាអ្នកផ្ដើមការបាញ់ប្រហារមុន ហើយកងទ័ពកម្ពុជាមានសិទ្ធិការពារខ្លួន និងទឹកដីរបស់ខ្លួនពីការឈ្លានពានរបស់កងទ័ពថៃ។ ចំពោះខាងថៃវិញបានអះអាងថា គេបានឭសំឡេងដ្រូន UAV កម្ពុជានៅតំបន់ប្រាសាទតាមាន់ធំ មុនពេលឃើញទាហានកម្ពុជាចំនួន ៦ នាក់ដើរមកជិត"មូលដ្ឋានពួកគេ"ដើម្បីពិនិត្យ​របង​លួស​បន្លា​ដែលទ័ព​​ថៃបានដាក់នៅជើងប្រាសាទ។ របាយការណ៍​ដដែរ​អះអាង​ថា ទាហាន​កម្ពុជា​បាន​បាញ់​ប្រហារ​មក​លើ​កង​កម្លាំង​ថៃ​ចម្ងាយ​ប្រហែល ២០០ ម៉ែត្រ​ខាង​កើត​ប្រាសាទ​តាមាន់ធំ។

នៅថ្ងៃដដែរ កម្ពុជាបានរាយការណ៍ថា យោធាថៃបានបើកការវាយប្រហារប្រដាប់អាវុធមកលើកងកម្លាំងកម្ពុជា ហើយបានបិទផ្លូវសាធារណៈទៅកាន់ប្រាសាទតាមាន់ធំ។

ស្ថានីយប្រេងឥន្ធនៈមួយកន្លែងក្នុងខេត្តសិរីសាកេតត្រូវបានរងគ្រាប់ផ្លោងពីរថយន្ត BM-២១ Grad របស់កម្ពុជា ដែលបណ្តាលឱ្យជនស៊ីវិលស្លាប់ និងរបួស"ជាច្រើននាក់" ដោយក្នុងនោះមានអ្នកស្លាប់យ៉ាងហោចណាស់ ៨ នាក់។

យោធាថៃបានប្រើយន្តហោះចម្បាំងប្រភេទ F-១៦ ដោយមានគោលដៅទម្លាក់គ្រាប់បែកនៅមូលដ្ឋានយោធាកម្ពុជា ខណៈកម្ពុជាបានថ្កោលទោសសកម្មភាពឈ្លានពានរបស់ថៃដោយចាត់ទុកវាជា "ទង្វើគ្មានការគិតគូរ និងប្រកបដោយអរិភាព"។

នៅវេលាម៉ោង ១៥៖០០ យោធាថៃបានបើកការវាយលុកផ្លូវគោក និងផ្លូវអាកាស ដែលមានកូដនាមថា "ប្រតិបត្តិការយុត្ថាបូឌីន" ដឹកនាំដោយលោកឧត្តមសេនីយ៍ផន ក្លែវផ្លតទុក្ខ ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងការប៉ះទង្គិចជាបន្តបន្ទាប់ជាមួយកងកម្លាំងកម្ពុជា។

នៅល្ងាចថ្ងៃទី២៤ ខែកក្កដា សម្ដេចហ៊ុន សែនបានថ្លែងថា កម្ពុជាគ្មានជម្រើសអ្វីក្រៅពីវាយបកជាមួយថៃវិញទេ ដោយបន្ថែមថាលោកបានកំពុងចូលរួមនៅក្នុងបញ្ជាការយោធាតាមរយៈប្រព័ន្ធវីដេអូ។ សម្ដេចបានបញ្ជាក់ទៀតថា លោកមិនបានធ្វើដំណើរទៅក្រៅប្រទេសដូចដែលប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយថៃបានរាយការណ៍នោះទេ ហើយបានបន្តស្តីបន្ទោសយោធាថៃដែលបានបណ្ដោយឱ្យស្ថានការណ៍កាន់តែតានតឹងឡើង ពិសេសជុំវិញករណីដែលថៃបានបិទច្រកចូលប្រាសាទតាមាន់ធំ។ នៅវេលាល្ងាចដដែរ រដ្ឋបាលខេត្តឧត្តរមានជ័យបានរាយការណ៍ថា ប្រជាជនកម្ពុជាប្រមាណ ៥,០០០ នាក់ត្រូវបានជម្លៀសចេញពីតំបន់ជម្លោះ។

