ข้ามไปเนื้อหา

สมเด็จพระบรมราชมาตามหัยยิกาเธอ กรมพระยาสุดารัตนราชประยูร

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
สมเด็จพระบรมราชมาตามหัยยิกาเธอ
กรมพระยาสุดารัตนราชประยูร
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอชั้น 3
พระองค์เจ้าชั้นเอก
ผู้สำเร็จราชการฝ่ายใน
รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
พระราชสมภพ8 ธันวาคม พ.ศ. 2361
สวรรคต17 สิงหาคม พ.ศ. 2439 (77 ปี)
ราชวงศ์จักรี
พระบิดาพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว
พระมารดาเจ้าจอมมารดาทรัพย์ ในรัชกาลที่ 3​

สมเด็จพระบรมราชมาตามหัยยิกาเธอ กรมพระยาสุดารัตนราชประยูร[1] มีพระนามเดิมว่า หม่อมเจ้าละม่อม (8 ธันวาคม พ.ศ. 2361 - 17 สิงหาคม พ.ศ. 2439) เป็นพระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว พระราชสมภพแต่เจ้าจอมมารดาทรัพย์ เมื่อวันอังคาร ขึ้น 11 ค่ำ เดือนอ้าย ปีขาล ตรงกับวันที่ 8 ธันวาคม พ.ศ. 2361[2] สวรรคตเมื่อวันจันทร์ ขึ้น 9 ค่ำ เดือน 9 ปีวอก ตรงกับวันที่ 17 สิงหาคม พ.ศ. 2439 สิริพระชันษาได้ 77 ปี

พระราชประวัติ

[แก้]

สมเด็จพระบรมราชมาตามหัยยิกาเธอ กรมพระยาสุดารัตนราชประยูร เป็นพระขนิษฐาร่วมเจ้าจอมมารดาเดียวกันกับสมเด็จพระบรมราชมาตามหัยกาเธอ กรมหมื่นมาตยาพิทักษ์ พระราชบิดาในสมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี จึงทรงมีศักดิ์เป็นพระราชปิตุจฉา (อาหญิง) ในสมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี

เมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ยังทรงดำรงพระบรมราชอิสสริยยศเป็น สมเด็จเจ้าฟ้าจุฬาลงกรณ์ มีพระชนมายุได้ 8 พรรษา สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินีได้เสด็จสวรรคตเมื่อวันที่ 9 กันยายน พ.ศ. 2404 พระองค์เจ้าละม่อมก็ได้ทรงเลี้ยงดูพระองค์ พร้อมด้วยพระขนิษฐา และพระอนุชา ทุกพระองค์

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงเคารพสมเด็จฯ กรมพระยาสุดารัตนราชประยูร และยกย่องเสมอพระราชชนนี ทรงออกพระนามว่า เสด็จยาย และโปรดให้พระราชโอรสพระธิดาออกพระนามว่า ทูลกระหม่อมย่า ทรงสถาปนาพระองค์เจ้าละม่อมเป็น พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ กรมพระสุดารัตนราชประยูร เมื่อ พ.ศ. 2411[3] และในวันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2416 ทรงเลื่อนเป็น พระเจ้าบรมมหัยยิกาเธอ กรมสมเด็จพระสุดารัตนราชประยูร เพราะได้ทำนุบำรุงพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวมาแต่ยังทรงพระเยาว์ และเป็นผู้ได้สำเร็จราชการในพระบรมมหาราชวังฝ่ายใน[4] ชาววังออกพระนามพระองค์ว่า ทูลกระหม่อมแก้ว

พระเจ้าบรมมหัยยิกาเธอ กรมสมเด็จพระสุดารัตนราชประยูร ประชวรด้วยพระโรคชรามาช้านาน จนวันที่ 17 สิงหาคม พ.ศ. 2439 พระอาการทรุดลง พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงเสด็จไปเฝ้าที่พระตำหนัก จนพระเจ้าบรมมหัยยิกาเธอสิ้นพระชนม์ในเวลาเช้า 4 โมง 34 นาที โปรดให้อัญเชิญพระศพมาบำเพ็ญพระกุศล ณ พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท ประดิษฐานบนแว่นฟ้า 3 ชั้น ประกอบพระโกศทองใหญ่ ภายใต้เศวตฉัตร 5 ชั้น[5] และในวันที่ 25 สิงหาคม ศกนั้น ก็ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สถาปนาพระเกียรติยศ โดยพระราชทานเศวตฉัตร 7 ชั้น และให้ใช้คำว่า "สวรรคต" เสมอด้วยสมเด็จพระบรมราชชนนี[6] พระราชทานเพลิงพระศพ ณ พระเมรุ วัดบวรสถานสุทธาวาส และทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้บรรจุพระอังคารใต้ฐานพระธรรมจักร ณ วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนารามราชวรวิหาร นอกจากนี้ สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระชินวรวิสุทธิเทวารยวงศ์ ได้ประทานพระอังคารส่วนหนึ่งบรรจุไว้ที่พุทธบัลลังก์พระพุทธอังคีรส วัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามราชวรวิหาร และประทานเชิญไปบรรจุ ณ พุทธบัลลังก์พระพุทธปฏิมาประธาน วัดปรมัยยิกาวาส ด้วย

