พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพลับ (ในรัชกาลที่ 1)

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพลับ
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ ชั้น 1 พระองค์เจ้าชั้นเอก
ประสูติ	พ.ศ. 2328 พระบรมมหาราชวัง กรุงเทพพระมหานคร
สิ้นพระชนม์	พ.ศ. 2409 พระบรมมหาราชวัง กรุงเทพพระมหานคร
ราชวงศ์	จักรี
พระบิดา	พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช
พระมารดา	เจ้าจอมมารดาคุ้ม

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพลับ (พ.ศ. 2328–2409) เป็นพระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาคุ้ม และทรงเป็นพระราชธิดาในรัชกาลที่ 1 ที่มีพระชันษายืนที่สุด

พระประวัติ

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพลับ ประสูติเมื่อปีมะเส็ง สัปตศก จ.ศ. 1147 ตรงกับ พ.ศ. 2328 เป็นพระราชธิดาพระองค์ที่ 15 ในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาคุ้ม ซึ่งในเวลาต่อมาเจ้าจอมมารดาคุ้มกับนางทาสชื่อแทนได้คบคิดจะวางเพลิงพระบรมมหาราชวัง จึงถูกไต่สวนและพบว่าเป็นความจริง พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชโปรดเกล้าฯ ให้ลงพระราชอาญา คลอกเพลิงให้ตายทั้งเป็น เมื่อปลายปีจอ โทศก จ.ศ. 1152 (ตรงกับ พ.ศ. 2333) จากนั้นพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชจึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระศรีสุดารักษ์ ถวายการอภิบาลพระองค์เจ้าพลับจนจำเริญพระชันษา ปรากฏในพระราชนิพนธ์ ปฐมวงศ์ ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ความว่า "...พระองค์เจ้าพลับพระองค์หนึ่ง เปนกำพร้าไม่มีเจ้าจอมมารดา พระราชทานมอบให้กรมสมเด็จพระศรีสุดารักษ์ทำนุบำรุง มีพระชนม์ยืนนานได้เปนพระบรมวงษ์เธอผู้ใหญ่ข้างใน ในแผ่นดินประจุบันนี้..."

เมื่อคราวพระราชพิธีบรมราชาภิเษกพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพลับ เป็นพระบรมวงศ์ฝ่ายในที่มีพระชันษาสูงที่สุด และเป็นผู้ถวายดอกหมากทำด้วยทองคำและพระแส้หางช้างเผือก ดังปรากฏใน พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ 4 ความว่า "...ครั้นเสด็จถึงในที่ทรงจุดเทียนนมัสการแล้วเสด็จขึ้นพระแท่นบรรทม พระบรมวงศ์ผู้ใหญ่คือพระองค์เจ้าพลับ ถวายดอกหมากทำด้วยทองคำแปด น้ำหนัก ๕ ตำลึง พระแส้หางช้างเผือกผู้ ทรงรับแล้ววางไว้ข้างที่..."

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพลับ เป็นพระกุลเชษฐ์แห่งพระบรมวงศานุวงศ์ กระทั่งสิ้นพระชนม์เมื่อปีขาล อัฐศก จ.ศ. 1228 ตรงกับ พ.ศ. 2409 สิริพระชันษา 81 ปี นับเป็นพระราชบุตรในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชที่มีพระชันษาสูงที่สุดและมีพระชนม์ชีพอยู่เป็นพระองค์สุดท้าย พระราชทานเพลิงพระศพ ณ พระเมรุ ท้องสนามหลวง เมื่อวันอังคารเดือน 3 แรม 14 ค่ำ ปีขาล อัฐศก จ.ศ. 1228 ตรงกับวันที่ 5 มีนาคม พ.ศ. 2409 (แบบสากลคือ พ.ศ. 2410) ซึ่งการพระศพของพระองค์มีบันทึกใน พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ 4 ว่า "ครั้นณวันเสาร์ เดือน ๓ แรม ๑๑ ค่ำ ได้เชิญพระโกศพระศพพระบรมวงศ์เธอฝ่ายใน พระองค์เจ้าพลับ ซึ่งประชวรพระโรคชราสิ้นพระชนม์นั้น ตั้งกระบวนแห่แต่หอธรรมสังเวชออก ประตูศรีสุนทรทวารไปออกประตูสกัดเหนือ ตามทางหน้าวัดมหาธาตุไปเข้าประตูพระเมรุด้านตะวันตก เชิญพระศพขึ้นบนพระเบญจา มีการมโหรสพ ๓ วัน ๓ คืน ครั้นรุ่งขึ้นณเดือน ๓ แรม ๑๔ ค่ำ พระราชทานเพลิง"

พระอิสริยยศ

ธรรมเนียมพระยศของ พระองค์เจ้าพลับ
การทูล	ใต้ฝ่าพระบาท
การแทนตน	ข้าพระพุทธเจ้า
การขานรับ	พ่ะย่ะค่ะ/เพคะ

• พ.ศ. 2328 – 7 กันยายน พ.ศ. 2352 : พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าพลับ
• 7 กันยายน พ.ศ. 2352 – 21 กรกฎาคม พ.ศ. 2367 : พระเจ้าน้องนางเธอ พระองค์เจ้าพลับ
• 21 กรกฎาคม พ.ศ. 2367 – พ.ศ. 2409 : พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพลับ

พงศาวลี

พงศาวลีของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพลับ (ในรัชกาลที่ 1)
16. เจ้าพระยาวรวงษาธิราช (ขุนทอง)               8. พระยาราชนิกูล (ทองคำ)                       4 .สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก                             2. พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช                                   5. พระอัครชายา (หยก)                             1. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพลับ                                         3. เจ้าจอมมารดาคุ้ม ในรัชกาลที่ 1

อ้างอิง

ก่อนหน้า		พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพลับ (ในรัชกาลที่ 1)		ถัดไป
สมเด็จพระศรีสุลาลัย		กุลเชษฐ์ในราชวงศ์จักรี (17 ตุลาคม พ.ศ. 2380 – พ.ศ. 2409)		พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้ายี่สุ่น