ជាលទ្ធផលនៃការបាញ់ផ្លោងកាំភ្លើងធំ និងការទម្លាក់គ្រាប់បែកពីលើអាកាសដោយយោធាថៃ រចនាសម្ព័ន្ធ និងតំបន់ជុំវិញប្រាសាទព្រះវិហារត្រូវបានរងការខូចខាតជាទម្ងន់។ កម្ពុជាបានចោទថានេះជាសកម្មភាពបំពានយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរនឹងច្បាប់អន្តរជាតិដោយសារប្រាសាទព្រះវិហារជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌ពិភពលោកចុះក្រោមអង្គការយូណេស្កូ។

២៥ កក្កដា

នៅថ្ងៃទី២៥ ខែកក្កដា ក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡាបានប្រកាសពីការបិទគ្រឹះស្ថានសិក្សានានាជាបណ្ដោះអាសន្ននៅតាមបណ្ដាខេត្តជាប់ព្រំដែនជាមួយនឹងប្រទេសថៃ ខណៈការប្រយុទ្ធគ្នាកំពុងតែកើនខ្លាំង។ ចំពោះភាគីថៃនៅថ្ងៃទី២៥ ដដែរ​បាន​ប្រកាស​ច្បាប់​អាជ្ញាសឹក​នៅ​តំបន់​ជាប់​ព្រំដែន​កម្ពុជា​ក្នុងខេត្តច័ន្ទបុរី និង​ត្រាច។

២៦ កក្កដា

ឈានចូលដល់ថ្ងៃទី២៦ ខែកក្កដា (ម៉ោងនៅកម្ពុជា) ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិបានបើកកិច្ចប្រជុំបន្ទាន់ទាក់ទងនឹងជម្លោះកម្ពុជា-ថៃ ហើយជាលទ្ធផល ក្រុមប្រឹក្សាបានអំពាវនាវឱ្យភាគីកម្ពុជា និងថៃ ប្រកាន់យកការអត់ធ្មត់ និងមានដំណោះស្រាយដោយសន្តិវិធី ព្រមទាំងបញ្ឈប់ហិង្សាដោយប្រដាប់អាវុធ។ ថ្វីបើក្រុមប្រឹក្សាបានអំពាវនាវបែបនេះ ហើយកម្ពុជាបានយល់ស្របទទួលយកជម្រើសបទឈប់បាញ់ក្ដី យោធាថៃនៅតែបន្តបើកការវាយប្រហារនៅវេលាព្រឹកនៃថ្ងៃដដែរ ដោយប្រើកាំភ្លើងធំចំនួន ៥ គ្រាប់មកស្រោបលើស្រុកវាលវែង ខេត្តពោធិ៍សាត់ ដែលនាំឱ្យជម្លោះឆ្លងចូលមកដល់ប៉ែកខាងលិចនៃព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ។

គ្រាប់ផ្លោងប្រមាណ ១០ ​គ្រាប់​បាន​ធ្លាក់​ចូល​ក្នុង​ទឹក​ដីប្រទេស​ឡាវនៅថ្ងៃទី២៦ ខែកក្កដា ខណៈ​ការ​ប៉ះ​ទង្គិច​គ្នា​រវាង​កង​កម្លាំង​ថៃ និង​កម្ពុជាកំពុងតែតានតឹងឡើងៗ។ កងទ័ពថៃបានចោទ​កម្ពុជា​ថា​ជាអ្នកបាញ់បំផ្លោងគ្រាប់ទាំងនោះ តែក្រោយមក បាននិយាយថាខ្លួនមិនច្បាស់ទៅវិញ។ ក្រសួងការពារជាតិកម្ពុជានៅរសៀលនៃថ្ងៃដដែរបានថ្លែងច្រានចោលការចោទប្រកាន់ពីយោធាថៃ ដោយបានចាត់ទុកវាជាការចោទប្រកាន់គ្មានមូលដ្ឋានច្បាស់លាស់ និងជាព័ត៌មានភូត​កុហក ប្រឌិត និង​បំភ្លៃ។