ต่อมาพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงออกพระนามว่า สมเด็จพระเจ้าบรมไปยิกาเธอ กรมพระยาสุดารัตนราชประยูร[7] แล้วทรงให้เปลี่ยนคำออกพระนามใหม่เป็น สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาสุดารัตนราชประยูร จนถึงปัจจุบัน

พระเกียรติยศ

[แก้]
ธรรมเนียมพระยศของ
กรมพระยาสุดารัตนราชประยูร
ธงประจำพระอิสริยยศ
การทูลใต้ฝ่าละอองพระบาท
การแทนตนข้าพระพุทธเจ้า
การขานรับพะย่ะค่ะ/เพคะ

พระอิสริยยศ

[แก้]
  • หม่อมเจ้าหญิงละม่อม (8 ธันวาคม พ.ศ. 2361 - 21 กรกฎาคม พ.ศ. 2367)
  • พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าละม่อม (21 กรกฎาคม พ.ศ. 2367 - 2 เมษายน พ.ศ. 2394)
  • พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าละม่อม (2 เมษายน พ.ศ. 2394 - 9 พฤศจิกายน พ.ศ. 2411)
  • พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ กรมพระสุดารัตนราชประยูร (9 พฤศจิกายน พ.ศ. 2411 - พ.ศ. 2416)
  • พระเจ้าบรมมหัยยิกาเธอ กรมสมเด็จพระสุดารัตนราชประยูร (1 มกราคม พ.ศ. 2416 - เมษายน พ.ศ. 2453)[6]
  • สมเด็จพระเจ้ามหัยยิกาเธอ กรมพระยาสุดารัตนราชประยูร (เมษายน พ.ศ. 2453 - พ.ศ. 2455)[8]
  • สมเด็จพระเจ้าบรมไปยิกาเธอ กรมพระยาสุดารัตนราชประยูร (พ.ศ. 2455)[7]
  • สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาสุดารัตนราชประยูร (พระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯ ให้เปลี่ยนคำนำหน้าพระอิสริยยศ)[9]
  • สมเด็จพระบรมราชมาตามหัยิกาเธอ กรมพระยาสุดารัตน์ราชประยูร[10] หรือ สมเด็จพระบรมราชมาตามหัยยิกาเธอ กรมพระยาสุดารัตนราชประยูร (ปรากฏในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร)[1]

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

[แก้]

พงศาวลี

[แก้]

อ้างอิง

[แก้]
  1. 1 2 สำนักงานเสริมสร้างเอกลักษณ์ของชาติ (2564). ราชาศัพท์. กรุงเทพฯ: สำนักงาน. p. 30. ปรากฏการใช้คำว่า สมเด็จพระบรมราชมาตามหัยยิกาเธอ ในรัชสมัยสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ใช้เฉพาะสมเด็จพระบรมราชมาตามหัยยิกาเธอ กรมพระยาสุดารัตนราชประยูร
  2. ↑ ธำรงศักดิ์ อายุวัฒนะ. ราชสกุลจักรีวงศ์ และราชสกุลสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช. กรุงเทพ : สำนักพิมพ์บรรณกิจ, พิมพ์ครั้งที่ 3 พ.ศ. 2544. 490 หน้า. ISBN 974-222-648-2
  3. ↑ พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ ๕:ตอนที่-๘
  4. ↑ กรมศิลปากร. สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ (2554). ราชสกุลวงศ์ (PDF). กรุงเทพฯ: สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร. p. 43. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2017-02-02. สืบค้นเมื่อ 2016-10-07.
  5. ↑ "ข่าวสิ้นพระชนม์ [พระเจ้าบรมมหัยยิกาเธอ กรมสมเด็จพระสุดารัตนราชประยูร]" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 13 (21): 220. 23 สิงหาคม 2439. สืบค้นเมื่อ 7 ตุลาคม 2559. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= (help)
  6. 1 2 "พระบรมราชโองการ ประกาศในการสถาปนาพระเกียรติยศ [พระเจ้าบรมมหัยยิกาเธอ]" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 13 (22): 225. 30 สิงหาคม พ.ศ. 2439. สืบค้นเมื่อ 7 ตุลาคม 2559. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= และ |date= (help)
  7. 1 2 "ข่าวตาย" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 28: 808. 23 กรกฎาคม พ.ศ. 2459. สืบค้นเมื่อ 7 ตุลาคม 2559. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= และ |date= (help)
  8. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2453/D/27.PDF
  9. ↑ กรมศิลปากร. สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ (2554). ราชสกุลวงศ์ (PDF). กรุงเทพฯ: สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร. p. 43.
  10. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระบรมราชโองการ ประกาศ เฉลิมพระปรมาภิไธยสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล, เล่ม 63, ตอน 54ก, 13 สิงหาคม พ.ศ. 2489, หน้า 439
  11. ↑ http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2436/035/374_1.PDF


เข้าถึงจาก "https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=สมเด็จพระบรมราชมาตามหัยยิกาเธอ_กรมพระยาสุดารัตนราชประยูร&oldid=12644987"