កិច្ចចរចា

នៅថ្ងៃទី២ ខែមិថុនា សម្ដេចធិបតីហ៊ុន ម៉ាណែតបានប្រកាសថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានឹងដាក់ពាក្យបណ្តឹងទៅតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ (ICJ) ដោយលោកសង្ឃឹមថា ប្រទេសថៃនឹងយល់ស្របនាំបញ្ហានេះទៅតុលាការ ICJ ដូចគ្នាដើម្បីស្កាត់ការប្រឈមមុខដាក់គ្នាដោយអាវុធ។ ចំពោះភាគី​ថៃវិញបានប្រកាសបដិសេដដោយថាខ្លួនមិន​ទទួល​ស្គាល់​យុត្តាធិការ​របស់ ICJ នោះទេ ហើយបញ្ហាព្រំដែនណាមួយគួរតែត្រូវបានដោះស្រាយតាមរយៈយន្តការទ្វេភាគីវិញ។

នៅថ្ងៃទី២៤ ខែកក្កដា បន្ទាប់ពីជម្លោះប្រដាប់អាវុធបានផ្ទុះឡើង សម្ដេចនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន ម៉ាណែតបានប្រកាសលិខិតផ្ញើទៅកាន់ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ ដោយស្នើសុំឱ្យមានការកោះប្រជុំនៃក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខជាបន្ទាន់ ដើម្បីបញ្ឈប់ការឈ្លានពានរបស់ប្រទេសថៃប្រឆាំងនឹងអធិបតេយ្យភាពរបស់កម្ពុជា។

នៅថ្ងៃទី២៥ ខែកក្កដា ក្រសួងការបរទេសថៃបានផ្ញើលិខិតទៅក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ ដោយអះអាងថា ខ្លួនមានភ័ស្តុតាងច្បាស់លាស់ដែលថាកម្ពុជាបានឈ្លានពានអធិបតេយ្យភាពរបស់ខ្លួនពិតមែន ហើយបានស្នើសុំឱ្យប្រធានក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខបន្តផ្សព្វផ្សាយលិខិតនោះទៅកាន់ប្រទេសជាសមាជិកទាំងអស់។ នៅថ្ងៃទី២៥ ខែកក្កដាដដែរ ប្រទេសថៃបានច្រានចោលសំណើរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ចិន និងម៉ាឡេស៊ី (ប្រធានអាស៊ានបច្ចុប្បន្ន) ក្នុងការផ្ដល់ជំនួយសម្របសម្រួលចរចាតាមសន្តិវិធី ដោយបញ្ជាក់ថាពួកគេ "ចង់ឱ្យបញ្ហាមានការដោះស្រាយបែបទ្វេភាគី"។ នៅល្ងាចថ្ងៃដដែរនោះ សម្ដេចហ៊ុន ម៉ាណែតបានទម្លាយថា ប្រទេសកម្ពុជា និងថៃបានយល់ស្របលើបទឈប់បាញ់រួចទៅហើយកាលពីថ្ងៃទី២៤ ខែកក្កដាបន្ទាប់ពីមានការសម្រុះសម្រួលពីនាយករដ្ឋមន្ត្រីម៉ាឡេស៊ីលោអាន់វ៉ា អ៊ីប្រាហ៊ីម ប៉ុន្តែឈានចូលដល់ថ្ងៃទី២៥ ខាងភាគីថៃបែរជាប្តូរជំហរបដិសេដនឹងបទឈប់បាញ់នោះទៅវិញ។

ប្រតិកម្មអន្តរជាតិ

សមាជិកអាស៊ាន

• ម៉ាឡេស៊ី៖ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីអាន់វ៉ា អ៊ីប្រាហ៊ីមបានសម្តែងការព្រួយបារម្មណ៍ចំពោះស្ថានការណ៍រវាងកម្ពុជានឹងថៃ ហើយបានបង្ហាញឆន្ទៈក្នុងការពិភាក្សាជាមួយភាគីទាំងពីរ ដើម្បីស្វែងរកវិធីសាស្ត្រសម្របសម្រួល និងចរចាសន្តិភាព។
• មីយ៉ាន់ម៉ា៖ អ្នកនាំពាក្យយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាលោកស៊រ មីនធុនបានថ្លែងថា មីយ៉ាន់ម៉ាមានការជឿជាក់ថា ប្រទេសកម្ពុជា និងថៃនឹងអាចស្វែងរកដំណោះស្រាយដោយសន្តិវិធីបាន ហើយពលរដ្ឋភូមាដែលរស់នៅនៅក្នុងប្រទេសទាំងនោះគួរតែបង្កើនការប្រុងប្រយ័ត្នចំពោះសុវត្ថិភាពរបស់ពួកគេ និងស្វែងរកជំនួយនានាពីស្ថានទូត និងស្ថានកុងស៊ុលមីយ៉ាន់ម៉ា។
• វៀតណាម៖ ក្រសួងការបរទេសវៀតណាមបានអំពាវនាវឱ្យប្រទេសទាំងពីរអនុវត្តការអត់ធ្មត់ជាអតិបរមា ជៀសវាងការប្រើប្រាស់កម្លាំង ជៀសបង្កើនជម្លោះបន្ថែម និងដោះស្រាយបញ្ហាដោយប្រើមធ្យោបាយសន្តិវិធី ស្របតាមច្បាប់អន្តរជាតិ និងសាមគ្គីភាពក្នុងតំបន់។
• សិង្ហបុរី៖ ក្រសួងការបរទេសសិង្ហបុរីបានសម្តែងការព្រួយបារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំងចំពោះការប៉ះទង្គិចគ្នានេះ ហើយបានជំរុញឱ្យប្រទេសទាំងពីរបង្ហាញការប្រុងប្រយ័ត្ន និងបញ្ឈប់រាល់អរិភាព រួមទាំងចូលរួមកាត់បន្ថយភាពតានតឹងតាមរយៈបណ្តាញការទូត និងការពារសុវត្ថិភាពរបស់ជនស៊ីវិលទាំងអស់។
• ហ្វីលីពីន៖ ក្រសួងការបរទេសហ្វីលីពីនបានសង្កត់ធ្ងន់លើ "សារៈសំខាន់នៃការរក្សាទំនាក់ទំនងបើកចំហរ និងការធានាឱ្យមានការថយចុះនៃស្ថានការណ៍ជម្លោះ"។ ក្រសួងសង្ឃឹម​ថា ប្រទេស​ទាំង​ពីរ​នឹង​ដោះស្រាយ​បញ្ហា​នេះ​ស្រប​តាម​ច្បាប់​អន្តរជាតិ និង​គោលការណ៍ដំណោះស្រាយ​ជម្លោះ​ដោយ​សន្តិវិធី។
• ឡាវ៖ ក្រសួងការបរទេស​ឡាវបាន​សម្តែង​ការ​ព្រួយបារម្ភ​យ៉ាង​ខ្លាំង​ចំពោះ​ស្ថានភាព​បច្ចុប្បន្ន​នៅ​ព្រំដែន​កម្ពុជា​-​ថៃ​។ ក្រសួងបានជំរុញឱ្យភាគីទាំងពីរប្រើការប្រុងប្រយ័ត្ន និងស្វែងរកដំណោះស្រាយដោយសន្តិវិធីចំពោះជម្លោះនាពេលបច្ចុប្បន្ន។
• ឥណ្ឌូណេស៊ី៖ ស្ថានទូតឥណ្ឌូណេស៊ីនៅទីក្រុងបាងកក និងទីក្រុងភ្នំពេញបានជំរុញឱ្យពលរដ្ឋឥណ្ឌូនេស៊ីមានការប្រុងប្រយ័ត្នខ្ពស់សម្រាប់ខ្លួន និងបរិស្ថានជុំវិញ។ ក្រសួងការបរទេស​បាន​ជំរុញ​ប្រទេស​ទាំងពីរឱ្យចូល​ដោះស្រាយ​បញ្ហា​របស់ខ្លួន​ដោយ​មិត្តភាព​ស្របតាម​សន្ធិសញ្ញា​មិត្តភាព និង​កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ និង​ធម្មនុញ្ញ​អាស៊ាន។

ប្រទេសផ្សេងៗ

• កាណាដា៖ កាណាដា​បាន​សម្តែង​ការ​ព្រួយ​បារម្ភ​យ៉ាង​ខ្លាំង​អំពី​ការ​ប៉ះ​ទង្គិច​គ្នា និង​របាយការណ៍​អំពីការស្លាប់របស់ជន​ស៊ីវិលនៅ​ក្បែរ​ព្រំដែន​កម្ពុជា-ថៃ។ ប្រទេសកាណាបាបានអំពាវនាវឱ្យប្រទេសទាំងពីរកាត់បន្ថយអរិភាព ហើយចាប់ផ្តើមជជែកចរចាគ្នាដើម្បីស្វែងរកដំណោះស្រាយដោយសន្តិវិធី។
• កូរ៉េខាងត្បូង៖ ក្រសួងការបរទេសនៃសាធារណរដ្ឋកូរ៉េបានអំពាវនាវឱ្យមានការដោះស្រាយដោយសន្តិវិធីចំពោះជម្លោះព្រំដែនរវាងប្រទេសទាំងពីរ។ អ្នកនាំពាក្យម្នាក់បានថ្លែងថា "រដ្ឋាភិបាលកូរ៉េបានសម្តែងការព្រួយបារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំង និងសូមចូលរួមរំលែកទុក្ខចំពោះអ្នកស្លាប់ និងក្រុមគ្រួសាររបស់ពួកគេដោយសារឧបទ្ទវហេតុនេះ"។
• ចិន៖ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសចិនបានសម្តែងការព្រួយបារម្ភចំពោះការវិវត្តនៃស្ថានការណ៍ជម្លោះ ហើយសង្ឃឹមថាភាគីទាំងពីរនឹងអាចដោះស្រាយបញ្ហាបានត្រឹមត្រូវតាមរយៈការសន្ទនា និងពិគ្រោះយោបល់គ្នា។
• ជប៉ុន៖ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេស លោកតាកេស្សិ អ៊ីវ៉ាយ៉ាបានមានប្រសាសន៍ថា លោកកំពុងធ្វើការដើម្បីលើកទឹកចិត្តទាំងកម្ពុជា និងថៃ ក្នុងការបន្ធូរបន្ថយស្ថានការណ៍ជម្លោះ ហើយបានបញ្ជាក់ថា ទំនាក់ទំនងល្អរវាងកម្ពុជា និងថៃគឺមានសារៈសំខាន់ខ្លាំងណាស់សម្រាប់សន្តិភាព និងស្ថិរភាពក្នុងតំបន់។
• បារាំង៖ រដ្ឋាភិបាល​បារាំង​បាន​សម្តែង​ការ​ព្រួយ​បារម្ភ​យ៉ាង​ខ្លាំង​បន្ទាប់​ពី​ផ្ទុះការ​ប៉ះ​ទង្គិច​ប្រដាប់​អាវុធ​រវាង​ប្រទេស​ថៃ និង​កម្ពុជា និង​បាន​សម្តែង​ការ​ចូលរួម​រំលែក​ទុក្ខ​ចំពោះ​អ្នក​ដែល​បាន​ស្លាប់​នៅក្នុង​ជម្លោះនេះ។ បារាំងក៏បានជំរុញឱ្យប្រទេសទាំងពីរបញ្ឈប់រាល់សកម្មភាពប្រយុទ្ធគ្នាជាបន្ទាន់ និងដោះស្រាយទំនាស់ដោយសន្តិវិធី ស្របតាមច្បាប់អន្តរជាតិ។
• រុស្ស៊ី៖ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសរុស្ស៊ីបានកត់សម្គាល់ថា ប្រទេសរុស្ស៊ីមានការព្រួយបារម្ភអំពីកំណើននៃជម្លោះនេះ ហើយបានជំរុញឱ្យភាគីនានាបង្ហាញពីឆន្ទៈសម្របសម្រួល។
• សហរដ្ឋអាមេរិក៖ ស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិកប្រចាំទីក្រុងបាងកក និងទីក្រុងភ្នំពេញបានជំរុញឱ្យប្រជាពលរដ្ឋអាមេរិកដែលរស់នៅ ឬធ្វើដំណើរក្បែរព្រំដែនថៃ-កម្ពុជា គួរតែធ្វើតាមការណែនាំរបស់អាជ្ញាធរសន្តិសុខនៃប្រទេសទាំងពីរ។ មួយរយៈក្រោយមក អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសអាមេរិកបានធ្វើសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយថា សហរដ្ឋអាមេរិកបានជំរុញឱ្យបញ្ឈប់អរិភាព និងស្វែងរកដំណោះស្រាយដោយសន្តិវិធីចំពោះជម្លោះនេះ។
• សហរាជាណាចក្រ៖ អនុរដ្ឋលេខាធិការសភាទទួលបន្ទុកឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក លោកស្រីកាតឺរីន វ៉ែស្តបានសម្តែងនូវកង្វល់ទុក្ខព្រួយចំពោះការស្លាប់និងរបួសរបស់ជនស៊ីវិល ហើយបានជំរុញឱ្យភាគីទាំងពីរអនុវត្តការអត់ធ្មត់ និងស្វែងរកវិធីសាស្ត្រចរចាដោយសន្តិវិធី។